متقی: انتخابات پیش رو ماهیت کثرت گرایانه نخواهد داشت/ قدرت آمریکا در حال کاهش است
به گزارش گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری آنا، نشست خرداد مجمع دانشگاهیان انقلاب اسلامی به صورت مجازی و حضوری و با شرکت جمعی از اساتید دانشگاه‌های کشور ازجمله تهران، صنعتی امیرکبیر، علم و صنعت، الزهرا، سمنان، تربیت دبیر شهید رجایی، خوارزمی، هرمزگان، دانشگاه آزاد اسلامی، سیستان و بلوچستان، رازی، علوم و تحقیقات و پژوهشگاه مواد و انرژی برگزار شد.
ابراهیم متقی رئیس دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران در این نشست به تشریح مسائل راهبردی و امنیت ملی کشور پرداخت و گفت: امروز سه تا نکته را می‌خواهم خدمت دوستان عرض کنم یکی اینکه در جهان امروز چه تحولاتی در حال شکل گیری است و این تحولات چه آثار امنیتی و راهبردی خواهد داشت، نکته دوم اینکه این تحولات چه تاثیری بر فضای منطقه‌ای به جا می‌گذارد و در منطقه‌ای که ما از آن به عنوان منطقه آشوب زده یاد می‌کنیم چه ضریب امنیت ملی برای کشور ما ایران و سایر بازیگران وجود دارد براین اساس کشور‌ها برای بقا خود چه اقداماتی باید انجام دهند.
وی در ادامه تصریح کرد: نکته سوم راهبری فوق این است که فضای سیاسی و اجتماعی کشور در آستانه انتخابات جدید است فضایی که با نشانه‌هایی از غافل گیری همراه شد، اما به خوبی مدیریت بحران شکل گرفت و فضا با نشانه‌هایی از عادی سازی همراه شد.
این استاد دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: بحث اول من این هست که ما در چه فضای جهانی قرار داریم و در چه شرایطی نسل ما، نسل شما و سایر کشور‌هایی که به هر ترتیب در سیاست جهانی تاثیر گذار هستند با چه قالب‌های رفتاری روبرو هستند. واقعیت این است که هنوز ما در فضای موج سوم انقلاب تکنولوژیک هستیم این فضا یک موج شبکه و موج رسانه است و مهم‌ترین مسئله قالب‌های ادراکی و ادراک متقابل است.
متقی یادآور شد: در این فضا بحث اصلی این است که یک هویتی شکل گرفت، هویت‌ها می‌تواند ماهیت نسلی، جنسیتی، مذهبی یا سیاسی داشته باشد. جدال امروز جهان مربوط به این قالب‌های هویتی در فضای شبکه‌ای است هویت در فضای شبکه تمایز ایجاد می‌کند. نشانه‌های تمایز را ما در داخل کشور خودمان می‌بینیم. نسل آلفای که امروز بچه‌های شش یا هفت ساله‌ای هستند که در آینده بر شکل بندی فرهنگ و اندیشه جامعه تاثیرگذار خواهند بود.
رئیس دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران تاکید کرد: همین تحولات نسلی تحت تاثیر فضای شبکه دوستان در آمریکا و اروپا هم شکل گرفته است ولی در جامعه ایرانی به یک صورت در آن کشور‌ها در یک قالب دیگری است، اما هر دو یک ویژگی دارد. ویژگی هر دو آن این هست که رویکردش نسبت به ساختار سیاسی و فضای عمومی که در کشور و حوزه تصمیم گیری وجود دارد انتقادی است.
این استاد دانشگاه ادامه داد: بنابراین این جا می‌بینیم که یک مشابهت‌هایی بین فضای ساختاری ایران با فضای اجتماعی بسیاری از کشور‌های اروپایی و آمریکا مشاهده می‌کنیم. نسل ما منتقد ساختار داخلی و نسل آنها منتقد ساختار داخلی خودشان هستند. پس آن قالب‌های ادراکی که ساختار امروز در ایران دارد فضای اجتماعی در کشور‌های اروپایی و امریکا را دارد. به همان گونه‌ای که بسیاری از قالب‌های تفکر اجتماعی ما امروز با قالب‌های ادراکی جهان غرب در عرصه‌های ساختاری شباهت‌های زیادی دارد.
