جایگاه حوزه سلامت و پزشکی ایران در علم و فناوری جهان

فاضل زاده در خصوص جایگاه تولیدات علمی کشور گفت: جایگاه جمهوری اسلامی ایران در بین ۲۰ کشور دارای بیشترین تولیدات علمی نمایه‌شده در پایگاه‌های اسکوپوس و وب آو ساینس در سال ۲۰۲۳ در نمودارهای ۱ و ۲ نشان داده شده است. چین و آمریکا دارای بیشترین تولیدات علمی نمایه شده در هر دو پایگاه هستند و جمهوری اسلامی ایران نیز رتبه شانزدهم در پایگاه اسکوپوس و رتبه هفدهم در پایگاه وب آو ساینس را دارد.

وی ادامه داد: نمودار مقایسه‌ای و روند تغییرات تعداد تولیدات علمی نمایه شده‌ جمهوری اسلامی ایران در پایگاه‌های اسکوپوس و وب آو ساینس طی ۱۰ ساله اخیر را می‌توان در نمودار ۳ مشاهده کرد. همانگونه که ملاحظه می‌شود، تعداد مقالات ایرانی طی سال های مختلف، روند افزایشی داشته و به صورت معمول، تعداد مقالات نمایه شده ایرانی در اسکوپوس، اندکی بیشتر از وب آو ساینس بوده است.

تعداد مقالات نشریات ایرانی موجود در ISC طی سال های ۱۳۹۰ تا ۱۴۰۲ در نمودار ۴ نشان داده شده است:

رئیس مؤسسه ISC در ادامه گفت: تولیدات علمی حوزه های موضوعی مختلف کشور جمهوری اسلامی ایران در پایگاه وب آو ساینس در ۱۰ سال اخیر در نمودار ۵ نشان داده شده است. حوزه موضوعی علوم پزشکی و بهداشت، بعد از حوزه‌های موضوعی مهندسی و فناوری و علوم طبیعی با ۱۵۸ هزار و ۶۸۷ مدرک بیشترین تولید را داشته است.

جایگاه تولیدات علمی حوزه موضوعی علوم پزشکی و بهداشت کشور

وی در خصوص جایگاه تولیدات علمی حوزه موضوعی علوم پزشکی و بهداشت کشور گفت: تولیدات علمی حوزه‌ موضوعی علوم پزشکی و بهداشت کشور جمهوری اسلامی ایران در پایگاه وب آو ساینس در ۱۰ سال اخیر با جزئیات بیشتر بررسی شده است. در این حوزه کلان موضوعی بیشترین تولیدات مربوط به پزشکی بالینی بوده است. (نمودار ۶)

وی ادامه داد: دانشگاه‌های وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با بیشترین تولیدات علمی در پایگاه وب آو ساینس در ۱۰ سال اخیر در نمودار ۷ نشان داده شده است. دانشگاه علوم پزشکی تهران بیشترین تولیدات را به خود اختصاص داده است و پس از آن، دانشگاه‌های علوم پزشکی شهید بهشتی، ایران، تبریز و شیراز جایگاه‌های دوم تا پنجم را به خود اختصاص داده‌اند.

جایگاه تولیدات علمی مرتبط با فناوری های نسل چهارم

فاضل زاده درباره جایگاه تولیدات علمی مرتبط با فناوری نسل ۴ گفت: پیشرفت فنّاوری در سالهای اخیر در یک جایگاه ویژه قرار گرفته است. هوش مصنوعی، اینترنت اشیا، چاپ سه بعدی، کلان داده و ...، به صورت هوشمندانه پیشرفت نموده و مفهومی به نام صنعت ۴ را ایجاد کردهاند.

انقلاب صنعتی چهارم مبتنی بر هوشمندسازی است و به همین علت نیز تجهیزات هوشمند و فناوری هایی نظیر هوش مصنوعی، اینترنت اشیاء، چاپ سه بعدی، فناوری های ارتباطی نسل جدید(۵G)، رباتیک، کلان داده، بلاک چین ها و فناوری پهپاد حرف اول را در این انقلاب صنعتی می‌زنند.

وی افزود: انقلاب صنعتی چهارم، یک نظریه صرف نیست، بلکه یک واقعیت در حال ظهور است که منشا تغییرات فراوانی در حوزه‌های حکمرانی دولتی و ساختارهای اقتصادی و اجتماعی و آموزشی خواهد شد. در چنین ساختاری ماهیت و هویت دولت-ملت تغییر اساسی خواهد یافت. در چنین انقلابی، فناوری‌های نسل چهارم صنعت سهم مهمی در ارزش آفرینی اقتصادی دارند. در بسیاری از کشورهای پیشرفته جهان برای استقبال از این تغییر بسیار مهم فلسفی، اقتصادی، اجتماعی و مدیریتی سندهای مفصلی در دست تهیه است تا بتوانند در آینده این تحولات سهمی داشته باشند.

