پیشران‌های مرجعیت علمی در گفتمان تمدنی مقام معظم رهبری
به گزارش گروه پژوهش خبرگزاری علم و فناوری آنا، طرح گفتمان تمدنی و ملزومات آن از جمله پیشرفت در علم و فناوری با هدف کسب مرجعیت علمی از سوی مقام معظم رهبری موجب شد تا حرکت به‌سوی تحقق این امر مهم مورد توجه قرار گیرد. یکی از نکات اساسی برای پیشرفت در مسیردستیابی به تمدن نوین اسلامی، شناخت شاخصه‌ها و عوامل مؤثر در شکل‌گیری آن است و یکی از شاخصه‌های تمدن نوین اسلامی، پیشرفت در علم و فناوری است که امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری به‌کرات بر آن تأکید فرمودند.
پژوهشگران در مقاله‌ای با عنوان «مفهوم و پیشران‌های مرجعیت علمی در گفتمان تمدنی مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی)» به این موضوع می‌پردازد که در بیانیه گام دوم انقلاب به عنوان یک سند بالادستی، یکی از مهمترین توصیه‌های رهبر معظم انقلاب اسلامی، ضرورت توجه بیش از پیش به علم و دانش و پژوهش برای تمدن‌سازی است. چنانچه فرمودند: هدف نهایی را باید امت واحده اسلامی و ایجاد تمدن اسلامی جدید بر پایه دین و عقلانیت و علم و اخلاق قرار داد، بدون شک علم پایه تمدن است.
* تعریف علم از دید مقام معظم رهبری
به زعم این پژوهش؛ مقام معظم رهبری معتقدند که فردای بدون علم تاریک و چراغ راه تحقق تمدن اسلامی، مجاهدۀ علمی است. علم در نگاه ایشان سلطه‌آور است و جامعۀ صاحب علم را قدرتمند می‌سازد.
از نظر این پژوهش هر یک از مؤلفه‌های قدرت، نقش مهم و مجزایی در تولید قدرت ملی دارند. اما به نظر می‌رسد، علم و فناوری از جایگاه و نقش برتری برخوردار است، زیرا این عنصر قدرت ضمن داشتن کارکرد مستقل به عنوان شاخص‌های مهم و تعیین‌کننده در تقویت دیگر ابعاد قدرت ملی نیز مؤثر است.
مقام معظم رهبری(مدظله‌العالی) معتقدند که فردای بدون علم تاریک و چراغ راه تحقق تمدن اسلامی، مجاهدۀ علمی است
در ادامه پژوهش آمده است که به نقش علم و فناوری در تمدن اسلامی در پژوهش‌های گذشته تا حدودی پرداخته شده است، ولی در خصوص پیشران‌ها و عوامل زمینه‌ساز مرجعیت علمی با گفتمان تمدنی تحقیق علمی انجام نشده است.
با توجه به این خلا پژوهشی و با عنایت به اهمیت مرجعیت علمی به عنوان یکی از عوامل زمینه‌ساز تمدن نوین اسلامی و با توجه به تأکید مقام معظم رهبری بر نهضت نرم‌افزاری و پیشرفت و مرجعیت علمی، در این پژوهش با روش علمی تحلیل مضمون و استخراج مضامین پایه، سازماندهنده و فراگیر از متن بیانات مقام معظم رهبری آراء و اندیشه‌های معظم له در مورد پیشران‌های مرجعیت علمی تبیین و تحلیل می شود.
این پژوهش با عنایت به توجه ویژه مقام معظم رهبری به دو مقوله مرجعیت علمی و تمدن اسلامی، با هدف تبیین مفهوم و پیشران‌های مرجعیت علمی در گفتمان تمدنی مقام معظم رهبری انجام شد و بیانات رهبری در مورد موضوع پژوهش مورد مطالعه و تحلیل مضمون قرار گرفت.
* رابطه علم با تمدن اسلامی
در راستای تبیین و تحلیل یافته‌های این مطالعه می‌توان گفت که از دیدگاه امام خامنه‌ای، علم نافع و توأم با اخلاق و معنویت، پایه و زیربنای تمدن نوین اسلامی است و از شاخصه‌ها و مؤلفه‌های اصلی آن محسوب می‌شود. از منظر معظم له، دین اسلام بزرگترین مشوق و پیشران علم است و تمدن اسلامی و مسلمانان طی قرن‌های متمادی، پرچمدار علم و دانش و پیشرفت علمی در جهان بودند.
دین اسلام بزرگترین مشوق و پیشران علم است و تمدن اسلامی و مسلمانان طی قرن‌های متمادی، پرچمدار علم و دانش و پیشرفت علمی در جهان بودند
این پژوهش مطرح می‌کند که مقام معظم رهبری ضمن تأکید بر گفتمان‌سازی تولید علم بر جنبش علمی و نرم‌افزاری، تولید علم و فناوری مستمر و جهادگونه، خالقیت، نوآوری و نواندیشی علمی به عنوان موتور پیشران علمی کشور در عبور از مرزهای دانش در جهان با هدف تحقق تمدن نوین اسلامی تأکید دارند.