رئیس دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران تاکید کرد: این موج سوم انقلاب تکنولوژیک و موج سومی که تاثیر خودش را در الگوی کنش اجتماعی، ادبیات، انگاره‌های نسلی، قالب‌های هنجاری و احساسات مشترک به جا گذاشته است. این فضا در جهان یک فضای انتقادی است. در داخل کشور ما هم ماهیت انتقادی خاص خودش را دارد. هر دو یک نوع انتقاد ساختاری دارند و هر دو با انگاره‌های ساختار در فضای تفاوت ادراکی قرار دارند. به دلیل هست که ما می‌بینیم رئیس مجلس نمایندگان آمریکا می‌گوید کسانی که در داخل این کشور معترض اند منادی حرف‌های آیت الله‌ها در ایران هستند و ما با این موارد مقابله می‌کنیم.
بنا بر گفته این استاد دانشگاه تهران؛ به همین گونه هست که ما خیلی از مواقع بحث‌هایی که جوانان کشور مطرح می‌کنند می‌گوییم این موارد بازگوکننده انگار‌های رسانه ای، ارتباطی و مقامات سیاسی کشور‌های غربی هستند. یعنی یک نوع عدم تقارن را ما می‌بینیم. عدم تقارنی که نشان میدهد ساختار با جامعه با هم دیگر هارمونی لازم رو ندارد. این فضای شبکه‌ای منجر به این میشود که قالب‌های ادراکی یک حوزه اجتماعی به یک حوزه دیگر منتقل شود، حتی قالب‌های ادراکی یک دوران تاریخی مربوط به فضای پیشین منتقل میشود.
وی یادآور شد: آنچه که در فلسطین شکل گرفته است، اسمش هویت مقاومت است. بحث‌هایی که دبیرکل سازمان ملل انجام داد و بحث مربوط به طوفان الاقصی و مربوط به شش دهه قبل دانست یعنی یک انگاره تبارشناسانه داشت، به این دلیل بود که قالب‌های ادراکی و هویتی، نسل به نسل منتقل شده است و آن چیزی که ما در فلسطین می‌بینیم یا آن چیزی که در خاورمیانه می‌بینیم، نشانه‌های مقاومت را منعکس می‌کند. ممکن است ضریب و ادراک مبتنی بر مقاومت در ایران محدود شده باشد، اما می‌بینیم همین قالب‌های ادراکی در عراق، فلسطین، یمن و لبنان بازتولید میشود.
رئیس دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران ادامه داد: عصری که ما داریم یک عصر ظهور هویت است، هویت هم عموما واکنشی نسبت به ساختار است. نکته دیگری که وجود دارد این است که حوزه جنوبگان خیزش پیدا کرده و از یک قابلیت ویژه‌ای برخوردار شده است. به طور مثال دو روز پیش یمن ناو آیزنهاور آمریکا را هدف قرار میدهد. اگر یک ناو آمریکایی در یک مقطع تاریخی هدف قرار می‌گرفت، نگاه آمریکایی انتقام پر شدت بود. پس این مسئله نشان میدهد که عرصه جنوب و عرصه حاشیه دارد کم کم قدرت نسبی افزایش پیدا می‌کند و به موازات این وضعیت ما شاهد این هستیم که قدرت نسبی آمریکا هم در حال کاهش است.
وی تاکید کرد: اگر چه در حال حاضر قابلیت‌های تکنولوژیک، اقتصاد و ... آمریکا جایگاه خود را دارد و این کشور با حدود ۲۴ درصد تولید ناخالص داخلی جهانی اقتصاد اول دنیا را دارد. اما وقتی که نگاه می‌کنیم می‌بینیم که امریکا اراده هژمونی و رهبری جهانی را ندارد. درست است که خیلی از مواقع جمهوری خواهان انتقاداتی به دموکرات‌ها دارند ولی زمانی که جمهوری خواهان هم که در قدرت بودن و نماد این جمهوری خواهی به لحاظ کنش‌های خارج از عرف خشونت گرا، ترامپ بود بعد از اینکه ایران عین الاسد را در یک نوع اقدام متقابل واکنشی که مبتنی بر شاخص‌های رفتاری کشور‌ها در فضای نظام بین المللی است و منشور ملل متحد هم برای آن جایگاه خاص خود را دارد، می‌بینیم آمریکایی‌ها واکنشی نسبت به ایران نتوانستند انجام بدهند.
