جامعه‌شناسی آموزش و پرورش در حوزه خانواده
به گزارش گروه پژوهش خبرگزاری علم و فناوری آنا، جامعه شناسی آموزش و پرورش، علمی است که به مطالعه پیرامون امر آموزش و پرورش، نحوه تشکیل و سازمان‌پذیری آن، کارکرد‌های مختلف آن و نقشی که در تغییر و تحول در جامعه و تولید نظم اجتماعی بر عهده دارد، می‌پردازد و فعالیت‌هایی که در قالب تشکیلات منسجمی به نام آموزشگاه (از پیش دبستانی تا دانشگاه و کلیه مراکز آموزشی) اجرا می‌شود.
مرتضی منادی (عضو هیئت‌علمی دانشگاه الزهرا) در مقاله‌ای با عنوان «آموزش و پرورش و خانواده؛ کاربرد جامعه‌شناسی آموزش و پرورش درحوزه خانواده» به این موضوع می‌پردازد که دراین امر عوامل و عناصر مختلفی از تصمیم‌گیران، برنامه ریزان، مجریان، مدیران، آموزگاران و آموزش گیرندگان، نقش و دخالت دارند.
* جامعه شناسی آموزش و پرورش
به زعم این پژوهشگر جامعه شناسی آموزش و پرورش در سه حوزه به فعالیت می‌پردازد:
- حوزه اول جامعه شناسی مدرسه
- حوزه دوم جامعه شناسی محتوا
- حوزه سوم جامعه شناسی ارتباط مدرسه با نهاد‌های اجتماعی
* جامعه شناسی مدرسه
در این پژوهش آمده است که در حوزه مدرسه، مطالعات و پژوهش‌ها بر روی عملکرد مدرسه، چگونگی فضای فیزیکی مدرسه، روش تدریس معلم، ارتباط معلم و دانش آموز، ارتباط معلم و مدیر، مدیریت، ارتباط مدیریت با دفاتر و مراکز کل نهاد آموزش و پرورش و برخورد با آیین‌نامه‌ها است.
در ادامه این پژوهش به این نکته اشاره شده است که در واقع، در این مقاله کلیه فعالیت‌هایی که فقط در چهارچوب و در درون مدرسه می‌گذرد، مورد مطالعه و بررسی قرار می‌گیرد.
* جامعه شناسی محتوا
این پژوهش مطرح می‌کند که در حوزه جامعه شناسی محتوای، به محتوای رسمی یا آشکار و محتوای غیر رسمی یا پنهان پرداخته می‌شود. در محتوای رسمی به ارزش‌ها و هنجار‌های مطرح در کتاب‌های درسی، بخصوص ادبیات فارسی، بینش اسلامی و تاریخ که ارزش‌ها، هنجار‌ها و وقایع مورد نظر برنامه‌ریزان و مسئولین جامعه را اشاعه می‌دهد، توجه دارد.
این پژوهشگر در ادامه به این مهم می‌پردازد که سکوت در مورد فردی یا گروهی در طول تاریخ جامعه‌ای یا واقعه‌ای یا پر رنگ کردن اثر فردی در تاریخ یا واقعه‌ای در کتاب‌های درسی از این دست نمونه‌ها است.
حوزه جامعه شناسی محتوای، به محتوای رسمی یا آشکار و محتوای غیر رسمی یا پنهان پرداخته می‌شود
از نظر این پژوهش محتوای غیر رسمی، محتوایی است که مستقیماً اثر نوشتاری ندارد و به صورت غیر مستقیم عرضه می‌شود. تابلو‌ها و تصاویری که بر در و دیوار مدارس آویخته شده است. انتخاب نوع کتاب‌های کتابخانه مدارس بی دلیل و بدون حساب نمی‌باشند. مثال‌هایی که معلم در خلال درس برای فهم موضوعی مطرح می‌کند. انتخاب موضوع‌های انشا فرهنگ خاصی را نیز مطرح کرده و در دانش اموزان درونی می‌کند.
در ادامه این پژوهش آمده است که تاکید معلم بر نکته‌ای و یا گذشت سریع در مورد نکته دیگر، یا توضیح کم و زیاد دادن در مقابل پرسش دانش آموزی، و در نهایت نوع پوشش و رفتار اجتماعی معلم در سر کلاس، هر یک به صورت پنهان فرهنگ خاصی را ترویج می‌کند. این فرهگ غالباً با مرور زمان در اکثر دانش آموزان درونی و نهادینه می‌شود.