رئیس مؤسسه ISC گفت: بر اساس آنچه در جدول ۱ مشاهده می‌شود در اغلب فناوری‌های نسل چهارم، رتبه جمهوری اسلامی ایران در سال ۲۰۲۳ نسبت به سال ۲۰۲۲ بهتر شده است. بیشترین بهبود رتبه مربوط به بلاک چین‌هاست که با ثبت ۴ مدرک طی سال ۲۰۲۳ نسبت به تنها یک مدرک در سال ۲۰۲۲، رتبه جمهوری اسلامی ایران، از ۴۵ به ۱۱ ارتقاء یافته است.

وی ادامه داد: نکته قابل تأمل، سهم تولیدات علمی کشور نسبت به تعداد تولیدات علمی جهانی است. با وجود رتبه‌های نسبتا خوب جهانی در هریک از فنّاوریهای نسل چهارم صنعت، اما این آمار، سهم نسبتا کمی از تولیدات جهانی را تشکیل می‌دهند. به گونه‌ای که در سال ۲۰۲۳، در فناوریهای نسل چهارم صنعت، سه کشور چین، هند و آمریکا در فناوریهای ارتباطی نسل جدید (۵G) ۵۵ درصد؛ اینترنت اشیاء ۶۰ درصد؛ بلاک چینها ۷۵ درصد؛ فناوری پهپاد ۴۵ درصد؛ کلان داده ۶۱ درصد؛ هوش مصنوعی و پرینت سه بعدی ۵۱ درصد تولیدات علمی را به خود اختصاص دادهاند.

وی افزود: در رباتیک دو کشور چین و آمریکا ۴۸.۱۴ درصد تولیدات علمی را به خود اختصاص دادهاند. جمهوری اسلامی ایران در فناوریهای ارتباطی نسل جدید (۵G) ۱.۵۸ درصد؛ اینترنت اشیاء ۲.۶۵ درصد؛ بلاک چینها ۱.۸۵ درصد؛ فناوری پهپاد ۱.۱۳ درصد؛ کلان داده ۱.۳۹ درصد؛ هوش مصنوعی ۱.۹۳ درصد ؛ پرینت سه بعدی ۲.۳۲ درصد و رباتیک ۰.۷۲ درصد تولیدات علمی را به خود اختصاص داده است. در بین کشورهای جهان اسلام، در فناوریهای ارتباطی نسل جدید (۵G)، اینترنت اشیاء، فناوری پهپاد، هوش مصنوعی و کلان داده کشور عربستان سعودی ۴.۶۴ ، ۷.۷۲ ، ۳.۱۷ ، ۳.۷۷ و ۲.۹۶درصد؛ در بلاک چین ها کشور پاکستان ۵.۵۶ درصد، در پرینت سه بعدی جمهوری اسلامی ایران ۲.۳۲ درصد و در رباتیک کشور ترکیه ۱.۵۲ درصد تولیدات علمی را به خود اختصاص دادهاند.

فاضل زاده اظهار داشت: در بین کشورهای جهان اسلام، جایگاه عربستان سعودی در تولیدات علمی و میزان مشارکت آن در فناوری‌های نسل چهارم صنعت مورد توجه بوده است طوری که عربستان سعودی در اینترنت اشیاء رتبه ۴؛ فناوریهای ارتباطی نسل جدید (۵G) و بلاک چینها رتبه ۶؛ هوش مصنوعی رتبه ۱۱؛ کلان داده رتبه ۱۲ و فناوری پهپاد رتبه ۱۳ را به خود اختصاص داده است.

فاضل زاده در خصوص کارنامه فناوری جمهوری اسلامی ایران در سال ۲۰۲۳ در بین کشورهای جهان اسلام گفت: بهترین عملکرد کشورمان در بین فناوری‌های نسل چهارم صنعت مربوط به پرینت سه بعدی با رتبه ۱۳ می باشد. کشور ایران در این فناوری بالاتر از کشورهای ترکیه و عربستان سعودی قرار گرفته است.

وی افزود: جمهوری اسلامی ایران در فناوری اینترنت اشیاء، بلاک چینها و کلان داده بعد از عربستان سعودی و پاکستان در رتبه سوم قرار گرفته است. کشورمان در هوش مصنوعی بعد از عربستان سعودی و ترکیه رتبه سوم را به خود اختصاص داده است. جمهوری اسلامی ایران در فناوری رباتیک بعد از ترکیه و عربستان سعودی در رتبه سوم قرار گرفته است. بهترین عملکرد ایران به فناوری پرینت سه بعدی با رتبه ۱۳ جهانی و میزان مشارکت ۲.۳۲ درصد بر می گردد. در این فناوری کشورمان بالاتر از ترکیه و عربستان سعودی قرار گرفته است.

