«فناوران» یکی از 2 بازوی اقتصاد سلامت/ رقابت از تحقیق و توسعه بیرون می‌آید
خبرگزاری علم و فناوری آنا- گروه علم و فناوری، میترا سعیدی کیا؛ به اکوسیستم فناوری و نوآوری که می‌نگریم دایره ای از تکنولوژی ها تشکیل شده که هر کدام به شرط تقاصای صنعت خود می توانند محصولات متنوعی تولید کنند. این محصولات علاوه بر رفع نیاز مردم می توانند دریچه صادراتی را طوری باز کنند تا اقتصاد کشور را متحول کند.
یکی از بخش های مهمی که با تکنولوژی می تواند به سرنوشت اقتصادی کشور گره بخورد «سلامت» است که در معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری ستادی با عنوان ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان سلامت ایجاد شده است.
از آنجایی که سبقه ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان سلامت معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری با عناوین مختلف به دیرباز برمیگردد و اکنون در دایره لغات جدیدی مفهوم باارزش تری به خود گرفته درصدد برآمدیم با مصطفی قانعی دبیر این ستاد گفت‌وگویی داشته باشیم.
در این گفت‌وگو، فارغ از موضوع سلامت به اهمیت قانون جهش تولید دانش‌بنیان، فلسفه حمایت از شرکتهای بزرگ و فناور، اهمیت حمایت دولت از شرکتهای موقوفه به‌خصوص حوزه سلامت و ... پرداختیم.
مشروح گفت‌وگو با مصطفی قانعی به شرح زیر است؛
*آقای دکتر قانعی، شما به عنوان فردی که سالهاست در زمینه سلامت و دانشبنیانها فعالیت کردید درباره مزایا و معایب اکوسیستم جدیدی که اخیرا به قانون جهش تولید دانش‌بنیان و اقتصاد دانش‌بنیان آغشته شده صحبت فرمایید.
قانعی: تا پیش از این، قانون جهش تولید دانش‌بنیان را نداشتیم، خوشبختانه این اتفاق رخ داد که دولت و شخص رئیس جمهور شهید، به این مسئله ورود کرد که دولت نهایت همکاری برای تصویب این طرح با مجلس داشته باشد.
البته که در این میان، پیوست «اقتصاد دانش‌بنیان» به معاونت علمی اضافه شد؛ بنابراین یک مأموریتی تحت عنوان «اقتصاد» برای این معاونت شکل گرفت؛ به این واسطه آمار و ارقام مربوط به صادرات دانش‌بنیان بر اساس گمرک شکل خوبی پیدا کرد و می‌توان استناد کرد که در صادرات چه اتفاقی می‌افتد.
همچنین در بحث اقتصاد در داخل مشکلاتی داشت که سنجیده نمی‌شد، کسی متری نمی‌گذاشت، اما در صادرات ساده‌تر است و می‌توان گفت اکنون انعکاسی از بازار داخل وجود دارد.
این چند مورد نسبت به آنچه قبلا می‌گفتم حاصل شده که هم می‌توان گفت. مجموعه این اتفاقات به اضافه نوع برچسب گذاری برای شرکتهای دانش‌بنیان تغییر کرد، سه رتبه‌ای که دادند این است که بدون محصول هم می‌توانند دانش‌بنیان باشند. این موضوع ضمن اینکه شوق و ذوق دانش‌بنیانی را افزایش داد بلکه استفاده از مزایا را بیشتر کرد.
*آقای دکتر البته که تغییرات دیگری در معاونت علمی رخ داد و مراکزی جدیدی به وجود آمدند که همین سرمنشأ تحولات چشمگیری در اکوسیستم فناوری بود.
قانعی: حوزه‌هایی مثل هوش مصنوعی و کوانتوم به مرکز تبدیل شدند. آنچه برایمان مهم است و می‌توان به آن استناد کرد بند‌های قانون جهش تولید دانش‌بنیان است که گفته می‌شود هر کدام چقدر اثر داشتند و منجر به چیزی شدند.
در قانون جهش تولید دانش‌بنیان، ظرفیت معافیت مالیات در نظر گرفته شده است. اینها مسیر توسعه است یعنی باید به عنوان ابزار‌های اندازه گیری درنظر گرفته شود.