* جامعه شناسی ارتباط مدرسه با نهاد‌های اجتماعی
تحقیقات این پژوهش نشان داده است که در بخش جامعه شناسی ارتباط نهاد آموزش و پرورش با نهاد‌های مختلف اجتماعی، به ارتباط مدرسه با: خانواده، محله، سیاست، اقتصاد، فرهنگ، مراکز فرهنگی (مسجد، زیارتگاه‌ها، جلسات سخنرانی، فرهنگسراها) هنری (سینما، تئاتر) و ورزشی (سالن‌ها و استادیوم‌ها) می‌پردازد.
* جامعه‌شناسی آموزش و پرورش درحوزه خانواده
از دیدگاه نویسندگان این پژوهش در حوزه خانواده نیز با موسسه‌ای آموزشی سر و کار داریم. در واقع خانواده به عنوان اولین نهاد بشری و نهاد آموزشی از بخش‌های مختلفی تشکیل شده است.
اینکه خانواده از چه نوع رسانه‌ای و از رسانه مربوطه، از چه نوع برنامه‌ای استفاده می‌کند محتوای فرهنگی خانواده را نشان می‌دهد
به زعم این پژوهشگر در مقام اول هر خانواده‌ای به طور مجزا به عنوان یک آموزشگاه مستقل عمل می‌کند که والدین، آموزگاران اولیه این موسسه آموزشی هستند. اما این موسسه، ضمن استقلال نسبی از طرق مختلف تحت تاثیر نهاد‌های دیگر اجتماعی است.
در این پژوهش به این مهم اشاره شده است که وضعیت اقتصادی جامعه، وضعیت سیاسی جامعه و وضعیت فرهنگی جامعه در گذر از نهاد‌های وابسته به خود و همچنین در دنیای امروز، رسانه‌ها، هر یک به صورت جداگانه یا همسان و با همکاری با یکدیگر بر روی نهاد خانواده تاثیر می‌گذارند.
بنابراین از سویی، ساختار خانواده یعنی توزیع قدرت، جایگاه هر فرد، شبکه ارتباطی بین اعضا و وجود رابطه آموزشی بین والدین و فرزندان قابل مطالعه و تعمق است.
در ادامه این پژوهش آمده است که از سوی دیگر، کارکرد خانواده یا فرهنگ آن درگذر از وجود یا عدم وجود ارتباطات محاوره‌ای نوع و شکل زبان رایج بین اعضاء خانواده، مشغولیات مختلف فرهنگی، هنری، مذهبی، مطالعه و ورزشی محتوای آشکار و پنهان فرهنگ خانواده را نشان می‌دهد که، موضوعی قابل بحث، تعمق و بررسی است.
به زعم منادی اینکه خانواده از چه نوع رسانه‌ای و از رسانه مربوطه، از چه نوع برنامه‌ای استفاده می‌کند محتوای فرهنگی خانواده را نشان می‌دهد. این که خانواده با نهاد آموزش و پرورش چه نوع ارتباطی برقرار می‌کند، چقدر به علم و به تحصیل فرزندان خود بها می‌دهد.
این پژوهشگر در ادامه می‌نویسد؛ وضعیت فرهنگی درون جامعه را چقدر به درون کانون خانواده انتقال می‌دهد یا نمی‌دهد، با موسسات وابسته به نهاد‌های دینی شامل مسجد، زیارتگاه‌ها، با موسسات و نهاد‌های فرهنگی شامل سینما، تئاتر، سالن‌های ورزشی چه نوع ارتباط و برخوردی دارد، ارتباط نهاد خانواده را با نهاد‌های فرهنگی جامعه نشان می‌دهد.
این پژوهش در پایان به این مهم اشاره می‌کند که در ارتباط با تفکر، اندیشه و خواسته‌های مسئولین مملکتی چه موضعی می‌گیرند، یا سکوت می‌کنند و بی توجه هستند، آیا در راستای خواسته‌ها و برنامه‌های آنها مقاومت می‌کنند یا با آنها همکاری می‌کنند؛ ارتباط نهاد خانواده را با نهاد سیاست نشان می‌دهد.
در پایان این پژوهش آمده است که پیرامون روابط نهاد‌های اجتماعی و خانواده در جامعه ما، جای بحث و تعمق فراوان وجود داشته و پژوهش‌های زیادی را می‌طلبد؛ بدینسان، رشته جامعه شناسی آموزش و پرورش با تمام نظریه‌ها، پژوهش‌ها و ساختار خود، به خوبی می‌تواند درحوزه خانواده نیز کاربرد داشته باشد.
انتهای پیام/