«شیطان بازار» محصولات آرایشی؛ تهدیدی علیه سلامت زنان

گروه سلامت خبرگزاری علم و فناوری آنا، آفتاب سوزان، گرمای هوا و تعریق بالا، این روزها هر کسی را روانه فروشگاه‌های عرضه کننده محصولات آرایشی و بهداشتی می‌کند تا شاید کرم ضد آفتاب و یا مرطوب کننده‌ای را برای محافظت از پوست خود و عطر خوشبوکننده‌ای را تهیه کند. بسیاری به هوای محصول خارجی یا به قول خود «برند اورجینال» هزینه بسیاری از جیب می‌پردازند اما با مصرف آن متوجه می‌شوند که نه تنها محصول آنها برند نیست بلکه صرفا جیب خود را برای یک فرآورده تقلبی خالی کرده‌اند.

بازار میلیارد دلاری محصولات آرایشی و بهداشتی در جهان

به دلیل توجه بسیار زیادی که مردم به سلامت، زیبایی و نظافت خود دارند، محصولات آرایشی و بهداشتی در هر کشوری از بازار قابل توجهی برخوردار است. بر اساس برخی از گزارش‌های منتشر شده گردش مالی این حوزه در اروپا و آمریکا بیش از 70 میلیارد دلار بوده است، این در حالیست که تا دی‌ماه سال گذشته این صنعت در ایران حدود 4 میلیارد دلار گردش مالی داشته است.

ایران رتبه اول مصرف لوازم آرایشی در دنیا

همانگونه که گفته شد محصولات آرایشی و بهداشتی در بسیاری از کشورهای جهان بازار داغی است اما به گفته موسی احمدزاده، عضو هیئت رئیسه انجمن واردکنندگان فرآورده‌های بهداشتی، آرایشی و عطریات ایران،  ایران در رتبه اول پرمصرف‌ترین کشور دنیا از نظر مصرف مواد آرایشی است. از نظر کل لوازم آرایشی و بهداشتی در جهان، رتبه هفتم و در منطقه خاورمیانه ایران پس از عربستان در جایگاه دوم قرار دارد.

«شیطان بازار» محصولات آرایشی

این بازار پر سود و در عین حال پر مصرف لوازم آرایشی در کشور و همزمان ممنوعیت واردات آن از سال 1398 بدون توجه به تقاضای آن موجب ورود سودجویان به این بازار پر مصرف شده است.

اگرچه واردات  لوازم آرایشی و بهداشتی به صورت رسمی کاملا ممنوع است اما انواع برندهای خارجی در فروشگاه‌ها وجود دارن،د محصولاتی که به گفته بسیاری از مسئولان و فعالان صنفی محصولات آرایشی و بهداشتی از راه قاچاق وارد شده است. این تنها فروشگاه‌ها نیستند که در حال عرضه محصولات آرایشی و بهداشتی هستند بلکه پیاده‌روها و اماکنی که در آن دستفروش‌ها حضور دارند نیز به محل عرضه این محصولات تبدیل شده است.

گستردگی و حجم بالای محصولات آرایشی با نوشته‌های خارجی چنان است که اگر کسی به دنبال این محصولات باشد عملا نمی‌تواند پی ببرد چه محصولی اصالت (اورجینال) بوده و چه محصولی تقلبی و یا حتی «های کپی» است. این بدان معنا است که بخشی از این محصولات که تقلبی یا های‌کپی هستند در داخل ایران اصطلاحا به روش زیرپله‌ای تولید می‌شوند.

به گفته احمدزاده بعضی محصولات آرایشی و بهداشتی، تحت لیسانس کشور‌های دیگر تولید می‌شود. این بدان معنی است که واردات مواد اولیه این محصولات از کشور‌های دیگر و بسته‌بندی آن داخل کشوراست که چنین چیزی به دلیل ممنوعبت واردات مواد اولیه، امکان‌پذیر نیست. محصولات این‌چنینی یا تقلبی هستند و یا به شکل غیر قانونی وارد کشور شده‌اند.

