۹ خرداد در دنیای علم چه خبر؟

به گزارش خبرگزاری علم و فناوری آنا، تاریخ علم مملو از رویدادهای مهمی است که نوآوری‌ها، کشف‌ها و حتی زادروزها و درگذشت‌های دانشمندان و مخترعان تاثیرگذار جهان را در برمی‌گیرد. در این تقویم علم، وقایع مهم مصادف با امروز ۹ خرداد برابر ۲۹ می را ورق می‌زنیم.

***

اثبات نظریه نسبیت اینشتین

۲۹ می ۱۹۱۹ میلادی برابر با ۹ خرداد ۱۲۹۷ خورشیدی، یک خورشید‌گرفتگی امکان مشاهده خَمش نور ستاره‌ای را که از میدان گرانشی خورشید می‌گذشت فراهم کرد و این دقیقا همان‌چیزی بود که در نظریه نسبیت آلبرت اینشتین پیش‌بینی شده بود. دو ماموریت‌ اکتشافی مجزا ازسوی انجمن سلطنتی نجوم به برزیل و سواحل غربی آفریقا سفر کردند. هر دو اندازه‌گیری موقعیت ستاره‌های قابل مشاهده در نزدیکی خورشید را طی این خورشید‌گرفتگی انجام دادند. این مشاهدات نشان داد که درواقع نور ستارگان هنگام عبور از میدان گرانشی خورشید خمیده شده است. این پیش‌بینی کلیدی نظریه آلبرت اینشتین بود که بیان می‌کرد گرانش علاوه‌بر تأثیر آشنا بر ماده، بر انرژی هم تاثیر می‌گذارد. تایید پیش‌بینی‌های نظریه اینشتین، که در خلال خورشیدگرفتگی ثابت شد، به‌عنوان رویداد علمی بسیار برجسته‌ای شناخته می‌شود.

پیتر هیگز

۲۹ می ۱۹۲۹ میلادی برابر با ۹ خرداد ۱۳۰۸ خورشیدی، پیتر هیگز، فیزیکدان نظری انگلیسی به‌دنیا آمد. اواخر دهه ۱۹۶۰، هیگز و دیگران سازوکاری را پیشنهاد کردند که به ذرات جرم می‌بخشد. نظریه قبلی معتقد بود که ذرات جرم ندارند. اما درعوض، نظریه جدید این بود که همه ذرات جرمشان را ازطریق برهمکنش با میدان هیگز که در سراسر جهان وجود دارد و سوار بر بوزون‌های هیگز است به‌دست می‌آورند. این سازوکار به بخش مهمی از مدل استاندارد ذرات و نیروها تبدیل شد، زیرا قادر است درباره جرم‌های حامل‌های نیروی ضعیف توضیح دهدد. نیروی ضعیف مسئول واکنش‌های هسته‌ای است. ۴ جولای ۲۰۱۲ فیزیکدانان ذرات در شورای پژوهش‌های هسته‌ای اروپا (سرن) موفق شدند با کمک برخورددهنده بزرگ ذرات هادرون (ال‌اچ‌سی) سرانجام بوزون هیگز را شناسایی کنند و این ذره را از مدلی نظری به اثباتی تجربی تبدیل کنند. همین کشف باعث شد که در سال ۲۰۱۳ پیتر هیگز همراه فرانسوا انگلرت بلژیکی جایزه نوبل فیزیک را به‌دست آورد.

چین-شیونگ وو 

۲۹ می ۱۹۱۲ میلادی برابر با ۹ خرداد ۱۲۹۱ خورشیدی، چین-شیونگ وو، فیزیکدان چینی‌آمریکایی که در سال ۱۹۵۶ اولین اثبات تجربی را برای نشان‌دادن اینکه برابری در برهمکنش‌های ضعیف زیراتمی واپاشی هسته‌ای بتا حفظ نمی‌شود، ارائه کرد. وقتی دو فیزیکدان، سونگ-دائو لی و چن نینگ یانگ پیشنهاد کردند که برابری برای برهمکنش‌های ضعیف حفظ نمی‌شود، دکتر وو این پیشنهاد را با مشاهده ذرات بتا منتشر‌شده با کبالت-۶۰ آزمایش و مشاهده کرد که یک جهت ترجیحی انتشار برای این واپاشی وجود دارد و بنابراین، برابری برای این تعامل ضعیف حفظ نمی‌شود. به‌عبارت دیگر، دکتر وو توانست ثابت کند که ذرات هسته‌ای یکسان همیشه یکسان عمل نمی‌کنند و در نتیجه، آنچه را که در آن‌زمان، به‌عنوان «قانون» پذیرفته‌شده طبیعت شناخته می‌شد، رد کند. این کشف باعث شد که همکارانش سونگ-دائو لی و چن-نینگ یانگ جایزه نوبل فیزیک ۱۹۵۷ را برنده شوند، در حالی که خود وو در سال ۱۹۷۸ اولین جایزه ولف در فیزیک را دریافت کرد.

سر دیوید بروس

۲۹ می ۱۸۵۵ میلادی برابر ۹ خرداد ۱۲۳۴ خورشیدی، سرلشکر سر دیوید بروس، آسیب‌شناس و میکروبیولوژیست اسکاتلندی به‌دنیا آمد. سال ۱۸۸۷ او باکتری‌ای را کشف کرد که امروزه در بزرگداشت بروس، بروسلا نامیده می‌شود و عامل بروز بیماری تب مالت است. سال ۱۸۹۴، او انگلی تک‌یاخته‌ای به نام تریپانوزوما بروسی را به‌عنوان عامل بیماری خواب (تریپانوزومیازیس حیوانی) کشف کرد. با کار در خدمات پزشکی ارتش سلطنتی، همکار اصلی بروس، همسر میکروبیولوژیستش مری الیزابت بروس بود که حدود ۳۰ مقاله تخصصی از ۱۷۲ مقاله‌اش را به‌طور مشترک با او منتشر کرد. بروس دومین و سومین کمیسیون بیماری خواب را که توسط انجمن سلطنتی سازماندهی شده بود، سرپرستی و همه‌گیری بیماری خواب نوع انسانی را در اوگاندا بررسی و ثابت کرد که مگس تسه‌تسه ناقل این بیماری‌ در انسان و حیوان است.