آزادگی درس مهم کربلا است/ « نی نوا» قابلیت صدور به جهان دارد

رضا مهدوی کارشناس موسیقی و موسیقی پژوه به مناسبت ایام محرم در گفت وگو با خبرنگار فرهنگ وجامعه خبرگزاری علم و فناوری آنا گفت: ادب و آداب از فرهنگ عاشورا برمی خیزد، چرا که ذات این فرهنگ ادب و اخلاص است، اینکه امام حسین (ع) خانواده اش را پای کار اسلام می‌آورد و برای رضای خدا حرکت می‌کند، از هر کسی برنمی آید اینگونه اطاعت از خدا. اگر کسی بتواند از فرهنگ عاشورا چیز یاد بگیرد عاقبت بخیر است.

وی در ادامه افزود: در تعزیه، نقش امام‌خوان و کودک خوان یا اشقیا خوان فرقی نمی‌کند. در نفس کاراست که تفاوت‌هایی در روند کارپیش می‌آورد. مثلا امام خوان عربده کشی نمی‌کند، بی اخلاقی کار اشقیاست که اشقیاخوان باید  بر روایتگری تسلط داشته باشد.

مهدوی در ادامه با اشاره به تفاوت‌ بین خاندان هاشمی و خاندان‌های کوفی که سر عهد و وفایشان با امام نماندند، گفت: امام حسین (ع) و اهل بیتشان شخصیت‌های ویژه‌ای دارند که تاثیر گذارند، مثلا «حرّ» که در آخرین به امام پیوست، مسلم که تسلیم حقیقی شد و خونش را پای کار گذاشت. یاران فرهنگ عاشورا از یک پاکیزگی و سلامت برخوردارند که چنین انتظار‌ی از خاک سرزمین «نینوا» است که تاکنون هم جریان دارد.

وی اظهار داشت: خاک کربلا و خطّه «نینوا» که خاک آن را امروز تربت می‌کنیم و پیشانی بر مُهر نماز می‌خوانیم، عطر نابی دارد و ناشی از همین فرهنگ، ضربآهنگ و ریتم موزونی است که با هارمونی و عرفان حالمان را خوب می‌کند.

این استاد دانشگاه درادامه افزود: در اربعین حسینی وقتی جمعیت میلیونی به کربلا می‌روند، شاید حتی دستشان به ضریح هم نرسد، اما چند کیلومتری حرم که می‌روند عطر آنجا را استشمام می‌کنند و این به همان ادب و آدابی که گفتیم باز می‌گردد، یعنی چیزی که لشکر مقابل آن را رعایت نکرد، عربده گویی کرد، میگساری کرد و آب را بر خاندان عصمت و طهارت بست.

مهدوی با اشاره به اینکه ما امروزه بیشتر از قبل نیازمند شناخت فرهنگ عاشورا هستیم، توضیح داد: یعنی بچه‌های ما از خود ما و پدرانمان بهتر آن را درک می‌کنند تا اینکه به نقطه وجودی این ادب می‌رسیم همان که در جامعه امروز خیلی بدان نیاز داریم، اینکه نیاز داریم هنرمندانمان ادب محور باشند و الگوی خوب برای مردم باشند غیر این باشد جامعه سلامت نخواهد داشت و چه فرهنگی بالاتر از فرهنگ ایثار و شهادت که امام حسین (ع) برای ما برپاداشت.

وی با اشاره به اینکه آزادگی درس مهم کربلا و امام حسین (ع) است، توضیح داد: زمینه و ساختار این فرهنگ از خاک سرزمین نینوا است اینکه بدون هیچ، چون و چرایی تسلیم رضای خدا باشی و منیّت را کنار بگذاری.

«نی نوا» شاهکاری از حسین علیزاده با ویژگی‌هایش

مهدوی درباره شاهکار استاد حسین علیزاده قطعه «نی نوا» و صدای ناب نی نوازی زنده یاد جمشید عندلیبی گفت: حسین علیزاده با «نی» و ارکستر و دستگاه  «نوا» جایگاه خاصی در موسیقی خالص بی بهره از کلام بنیان نهاد که منطبق شد با فرهنگ عاشورا، این موسیقی جایگاه ویژه‌ای در بخش موسیقی بی کلام (اینسترومنتال) دارد. کلام اینجا بی معنی است، چرا که شما هر چه این اثر را گوش می‌کنید با همه مطوّل بودن، اما تنوع دارد و مختصر و موجز است و برای فهمش بی نیاز از شعر و کلام و ترانه، چون از شرط اول ادب بهره دارد. حقیقتی ماندگار را گوش نوازی و روایتگری می‌کند.

وی یادآور شد: «نی نوا» یا «نینوای» حسین علیزاده یک شاهکار و  تنظیم ارکستر زهی و صدای ناب «نای» زنده یاد جمشید عندلیبی که سال گذشته به رحمت خدا رفت و البته عزیزان نسل نو مثل جنابان:  داوود برزیده و  پاشا هنجنی و دیگران زیبا و پخته و گوشنوازانه ادامه راه داده اند هم نواختند، اما حسین علیزاده «نی» و دستگاه «نوا» را انتخابی آگاه کرد که ناخواسته جایگاهی در فرهنگ عاشورا پیدا می‌کند. این بحثی مهم است و جزئی‌تر باید درباره اش بحث کرد.

مهدوی اظهار داشت: در این موسیقی گویی ایثار و شهادت و ادب نفس با مبانی تفکری انسان هم آمیخته است و این نقطه عطف یک موسیقی به تمام معنا عرفانی است که منشعب از جغرافیای ایران و خواستگاهش نینوای عِراق است.

وی با اشاره به اینکه انسان با موسیقی بی کلام می‌تواند بی نهایت تخیل و برداشت داشته باشد، گفت: وقتی کلام به میان می‌آید مقصد و منظور واحد می‌شود، اما در موسیقی خالص بی کلام مثل «نی نوا» در هر شرایطی به یک رهبانیت ره می‌یابد. دراین عرصه کم کاری‌ها توسط متولیان امر فرهنگ و هنر شده چرا که باید نی نوا به جهانیان صادر می‌شد و سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی با بودجه‌ای مناسب این کار را انجام می‌داد.

مهدوی با اشاره اینکه نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که دیگر اثری چون «نی نوا» خلق شود، گفت: نی نوا همین یک بار بود و امضای تمام قد موسیقی ایرانی با حسین علیزاده و یاران همکارش دارد که توانسته در فرهنگ عاشورا هم خوش بنشیند. یادمان نرود محرم ماه مناسبت نیست و در طول سال جاری است.