وی همچنین در این رابطه گفت که ۸۰ درصد کالا‌های تولید داخل کپی یا همان تقلبی هستند. اگر این آمار واقعیت داشته باشد بدین معنی است بیش از 3.5 میلیارد دلار از حجم بازار 4.2 میلیارد دلاری محصولات آرایشی در اختیار محصولات تقلبی و درصد کمی در اختیار محصولات اورجینال خارجی قاچاق شده و مابقی نیز در اختیار محصولات شناسنامه‌دار ایرانی است. گفتنی است برندهای واقعی خارجی نیز از آنجایی که از طریق قاچاق وارد کشور شده‌اند هیچ گونه ارزیابی کیفی و آزمون سلامت را نداشته‌اند و حتی این امکان وجود دارد که برخی از محصولات به دلیل مشکلی توسط سامانه‌های نظارتی کشورها مبدأ ریکال شده و از بازار داخلی همان کشورها جمع‌آوری شده باشند و این امر مسلما سلامت بسیاری از مصرف کنندگان ایرانی را مورد هدف قرار می‌دهد.

همانگونه که گفته شد از سال 1398 واردات محصولات آرایشی به کشور ممنوع شد تا از تولید داخل حمایت شود، «از قضا سرکه انگبین صفرا فزود» و بازار پر از محصولات تقلبی شد. سازمان غذا و دارو به عنوان متولی نظارت بر سلامت این محصولات در دو سال قبل این موضوع را اعلام کرد.

بهرام دارایی رئیس وقت سازمان غذا و دارو گفت: اگر تولید داخلی بتواند افزایش پیدا کند و جایگزین شده و بعد از مدتی کیفیت مورد نظر مردم را تامین کند، خیلی خوب است، اما در آرایشی و بهداشتی این اتفاق رخ نداد و منجر به ورود مواد آرایشی قاچاق، تقلبی و خطرناک به کشور شد. اگرچه سازمان غذا و دارو به صراحت خطرناک بودن این محصولات را اعلام کرده است اما همچنان محصولات آرایشی بهداشتی قاچاق و تقلبی در کشور جولان می‌دهند. به همین دلیل به نظر می‌رسد تا زمان  لغو ممنوعیت این محصولات باید راهکار دیگری برای حل این چالش وجود داشته باشد.

توجه به تولید داخل و آموزش مردم

محمود آل بویه، مدیرکل نظارت بر فراورده‌های آرایشی و بهداشتی سازمان غذا و دارو در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری علم و فناوری آنا، با بیان این اینکه یکی از مهمترین کارهای سازمان غذا و دارو سوق دادن مردم به مصرف صحیح و منطقی فرآورده‌های ارایشی و بهداشتی است، گفت:سازمان غذا و دارو بر لزوم فرهنگ‌سازی و آگاهی دادن به مردم برای مصرف محصولات آرایشی بهداشتی سالم تاکید دارد در این زمینه ابزار ما رسانه‌ها بوده و می بایست اطلاعات صحیحی درباره محصولات اصیل و مورد تایید این سازمان را به مردم ارائه کنند.

او ادامه داد: آنچه از ما متولیان سلامت به عنوان مسئول مستقیم این حوزه انتظار می‌رود تضمین سلامت محصولات سلامت محور است به این معنا که محصولات آرایشی و بهداشتی عاری از مواد مضر و ممنوعه در ترکیب خود باشند، فرآیند تولید و ساخت این فرآورده‌ها از استانداردهای کیفی لازم برخوردار، بازار مصرف معتبر و مطلوب در مورد آنها وجود داشته باشد، همچنین یکی از وظایف ما ارائه هشدارهای لازم در مورد  محصولات آرایشی و بهداشتی غیر مجاز و تقلبی است. 

وی در رابطه با راهکار مبارزه با قاچاق کالا و محصولات تقلبی، نیز گفت: چاره کار چالش قاچاق و لوازم تقلبی، توجه به تولید داخلی است؛ چرا که تولید داخلی تحت نظارت سازمان غذا و دارو بوده و می‌توانیم با کمک مسئولین فنی بر فرآیند آنها نظارت داشته باشیم.

آل بویه یادآور شد: بنابراین تشویق به تولید داخل یک بحث محوری در حوزه آرایشی و بهداشتی محسوب می‌شود که خوشبختانه بخش خصوصی و تجار در تولید این محصولات و انتقال دانش فنی آنها به کشور اقدامات خوبی انجام داده‌اند.