این استاد حقوق دانشگاه تهران تاکید کرد: بحث‌های مربوط به خیزش جنوب و خیزش حاشیه در این شرایط مطرح است. در حاشیه ایران نسل‌های نوظهور و در حاشیه منطقه گروه‌های هویتی و مقاومت شکل گرفت. همچنین در حاشیه نظام بین الملل ساختار ایران، معادله قدرت کلاسیک که ماهیت متقارن داشت را تحت تاثیر قرار دارد؛ بنابراین ما در یک فضایی قرار داریم که آن انگاره‌های پوزیتیویست دو دوتا چهار تا امروز کم کم کارکرد خود را از دست میدهد. قالب‌های جدید فکری، تحلیلی و علاوه بر آن قالب‌های رفتاری ظهور پیدا کرده است و یک نوع کنش علیه ساختار را در همه جا می‌بینیم. کنش علیه ساختار موجب این میشود که فضا آشوب زده شود. فضای آشوب زده یعنی فضایی که ساختار وجود دارد، اما قدرت لازم برای اثر بخشی و کنترل بازیگران سخت میشود.
رئیس دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران ادامه داد: امروز این وضعیت را آمریکایی‌ها در محیط منطقه‌ای دارند. از یک طرف می‌خواهند هژمونی خودشان را حفظ و قدرت خودشان را تثبیت کنند. چرا، چون بخشی از اقتصادشان وابسته به حوزه منابع اقتصادی کشور‌های پیرامونی از جمله خلیج فارس است. از طرف دیگر مسیر این کریدور‌هایی که وجود دارد عصر آینده، عصر امنیت کریدوری است. در خیلی از مواقع می‌بینید وقتی که ناو آمریکایی هدف قرار می‌گیرد به این معنا است که امکان این وجود دارد که تاسیسات عربستانی هم هدف قرار بگیرد. به همین دلیل بود که چینی‌هایی که تمایل به این داشتند که این فضای مربوط به کریدور‌ها را سازماندهی کنند، در اولین گامی که به انجام رساندند این بود که بتوانند زمینه یک نوع توافق در روابط ایران و عربستان را به وجود آوردند و یک نوع تنش زدایی شکل گرفت.
به گفته این کارشناس مسائل بین الملل، اگر دقت کرده باشیم وزیر خارجه بحرین هم در مراسم مربوط به تشییع آیت الله رئیسی حضور داشت، در حالی که هنوز وضعیت دیپلماتیک ما و بحرین در وضعیت با ثباتی قرار ندارد. پس نکته‌ای که وجود دارد این است که بازیگرانی تحت تاثیر موج‌های انقلاب تکنولوژیک ظهور پیدا کردند و نقش آفرین شدند که این بازیگران از قابلیت لازم برای ایجاد تغییر، ابهام و بحران در محیط منطقه‌ای برخوردارند. ممکن است نتوانند یک شکل بندی قدرت را بسازند ولی قابلیت این را دارند که به نوعی، تخریب را انجام بدهند.
این تحلیل گر برجسته سیاسی ادامه داد: نشانه وضعیت فوق را ما در محیط منطقه‌ای می‌بینیم، اسرائیل در تمامی جنگ‌هایی که داشت از ۱۹۴۸، ۱۹۶۷، ۱۹۷۳ و ۲۰۰۶ با حزب الله ۲۰۰۹ با حماس نتایج جنگ ۷، ۶، ۳۳ و ۲۲ روز به پایان رسید. امروز ما در وضعیتی قرار داریم که ۸ ماه سپری میشود و اسرائیلی‌ها به این جمع بندی رسیدند که واقعیت این است که نمی‌توانند به اهداف از پیش تعیین شده نائل شوند. اهداف از پیش تعیین شده این بود که برای نابودی حماس قتل عام کنند.