* با توجه به این قوانین حمایت ها چگونه شده است؟
قانعی: یک صفی وجود دارد؛ یک شرکت نوآور و یک شرکت فناور با فروش چندهمتی در این صف هستند؛ ما به دنبال آن هستیم اقتصاد را شکوفا کنیم. سریع‌ترین مسیر این است شرکتی که محصول و فروش بزرگ دارد دو اتفاق برایش رخ بدهد.
*اکنون در مقطعی هستیم که معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری از زیرساخت های اکوسیستم فناوری حمایتی نمی‌کند؛ بلکه از شرکتهای بزرگی حمایت می کند که می تواند دانشبنیانها و استارت‌آپ‌ها را در دل خود نگه دارد و محصولات آنها را به نتیجه برساند؛ آیا نوپاهای دانش‌بنیان مورد حمایت قرار می گیرند؟
قانعی: بله. این شرکتهای بزرگ باید شرکتهای نوآور و جدید را در دل خودش جا بدهد و تحقیق و توسعه جدید با محصول جدید و قیمت پایین راه بیندازد و جلو ببرد؛ به این واسطه از مالیاتش روی همین حوزه سرمایه گذاری کند، اما جواب بدهد که فروش چند برابر شده است اگر این فروش را محقق نکند و آمار این را نشان ندهد از زنجیره حمایت باید بیرون برود دیگری جای آن را بگیرد.
*دلیل اینگونه حمایت از شرکتهای بزرگ تحول اقتصادی است؟
قانعی: باید به نوپا‌ها کمک کنیم، اما نگاه مان باید به تحقق اقتصادی باشد.
برخی فکر می کنند اگر کوچک‌ها را بیشتر حمایت کنیم به عدالت نزدیک‌تر است. وقتی راجع به علم و فناوری صحبت می‌کنیم عدالت هم یکی از شاخص‌هاست، اما باید ببینیم در اینجا مفهومش چیست. دوم اینکه باید یک نقد را پذیرفت که چند سال باید صبر کرد تا یک شرکت نوپا با حمایت یک شرکت اقتصادی بزرگ شود؟ ده سال گذشته نشان داده که چقدر توانستند پیش بروند؛ ۱۰ سال بعد هم همین را می‌بینیم. همین روند که در ۱۰ سال گذشته چند مورد توانسته اند فروش بزرگ داشته باشند. می‌بینیم آنهایی که اصلا در ایران نبوده یک دفعه رشد لگاریتمی پیدا کرده اند مانند حوزه کاتالیست ها.
چون سمت تقاضا فشار زیاد آورده و تحریم هم بوده، یک محصول رشد داشته و بالا رفته است، اما آنهایی که محصولشان در بازار موجود بوده هیچ کدام چنین موفقیتی را نتوانستند رقم بزنند. چرا که سمت تقاضا کشش جدی ایجاد نکرده بنابراین هر جا تقاضا زیاد است می‌توانیم از یک نوپا و نوآور حمایت کنیم و پیش برویم.
*اگر تقاضا نباشد ولی نیاز وجود داشته باشد چطور؟
قانعی: آن شرکت کوچک را با عدد بزرگ حمایت می کنیم تا تولید شکل بگیرد، مثلا در حوزه داروی بیوتک و کاتالیست، تولیدکننده بزرگی وجود نداشت؛ از طرفی تحریم هستیم و بسیاری از کشورها در اختیار ما نمی گذارند بنابراین باید با عدد بزرگی شرکت تولید کننده مورد حمایت قرار بگیرد.
اگر شرکتهای بزرگ فناور که هیچ وقت کار جدی تحقیق و توسعه انجام ندادند، ترغیب شوند که دست از کپی برداری بردارند و نوآوری را با محصول خود عجین کنند به طوریکه نوآوران را به سمت خود بکشند طی مدت زمان کوتاهی بدون حمایت از دولت پیش می روند و با هزینه کم محصول بهتر ارائه خواهند داد
اگر شرکتهای بزرگ فناور که هیچ وقت کار جدی تحقیق و توسعه انجام ندادند با این روش جدید ترغیب شوند دست از کپی برداری بردارند و نوآوری را با محصول خود عجین کنند به طوریکه نوآوران را به سمت خود بکشند طی مدت زمان کوتاهی بدون حمایت از دولت پیش می روند و با هزینه کم محصول بهتر ارائه خواهند داد.
