عاشقی با هوش مصنوعی چطور وارد زندگی انسان‌ها شد؟/ سایه روشن‌های روابط عاطفی در عصر جدید

خبرگزاری علم و فناوری آنا؛ در دهه گذشته، دستیار‌های مجازی مجهز به هوش مصنوعی، مانند سیری اپل و الکسای آمازون، به فناوری‌هایی مانند گوشی‌های هوشمند و رسانه‌های اجتماعی تبدیل شده‌اند.

نوع جدیدی از چت‌ربات‌های انسان‌مانند به تازگی توسعه پیدا کرده‌اند که «شریک عاطفی هوش مصنوعی» نام دارند. چت‌بات‌ها برنامه‌هایی با هوش مصنوعی هستند که از طریق متن، صدا و تصاویر با انسان در ارتباط هستند.

اکنون، بیش از ۱۰۰ برنامه کاربردی مبتنی بر هوش مصنوعی، شریک‌های عاطفی را با گزینه‌های متعدد شخصی‌سازی، ازجمله ویژگی‌های فیزیکی و شخصیتی، ارائه می‌دهند. این چت‌بات‌های هوش مصنوعی که واقع‌گرایی، سازگاری و سیالیت تعاملی قابل‌توجهی را نشان می‌دهند، می‌توانند به تدریج از طریق مکالمه تکامل یابند و پاسخ‌های خود را برای مطابقت با علایق، نیاز‌ها و سبک‌های ارتباطی کاربران تنظیم کنند.

چت‌بات‌های هوش مصنوعی مدرن دارای ویژگی‌هایی هستند که تا حد زیادی به انسان شباهت دارند و تمایل کاربران به تعامل و ایجاد پیوند‌های عاطفی، حتی تا حد عاشق‌شدن را افزایش می‌دهد.

محدودیت‌های همه‌گیر در دوران کووید-۱۹ احساس تنهایی انسان‌ها را تشدید کرد و در نتیجه افراد بیشتری به چت‌بات‌های هوش مصنوعی روی آوردند تا از آن به عنوان مشاور، دوست یا حتی شریک عاطفی استفاده کنند.

جایگزین‌های شریک عاطفی

تحقیقات نشان می‌دهد که چت‌بات‌های هوش مصنوعی می‌توانند با پیام‌های حمایتی وهمراهی، تنهایی را کاهش دهند و احساسات مثبت را تقویت کنند. چت بات‌ها همچنین فضایی برای مکالمات بدون قضاوت و مشاوره فراهم می‌کنند، به خصوص در مواقعی که دسترسی به شرایط مشابه انسانی وجود ندارد. افراد همچنین می‌توانند با هوش مصنوعی ارتباطاتی صمیمی و پرشور و شبیه به روابط انسانی ایجاد کنند.

با کمال تعجب، مشخص شده است که در ایجاد حس هیجان و واکنش عاطفی، تفاوت چندانی بین انسان و یک ربات وجود ندارد! حتی یک مطالعه نشان داد که افراد در حین مکالمه با چت‌بات‌ها و در مقایسه با انسان‌هایی که واکنش عاطفی ضعیف‌تری نشان می‌دهند، ارتباط عاطفی قوی‌تری برقرار می‌کنند.

تحقیقات به دفعات نشان داده‌اند که انسان‌ها می‌توانند با هوش مصنوعی پیوند‌ها عاطفی واقعی ایجاد کنند، حتی زمانی که کاملاً حواسشان هست که با یک انسان واقعی طرف نیستند. البته پیامد‌های روانی این ارتباط هنوز به طور دقیق روشن نیست.

نیمه تاریک عاشقی با هوش مصنوعی

چت‌بات‌های عاشقانه طوری برنامه‌ریزی شده‌اند که شکل منحصربه‌فردی از همراهی را ارائه می‌دهند، یعنی همواره در دسترس هستند و تعاملاتی ثابت و به دور از نوسان ارائه می‌دهند و در عین حال از تضاد و ناسازگاری دوری می‌کنند. این مسئله، نگرانی‌هایی را در خصوص تأثیر بر انتظارات کاربران در روابط عاشقانه انسانی ایجاد می‌کند.

چت‌بات‌های عاشقانه ممکن است مانع توسعه مهارت‌های اجتماعی و رشد لازم در روابط دنیای واقعی شوند، به خصوص در زمینه رشد عاطفی که از طریق تعاملات اجتماعی میسر می‌شود.  فقدان این عناصر ممکن است توانایی کاربران را برای ایجاد روابط واقعی، پیچیده و متقابل با انسان‌های دیگر مختل کند. روابط بین انسانی اغلب شامل چالش‌ها و درگیری‌هایی است که رشد شخصی و ارتباطات عاطفی عمیق‌تر را تقویت می‌کند. 

چت‌بات‌های عاشقانه ممکن است مانع توسعه مهارت‌های اجتماعی و رشد لازم در روابط دنیای واقعی شوند، به خصوص در زمینه رشد عاطفی که از طریق تعاملات اجتماعی میسر می‌شود

ماهیت قابل تنظیم و در دسترس بودن مداوم هوش مصنوعی به عنوان شریک عاطفی نیز می‌تواند منجر به انزوای اجتماعی و وابستگی عاطفی شود. به باور محققان تعامل گسترده با هوش مصنوعی ممکن است باعث شود افراد از محیط نزدیک اطراف خود کناره‌گیری کنند و انگیزه آنها برای ایجاد ارتباطات اجتماعی جدید و معنادار را کاهش دهد. کاربران همچنین ممکن است بیش از حد به این نهاد‌های دیجیتال اعتماد کنند و آسیب ببینند.