این استاد دانشگاه تهران بیان کرد: پس از ۸ ماه جنگ، قتل عام انجام شد ولی حماس هنوز باقی است و قابلیت کنش عملیاتی را دارد. درگیری را که اسرائیلی‌ها انجام می‌هند حزب الله قادر است که از پیرامون و حاشیه اقدام متقابل را انجام بدهد. اسرائیلی‌ها فکر می‌کردند که ایران انگیزه و اراده لازم را برای یک نوع کنشگری متقابل در برابر آنها ندارد. به همین دلیل بود که در یک دوران تاریخی اقداماتی را به صورت سلسله انجام دادند برخی از مستشاران ایرانی را در لبنان و سوریه هدف قرار دادند و از همه مهم‌تر اینکه یک نوع تصاعد بحران را به انجام رساندند.
متقی تاکید کرد: در این فضا اسرائیلی‌ها احساس می‌کردند که ایران احتمال اقدام واکنشی نخواهد داشت، اما عصر موجود که مبتنی بر هویت است. اقدام واکنشی نشانه‌ای از اراده، هویت و جلوه‌هایی از بازدارندگی است. ایران نشان داد که قابلیت لازم برای بازدارندگی را دارد. نکته جالب توجه اینجا است که بعد از اقدام متقابل ایران در ارتباط با اسرائیل، اگرچه اسرائیلی‌ها یک عملیاتی را در ایران به انجام رساندند، اما تمایلی نداشتند این عملیاتشان تخریب زیادی داشته باشد. ما هم در یک وضعیت تعادلی قرار گرفتیم. هم ما و هم آنها در فضای یک نوع آتش بس بالقوه واقع شد. پس این فضایی هست که در محیط منطقه‌ای وجود دارد.
متقی تاکید کرد: دوستان می‌دانند وقتی که ایران شلیک موشک‌ها را انجام داد، فردا صبح قیمت دلار بالای ۷۰ هزار تومان رفت ولی بعد از آن به زیر ۶۰ هزار تومان یعنی تا ۵۸ هزار تومان هم کاهش پیدا کرد. در حالی که منطق اقتصاد ایران به دلیل چاپ اسکناسی که انجام میشود و نقدینگی که وجود دارد به صورت اجتناب ناپذیربا افزایش تورم و افزایش قیمت ارز‌های خارجی همراه خواهد داشت.
وی ادامه داد: وقتی که یک نوع توقف نسبی به وجود می‌آید به این معنا است که فضای بیرونی هم در یک شرایط عادی قرار می‌گیرد. پس این نکته را ما در حوزه روابط بین الملل داریم که اگر قدرت، اراده و راهبرد داشته باشیم یعنی این که بدانیم از چه ابزاری در کجا، با چه شدتی، با چه هدفی و علیه چه بازیگری استفاده بکنیم در ان شرایط خود کاربرد قدرت مازاد قدرت به وجود می‌آورد.
این استاد دانشگاه تهران افزود: پس این یک فضایی است که که ما در محیط منطقه‌ای داشتیم. در فضای موجود التهاب در منطقه وجود دارد هم ایران، هم ایالات متحده و هم کشور‌های منطقه همه نگاهشان این است که از سازوکار‌های مربوط به مدیریت بحران و کنترل بحران بهره بگیرند. این یک قالب ادراکی هست که می‌تواند بر امنیت منطقه و حتی امنیت نسبی اقتصادی که جامعه ایران با آن رو به رو است تاثیرگذار باشد.
متقی ادامه داد: احتمالا کلیپی که یکی از سناتور‌های آمریکایی از وزیر خارجه آمریکا سوال خیلی تند و انتقادی درباره این که شما چرا اقدامات متقابل در رابطه با ایران انجام نمی‌دهید را دیدیم. نکته‌ای که وجود دارد این است که امروز ایران در فضای موجود منطقه روزانه دو میلیون بشکه نفت صادر می‌کند. سوال این است که آیا صادرات نفت ایران بر اساس تحریم‌های آمریکایی معنا پیدا می‌کند یا نه. آن تحریم‌ها مانع صادرات نفت ایران است.