با قانون جهش تولید دانش‌بنیان به دنبال این هستیم شرکتهای بزرگ را با سیستم نوآوری کشور که قبلا وجود نداشته آشنا کنیم.این قانون و دیگر بندهایش در ذهن کسی که مدیریت کلان می‌کند این است که اقتصاد، دانش‌بنیان می‌شود. در کمترین زمان به این شکل است که در کوچک‌ها را به بزرگتر‌ها می‌سپاریم تا سریع‌تر اقتصاد متحول شود.
*به نظر می رسد این رویه باعث می شود که شرکتهای کوچک، کوچک می مانند و شرکت بزرگ بزرگتر می شود.
قانعی: اگر به اکوسیستم فناوری چند کشور راس در دنیا نگاه کنیم شرکتهای متعدد ندارند، یک شرکت معظم دارند که به هر شکلی وارد رقابت می‌شود وبرنده است. حتما باید نگاه کنیم شرکتی که در ایران بزرگ می‌کنیم قابلیت رقابت بین المللی هم دارد یا خیر. رقابت از تحقیق و توسعه می‌آید شدت در تحقیق و توسعه است که رقابت را معنی دار می‌کند؛ وگرنه با کپی برداری هیچ کسی نمی‌تواند رقیب دیگری شود.
این مسئله در فرآیند آمده، یعنی وقتی عدد بزرگی برای شرکت تصویب شود سوال می‌شود کدام یک از این امور را محقق می‌کند؟ جهش تولید، اشتغال دانش‌بنیان، پذیرش شرکت نوپا در خودش، تحقیق و توسعه؟. البته که پاسخ این است: جایی که گلوگاه است.
ممکن است نه شرکت بزرگ و نه شرکت کوچک متوجه نشوند چه اتفاقی در حال رخ دادن است، اما قانونگذار و سیاست‌گذار می‌داند آینده تبدیل به چه چیزی می‌شود، اما هیچ کدام مزه چنین چیزی را نچشیده اند، به بازدیدی که اشاره کردید خیریه‌ها و موقوفه‌ها در عصر قدیم درجا زدند و اکنون با تدبیر مقام معظم رهبری وارد این عرصه می‌شوند.
*نمونه بارز شرکتهای بزرگ حوزه سلامت که از سوی معاونت علمی حمایت شدند ولی خودشان سرمایه دارند شرکتهای موقوفه هستند؛ آیا این شرکتها سرمایه کافی ندارند که معاونت علمی حمایت می کند؟
قانعی: یکی از مشکلات اصلی بهره وری موقوفات بودند، چرا این ثروت عظیم به گردش در نمی‌آید. اگر در بخش غیر دولتی چنین حمایت و گردشی اتفاق بیفتد تصور کنید ظرفیت شرکتهای دارویی تامین اجتماعی چقدر می‌تواند زنده شود مگر اینها به بخش خصوصی واگذار کنند؛ اما خودشان سهامدار اصلی نباشند. این اتفاقی است که چند بار قانون تصریح کرده، رخ نداده و جهش اقتصادی از اینجا شروع می‌شود. این مورد به فکر آن فردی که در آنجا زندگی می‌کرده برمی گردد نه به سیستم. اگر فشار وارد شود که باید به مشارکت مردمی تبدیل شود بسیار اثر گذار است.
*در حوزه سلامت چقدر می‌تواند زود بازده باشد با توجه به اینکه شرکتها فعالیت کردند و شرکتهای بزرگی در این زمینه وجود داشتند و موقوفه‌ها هم روی ریل می‌آیند و حرکت می‌کنند. از آنجایی که این قانون کل شرکتها را دربرمی گیرد در حوزه سلامت چقدر می‌تواند زودبازده و تاثیرگذار هم در اقتصاد و هم در خدماتی که مردم دریافت می‌کنند، باشد؟
قانعی: پیچیده‌ترین حوزه بین همه حوزه ها، سلامت است؛ چراکه از یک طرف توصیه‌های جدی سازمان بهداشت جهانی مبنی بر این که «به شرکتها و بخش خصوصی واگذار نکنید» وجود دارد در حالی که مابقی را با اشتیاق می‌گوییم واگذار کنند.