یک مثال قابل توجه که در سال ۲۰۲۳ رخ داد به اپلیکیشن رپلیکا (Replika) برمی‌گردد که تا حد زیادی شخصیت رپلیکا‌ها را تغییر داد و باعث ناراحتی کاربران شد. بسیاری از کاربران احساس می‌کردند که به آنها خیانت شده و طرد شده اند و احساس عمیقِ از دست دادن را گزارش کردند. رپلیکا نیز با توجه به اعتراضات فوراً عملکرد مطلوب و مورد نظر کاربران را برگرداند.

ورود به حریم خصوصی

سال ۲۰۲۳، تجزیه و تحلیل امنیتی بنیاد موزیلا از ۱۱ برنامه محبوب چت‌بات هوش مصنوعی، مشکلات خطرناکی در خصوص حفظ حریم خصوصی را کشف کرد. اکثر برنامه‌ها می‌توانند داده‌های شخصی را به اشتراک بگذارند یا بفروشند و در عین حال بخشی  از آنها از حذف اطلاعات کاربران جلوگیری می‌کنند.

حتی نگران‌کننده‌تر این است که بسیاری از این برنامه‌ها مملو از هزاران ردیاب هستند که فعالیت کاربران را در دستگاه‌هایشان برای اهداف بازاریابی نظارت می‌کنند. مطالعه اخیر دیگری روی ۲۱ برنامه هوش مصنوعی به عنوان شریک عاطفی نگرانی‌های مشابهی را در مورد حریم خصوصی نشان داد.

برای کسانی که در ایجاد روابط عاشقانه مطلوب به دلیل بیماری، سوگ، مشکلات جنسی، موانع روانی یا اختلالات حرکتی با چالش‌های جدی روبرو هستند، چت‌بات‌های عاشقانه نویدبخش هستند

بهبود رفاه عاطفی

اگرچه داده‌های تجربی هنوز در حال شکل‌گیری هستند، اما تعاملات عاطفی با هوش مصنوعی می‌تواند در برخی موارد جایگزینی امن و کم‌خطر برای روابط عاشقانه باشد. برای کسانی که در ایجاد روابط عاشقانه مطلوب به دلیل بیماری، سوگ، مشکلات جنسی، موانع روانی یا اختلالات حرکتی با چالش‌های جدی روبرو هستند، چت‌بات‌های عاشقانه نویدبخش هستند. همچنین می‌توان از فناوری‌های هوش مصنوعی برای تحقیق در میان جوامع و اقلیت‌های به‌حاشیه رانده‌شده یا افراد منزوی استفاده کرد.

علاوه بر این، از چت‌بات‌ها می‌توان به عنوان یک ابزار اجتماعی برای تحقیق درباره عشق و رابطه عاطفی استفاده کرد تا به افراد کمک کند که پیوند ایجاد کنند و مهارت‌های ارتباطی خود را بهبود ببخشند. به عنوان مثال، در یک سری از تحقیقات مشخص شد که نرم‌افزار‌های هوش مصنوعی در افزایش ارتباطات عاطفی میان زوج‌هایی که از نظر مسافت از هم دور بودند، اثر مثبت داشته‌اند.

محققان آزمایشگاه اِروس (EROSS lab) در دانشگاه کِبِک مونترال کانادا، در مطالعه‌ای به این نتیجه رسیدند که چت‌بات‌ها، به افراد مجردی که مایل هستند رابطه عاطفی داشته باشند کمک می‌کنند مهارت‌های عاشقانه خود را بهبود ببخشند و از انزوا بیرون بیایند.

کمک به افزایش آگاهی درباره بهداشت جنسی، سلامت باروری و موضوعاتی مانند پیشگیری از عفونت‌های مقاربتی نیز از دیگر مواردی هستند که چت‌بات‌های هوش مصنوعی می‌توانند به افراد آموزش دهند.

انقلاب روابط عاطفی

پیشرفت‌های کنونی در فناوری‌های هوش مصنوعی، عصر جدیدی برای روابط عاطفی رقم می‌زند. چت‌بات‌های هوش مصنوعی می‌توانند به کسانی که در ایجاد صمیمیت مشکل دارند فرصت دهد تا تعاملات عاشقانه و عاطفیِ شخصی‌سازی‌شده را تجربه کنند و ضمن کاهش تنهایی، به تقویت مهارت‌های عاطفی بپردازند.

با این حال، نرم‌افزار‌های هوش مصنوعی دغدغه‌هایی را درباره مسائل مربوط به حریم خصوصی و نگرانی‌های مهم اخلاقی مطرح می‌کنند که نیاز به یک رویکرد قاعده‌مند، پژوهش‌شده و منظم را در زندگی عاطفی ما مورد تأکید قرار می‌دهد؛ اما روند فعلی نشان می‌دهد که هوش مصنوعی در نقش شریک عاطفی آمده است تا بماند.

این گزارش از پایگاه اینترنتی  کانورسیشن به فارسی برگردان شده است.