به گفته وی، در چهار سال پیش صادرات نفت ایران در حدود ۳۰۰ یا ۲۰۰ هزار بشکه در روز بود، چه اتفاقی افتاد که صادرات نفت در وضعیت دو میلیون بشکه است. علت آن برمیگردد به نقش ایران در فضای امنیت منطقه. رویکرد ایران این است که یا همه کشور‌ها می‌توانند صادرات نفت داشته باشند یا اگر اجازه ندهید ما صادر کنیم؛ سایر بازیگران هم با چالش روبرو می‌شوند. آمریکایی‌ها می‌بینند که آیا در فضای موجود با ایران درگیر شوند منافع و مطلوبیت بیشتری برایشان خواهد داشت یا یه سری امتیازات مرحله‌ای را از دست بدهند.
این کارشناس امور بین الملل ادامه داد: نکته جالب اینجاست باید ۷۰۰ آیتم تحریم علیه ایران انجام داد، اما صادرات نفت که مهم‌ترین مسئله مربوط به سیاست ایران است و به نوعی نیازمند همکاری‌های بین المللی و منطقه می‌باشد. علی رغم این آیتم ها، صادرات نفت انجام میشود.
رئیس دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران اظهار کرد: بحث مربوط به اعاده یک سری منابع مالی که ایران داشته است شکل می‌گیرد و این مسائل نشان میدهد فضای منطقه‌ای کم کم به سمتی حرکت می‌کند که باید یک نوع تعادل جدید در امنیت سازی منطقه‌ای به وجود بیاید.
متقی به حادثه سقوط بالگرد رئیس جمهور اشاره کرد و افزود: در این زمینه طبعا دو نوع انگاره در فضا‌های مجازی مورد توجه واقع شد. یک انگاره به اقدامات الکترومغناطیسی یا لیزری مثل برخی از سرویس‌های امنیتی کشور‌های منطقه یا اینکه ناشی از خرابکاری برخی از گروه‌های رقیب در داخل کشور مرتبط است شکل می‌گیرد. واقعیت این هست که آقای رئیسی و امیر عبداللهیان و مجموعه دولت در فضایی نبودند که با کسی، گرایشی، جناح یا مجموعه‌ای در وضعیت تعارض قرار داشته باشند. اگر خواسته باشند یک نوع جابجایی قدرت شکل بگیرد می‌گوییم که باید این اقدام، یک اقدام منطقی و عقلانی باشد. به این معنی که بر سیاست قدرت و بر ضریب قدرت جناح‌ها و بازیگر‌ها تاثیرگذار باشد.
این تحلیل گر برجسته سیاسی ادامه داد: نکته دوم در حادثه فوق بحث خرابکاری خارجی بود که واقعیت این است که بخشی از این قالب‌های ادراکی ممکن است در فضای مجازی بین المللی تولید شود تا نوعی اغتشاش فکری به وجود بیاورد. اما واقعیت‌های راهبردی این مسئله را بیان نمی‌کند. در واقع جامعه ایرانی عموما این گونه است که طی این ۳۰ سال هر کسی که فوت می‌کند را در این دیدگاه قرار میدهد که کاسه‌ای زیر نیم کاسه قرار دارد. این امر به بخشی از این ذهنیت تاریخی و فرهنگی جامعه ایرانی بر می‌گردد که طبعا هر کاری باید یک منطق خاص خود را داشته باشد.
استاد دانشگاه تهران یادآور شد: نکته سوم بحث مربوط به انتخابات و آینده سیاسی ایران است. تحلیلی که من دارم این است که انتخابات پیش رو ماهیت کثرت گرایانه نخواهد داشت. نتایج نهایی افرادی که ثبت نام کردند این خواهد شد که در نهایت ۶، ۷ یا ۸ نفر به عنوان کاندیدای نهایی تایید می‌شوند. برخی از آنها نیز در زمان انتخابات به نفع برخی از افراد کناره گیری می‌کنند.
این کارشناس مسائل سیاسی یادآور شد: در درون گروه‌های اصلاح طلب یک نوع شکاف، چندگانگی و چند کاندیداتوری وجود دارد. در فضای گروه‌های اصول گرا نیز نوعی دوقطبی قابل مشاهده است. برخی از افراد هستند که برای خودشان جایگاه فرا دوقطبی قائل هستند، اما جامعه طبعا در فضایی قرار دارد که این افراد یا باید در روند مناظره‌های انتخاباتی قطبی شوند یا کارکرد خودشان را از دست می‌دهند.