حوزه سلامت مراقبت می‌خواهد که چگونه حرکت کنیم زیرا با جان افراد ارتباط دارد. شرکت های حوزه سلامت اقتصاد بسیار بزرگ با حاشیه سود بالا دارند، اما آیا این اقتصاد به معنی سلامت هم است؟ این حوزه پیچیده است و مراقبت می‌خواهد که آیا بر سلامتی مردم اثر گذاشت یا خیر و اگر نداشت به خودش واگذار کنید نه اینکه حمایت دولتی شوند. حمایت‌ها جایی بروند که بیشترین تاثیر را دارند مانند واکسن سازی.
*نقش ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان سلامت در این خصوص چیست؟
قانعی: ستاد اقتصاد سلامت با دو بازو و یک مغز قوی باید کار کند. یک دست به وزارت بهداشت و سلامت مردم و یک دست فناور‌ها و نوآوران باشد و با مغز به این فکر کند که برآیند دو دست به افزایش ۵ ساله عمر و کاهش مرگ و میر منجر شود در نهایت دولت هم برایش ما لا یطاق نباشد. در حال حاضر هدف ستاد کاهش هزینه سلامت است.
ستاد اقتصاد سلامت با دو بازو و یک مغز قوی باید کار کند. یک دست به وزارت بهداشت و سلامت مردم و یک دست فناور‌ها و نوآوران باشد و با مغز به این فکر کند که برآیند دو دست به افزایش ۵ ساله عمر و کاهش مرگ و میر منجر شود
در کل ستاد باید پاسخ دهد چقدر هزینه را کم کردیم، بخشی هزینه‌هایی که ارزبری داشت که قبلا داشت، اما اکنون ندارد مفهومی است که قابل اندازه گیری است و دوم اینکه چقدر ارزآوری داشته ایم که این هم قابل سنجش است. نکته بعد این است که چقدر هزینه‌ها را کم کرده ایم.
*در حال حاضر بر چه حوزه هایی تمرکز دارید که اقتصاد دانش‌بنیان سلامت محقق شود؟
قانعی: از آنجایی که بالاترین ارزبری برای پلاسما و انسولین است از این حوزه ها آغاز کردیم. استارت خورده، تولید شده، فناوری موجود است و اکنون به سمتی می‌رویم که واردات نداشته باشیم. شرکت دانش‌بنیان این حوزه موجود است.
به جای اینکه روی چند موضوع پخش شویم روی دو موضوع مهم اثرگذار تمرکز می‌کنیم. اگر زیر ساخت جواب بدهد پیش بینی مان این است طی پنج سال پلاسما می‌تواند یک میلیارد دلار ارزآوری داشته باشد.
*آیا حوزه های دیگری مد نظر ستاد اقتصاد دانش‌بنیان سلامت است؟
قانعی: هوش مصنوعی و الکترونیکی کردن سلامت و هوشمند کردن آن مد نظر ماست. پیش‌بینی ما این است حداقل ۲۰ و حداکثر ۴۰ درصد هزینه‌های سلامت را کم می‌کند. در حال حاضر ۵۰۰ هزار میلیارد تومان در حوزه سلامت گردش وجود دارد، این باید ۴۰۰ همت شود هم از جیب دولت و هم از مردم. این کاهش ۱۰۰ همتی با ۱۰ همت قابل اجراست یعنی ده درصد این را هزینه کنیم ۱۰۰ همت حاصل می‌کنیم و ۱۰۰ تای بعدی هدف گذاری جدی می‌خواهد چرا که وزنه‌های اولیه‌ای که برمی داریم سبک است ولی وقتی به آخر می‌رسیم که ۳۰ تبدیل به ۴۰ شود خیلی جای کار دارد. در این بخش روی حوزه‌ای دست گذاشته ایم که بزرگترین هزینه را ایجاد می‌کند مانند سرطان.
انتهای پیام/