* انتقال فناوری در جهت تحقق مرجعیت علمی
بر اساس یافته‌های این مطالعه، ایشان بر اساس آموزه‌های مکتب نورانی اسلام، علم‌آموزی و بهره‌گیری از تجارب دیگران را تأیید و در عین حال وابستگی و تقلید کورکورانه از مبانی فلسفی و اخلاق غربی، علم ترجمه‌اى محض و اکتفا به مصرف‌گرایی صرف در فراگیری علم را مردود می‌دانند و بر تولید علمی، مجاهدت در مسیر دانش‌افزایی، آرمان‌گرایی در علم، خط‌‌شکنی علمی و شکستن مرزهای دانش کنونی دنیا تأکید می‌کنند.
این پژوهش توضیح می‌دهد که ایشان ضمن تأکید بر انتقال فناوری، استفاده از ظرفیت‌های علمی داخل و خارج کشور، تبدیل ایران به مرکز ثبت مقالات علمی و توسعه و تقویت شبکه‌های ارتباطات ملی و فراملی میان دانشگاه‌ها و مراکز علمی بر مجاهدت علمی، تولید و بومی‌سازی علم، خلاقیت و نوآوری علمی، اقتصاد و تولید دانش‌بنیان برای تحقق مرجعیت علمی تأکید دارند.
* مرجعیت علمی در سیاست‌های کلان کشور
به زعم این پژوهش دستیابی به مرجعیت در علم و فناوری به شکل‌های مختلف در اسناد بالادستی نظام و سیاست‌های کلان کشور در حوزه علم، فناوری و نوآوری اشاره شده است. این اسناد شامل نقشه جامع علمی کشور، سند چشم‌انداز جمهوری اسلامی ایران، سیاست‌های کلی علم و فناوری، نقشه جامع علمی سلامت و قانون برنامه پنج‌ساله ششم توسعه هستند.
بر اساس تحلیل‌های صورت‌گرفته، اهداف مشترک در زمینه کلان سیاست مرجعیت علمی در این اسناد بالادستی عبارت‌اند از:
- دستيابی به جايگاه اول علم و فناوری در سطح منطقه و جهان اسلام
- احراز جايگاه برجسته علمی و الهام‌بخش در جهان اسلام و دنیا
- دستيابی به علوم و فناوری‌های نوين و محصولات دانش‌بنیان
- همکاري در حوزه‌های علوم و فناوری با مراکز معتبر بین‌المللی
- تولید علم و توسعه نوآوری و نظریه‌پردازی و گسترش مرزهای دانش
- گسترش همکاری و تعاملات فعال و سازنده بین‌المللی با حوزه علم و فناوری سایر کشورها
- حمایت از محصولات نوآورانه و ارتقای مشارکت فعالانه اقتصادی در زنجیره تولید بین‌المللی
در راستای استفاده از نتایج تحقیق و تقویت پیشران‌های مرجعیت علمی مورد نظر مقام معظم رهبری و به عنوان پیشنهاد‌های کاربردی توصیه می‌شود:
- با تهیه درسنامه‌ها و متون آموزشی مناسب، ضرورت و اهمیت مرجعیت علمی تبیین و برای تحقق این هدف گفتمان تولید علم و جهاد علمی در مراکز علمی و آموزشی تقویت و نهادینه شود
- به توسعه علمی تک‌بعدی مبتنی بر دیدگاه‌های مادی‌گرا و ترجمه کتاب‌های غربی در مدارس و دانشگاه‌ها اکتفا نشود و مبانی علمی و فلسفی منابع آموزشی در مدارس و دانشگاه‌ها، مبتنی بر معنویت و اخلاق و مبانی جهان‌بینی اسلامی تنظیم شود
- با عنایت به تأکید مقام معظم رهبری بر علم نافع و مسئله‌محور و نیز اقتصاد و تولید دانش‌بنیان، پیشنهاد می‌شود هم‌فکری و همکاری متقابل مراکز دانشگاهی و صنعتی بیش از پیش تقویت و تشویق شود
- در راستای گسترش خلاقیت، نوآوری و نواندیشی علمی به‌عنوان پیشران مرجعیت علمی، حمایت از مبتکران، پژوهشگران و نخبگان کشور و جذب و نگهداری آنها بیش از پیش در دستور کار قرار گیرد
- توصیه می‌شود از نتایج این پژوهش در جهت‌دهی فعالیت‌ها، برنامه‌ها و راهبرد‌های مراکز آموزشی و پارک‌های علم و فناوری استفاده شود.
این پژوهش به کوشش عطیه بحرانی (استادیار مدیریت دولتی دانشکده مدیریت، اقتصاد و حسابداری دانشگاه پیام نور تهران) و زهرا فروتنی (دانشیار مدیریت دولتی دانشکده مدیریت، اقتصاد و حسابداری دانشگاه پیام نور تهران) انجام شده است.
انتهای پیام/