وی ادامه داد: ساخت اجتماعی و سیاسی ایران در فضای موجود و در فضای انتخابات به گونه‌ای است که به صورت اجتناب ناپذیر قطبی خواهد شد. نکته دوم این است تعداد افرادی که ثبت نام خواهند کرد یعنی کسانی که قبلا یا نماینده، وزیر یا معاون رئیس جمهور بودند و مسئولیت‌هایی را داشتند به احتمال زیاد باید به ۲۰ یا ۲۵ نفر برسد. این مسئله نشان میدهد این ازدحام در وزارت کشور و التهاب در فضای سیاسی بیشتر و بیشتر خواهد بود.تحلیلی که من دارم بر اساس سنت شورای نگهبان؛ بسیاری از افرادی که امید دارند که رد صلاحیت نشوند امکان رد صلاحیتشان وجود دارد؛ بنابراین این فضای انتخابات فضایی نیست که حتی اعتراض وجود داشته باشد. صرفا مقام معظم رهبری از حکم حکومتی می‌توانند بهره بگیرند.
وی اظهار کرد: تحلیل بعدی که من دارم این هست که امکان بهره گرفتن حضرت آقا از حکم حکومتی در این دوره از رقابت‌های انتخاباتی حداقل برای یکی دو نفر امکان پذیر است. چون شورای نگهبان مواضعش را تغییر نخواهد داد. من با برخی از این دوستان که صحبت می‌کردم می‌گفتند، مگر تغییری در وضعیت این آقای ایکس یا ... شکل گرفته باشد. وقتی که تغییری در وضعیت و آن آیتم‌های یاد شده شکل نگرفته باشد طبیعی است که نوع انگاره و تفکرشان هم این هست.
این تحلیگر سیاسی یادآور شد: به طور مثال افرادی که در خصوص آنها ضد تبلیغ زیاد صورت گرفت. تحلیلی که من دارم این است که شورای نگهبان همان حکم قبلی را دوباره خواهد داد. پس این انتظاری که برخی داشته باشند که شورای نگهبان انعطاف پذیر باشد یا برخی از اون قواعد رفتاری خودش را نادیده بگیرد. من بعید می‌دانم که این وضعیت و فضا وجود داشته باشد. اما در مجموع تحلیل من این است که حداقل ۶ و حداکثر ۸ کاندیدا تایید و در فضای مناظره انتخاباتی قرار می‌گیرند و این فضای مناظره‌های انتخاباتی می‌تواند یک سطح جدیدی از مشارکت یا یک سطح جدیدی از کنش نسبت به کاندیدا را به وجود بیارود.
متقی خاطر نشان کرد: بنابراین فضایی که در روز‌های آینده وجود خواهد داشت یک فضای پر التهاب است یعنی هیجان سیاسی در روز‌های آینده شکل می‌گیرد. اما سوالی که وجود دارد این که آیا این هیجان سیاسی تاثیر خودش را در نسل گروه‌های زیر ۳۰ سال هم به جا می‌گذارد یا نه. به نظر من ضریب اثرگذاری اش بر مجموعه‌های ۱۸ تا ۲۸ سال نسبتا محدود خواهد بود. من نگاهم این است که هر کس که قابلیت بالاتری داشته باشد مشارکت بیشتر است اگر این فرد انتخاب شود طبعا در حوزه سیاست، اقتصاد و امنیت ملی بیشتر خواهد شد. یعنی نکته جالبی که وجود دارد اینکه مجموعه‌هایی که از انتخابات قهر می‌کنند نقطه تعارض شان به عرصه تعارض شان با اصولگرا‌ها است، اما، چون قهر می‌کنند بیشترین سود هم که ایجاد میشود برای اصولگرایان می‌باشد. یعنی اگر میزان مشارکت به ۶۰ درصد برسد نتایج انتخاباتی، با اینکه به عنوان مثال ۱،۰ یا ۳۸ و یا ۴۶ درصد باشد متفاوت است.
در این نشست مهندس سیدی خلاصه‌ای از گزارش تحلیل رسانه‌ای در موضوعات مختلف ارائه کرد و در پایان سوالاتی مطرح و پاسخ‌های لازم ارائه شد.
انتهای پیام/