رئیس مؤسسه ISC ادامه داد: بر اساس جدول شماره ۲، بیشترین تولیدات علمی دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور در بازه زمانی ۲۰ ساله در بخش هوش مصنوعی، مربوط به دانشگاه علوم پزشکی تهران، دانشگاه علوم پزشکی ایران و دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی بوده است.

در اینترنت اشیاء، بیشترین تولیدات علمی مربوط به دانشگاه علوم پزشکی ایران، دانشگاه علوم پزشکی تهران و دانشگاه علوم پزشکی مشهد؛ در چاپ سه بعدی، دانشگاه علوم پزشکی تهران، دانشگاه علوم پزشکی ایران و دانشگاه علوم پزشکی اصفهان؛ در فناوری های ارتباطی نسل جدید (۵G)، دانشگاه علوم پزشکی تهران، دانشگاه علوم پزشکی تبریز و دانشگاه علوم پزشکی شیراز؛ در رباتیک، دانشگاه علوم پزشکی تهران، دانشگاه علوم پزشکی شیراز و دانشگاه علوم پزشکی ایران؛ در کلان داده، دانشگاه علوم پزشکی تهران، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و دانشگاه علوم پزشکی ایران و در فناوری پهپاد، بیشترین تولیدات علمی مربوط به دانشگاه علوم پزشکی تهران، دانشگاه علوم پزشکی تبریز و دانشگاه علوم پزشکی ایران بوده است.

جدول ۲- وضعیت و رتبه دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور در فناوریهای نسل چهارم صنعت

پژوهشگران پراستناد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی

فاضل زاده تأکید کرد: در جدول ۳، پژوهشگران پراستناد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در سالهای ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ نشان داده شده است. پژوهشگران پراستناد یک درصد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به ترتیب در سالهای ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ ، ۲۸۷ و ۴۵۲ پژوهشگر هستند که ۳۴.۲۱ و ۴۸.۱۹ درصد از کل پژوهشگران پراستناد یک درصد ایران را شامل می شوند. تعداد پژوهشگران پراستناد دو درصد (عملکرد استنادی یکساله) و پژوهشگران دودرصد (عملکرد استنادی در دوران خدمت علمی) وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در سال های ۱۴۰۱ به ترتیب ۶۹۱، ۱۶۷ و در سال ۱۴۰۲، ۷۷۴ و ۱۸۶ پژوهشگر را شامل می‌شود.

فاضل زاده در خصوص حضور دانشگاه های علوم پزشکی و بهداشت در رتبه بندی‌های جهانی گفت: در سالهای اخیر دانشگاههای علوم پزشکی و بهداشت در نظامهای رتبه‌بندی حضور پر رنگی داشته‌اند.

رتبه‌بندی تایمز ۲۰۲۴

وی ادامه داد: در رتبه‌بندی تایکز ۲۰۲۴، که آخرین رتبه‌بندی اعلام شده این نظام است، ۲۴ دانشگاه علوم پزشکی حضور دارند که در بین این دانشگاهها، دانشگاه علوم پزشکی تبریز با رتبه ۶۰۰-۵۰۱ بهترین رتبه را در کسب کرده است.

رتبه‌بندی شانگهای

در نظام رتبه‌بندی شانگهای ۲۰۲۳ از ۱۰ دانشگاه ایران که در این رتبه‌بندی حضور دارند سه دانشگاه علوم پزشکی تهران، شهید بهشتی و شیراز از دانشگاه‌های علوم پزشکی هستند که دانشگاه علوم پزشکی تهران بهترین رتبه علوم پزشکی‌ها را به دست آورده است.

رتبه بندی جهانی ISC-۲۰۲۳

رتبه بندی جهانی ISC-۲۰۲۳ که در دو بخش رتبه‌بندی جهانی و جهان اسلام منتشر میشود، در سال ۲۰۲۳، ۲۳ دانشگاه علوم پزشکی در رتبه بندی جهانی و ۲۴ دانشگاه در رتبه بندی جهان اسلام حضور دارند که در هر دو رتبه‌بندی دانشگاه‌های علوم پزشکی تهران، ایران و شهید بهشتی رتبه‌های اول تا سوم دانشگاه‌های علوم پزشکی را دارند.

رتبه بین‌المللی دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور در رتبه‌بندی D۸-۲۰۲۲

در رتبه بندی D۸-۲۰۲۲ که به سفارش سازمان گروه دی هشت (هشت کشور اسلامی در حال توسعه) انجام گرفته است، ۲۴ دانشگاه علوم پزشکی حضور دارند.