مطالبه جدی دانشجویان رشته روابط عمومی چیست؟/ تئوری کافی نیست؛ دانشجویان ارتباطات وارد میدان عمل شوند

خبرگزاری علم و فناوری آنا_ نادیا عابد؛ ۲۷ اردیبهشت هر سال به عنوان روز ارتباطات و روابط‌عمومی شناخته می‌شود، قدمت این رشته به جنگ جهانی دوم بازمی‌گردد و خاستگاهش آمریکاست، این رشته اکنون در دانشگاه‌های کشور متقاضیان خاص خود را دارد؛ اما به نظر می‌رسد که این رشته سالخورده نیازمند بازنگری است.

ارتباطات به عنوان «میان رشته‌ای نوظهور و علمی نوین» در جهان امروز کاربرد دارد. این میان رشته زیرمجموعه علوم اجتماعی به حساب می‌آید و از دانسته رشته‌های روانشناسی، جامعه شناسی و علوم سیاسی با هدف تربیت متخصصان جهت ارتقای کیفیت مطبوعات و خبرگزاری‌ها، رادیو و تلویزیون و بخش‌های ارتباطی در نهاد‌ها و سازمان‌ها کمک می‌گیرد. 

دقت و تیزبینی و کنجکاوی و عشق به نویسندگی و داشتن ذوق و صبر و حوصله از ویژگی‌های این میان رشته به حساب می‌آید و اگر به آن علاقه داشته باشید، می‌توانید در بخش‌های مختلف خبری فعالیت کنید؛ البته به شرطی که قلم گیرا و رسا داشته باشید و مفاهیم را به خوبی متناسب با درک مخاطب انتقال دهید. از معایب آن هم می‌توان به ناشناخته بودن و درک ناکافی از کارایی هایش اشاره کرد؛ چراکه خیلی از افراد ممکن است بر حسب اتفاق تصمیم به ادامه تحصیل در این رشته بگیرند و به علت بی‌علاقگی پس از فارغ التحصیلی در حرفه‌های غیر مرتبط با آموخته هایشان مشغول به کار شوند. همچنین برای ورد به این رشته لازم است بر زبان انگلیسی تسلط داشته و با مفاهیم کامپیوتر آشنا باشید. 

البته بیشتر دانشجویان این رشته به علت آشنایی ناکافی با زبان انگلیسی نمی‌توانند به درستی از مطالب کتاب‌های انگلیسی استفاده کنند؛ در صورتی که منابع بومی آن بسیار محدود است و فراگیری زبان انگلیسی امری ضروری به حساب می‌آید. 

رشته علوم ارتباطات اجتماعی یکی از رشته‌های بسیار پرذوق است که با تکنولوژی‌های جدید سروکار دارد و دانشجویان این رشته باید با جدیدترین اطلاعات روز جهان آشنا باشند، علوم ارتباطات به علت میان رشته‌ای بودن دارای بازار کار گسترده‌ای در عرصه رسانه است. 

بر اساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی در ۲۸ شهریور ۱۳۸۵ در تقویم جمهوری اسلامی ایران ۲۷ اردیبهشت به نام «روز ارتباطات و روابط‌عمومی» نامگذاری شده است؛ اما باید گفت که این روز تنها یک عنوان در تقویم نیست؛ بلکه سرفصلی از تعهد، تخصص، علم و هنر است یعنی تا عشق و علاقه به ارتباطات نباشد نمی‌توان در این حوزه وارد شد و دستی بر قلم داشت.

ارتقای جایگاه رشته ارتباطات با گذر زمان 

علیرضا عبداللهی‌نژاد عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی به همین مناسب درباره کارایی رشته علوم ارتباطات اجتماعی به خبرنگار آنا گفت: با گذشت زمان اهمیت و جایگاه رشته ارتباطات و حوزه‌های مرتبط مانند روابط عمومی و روزنامه نگاری در عرصه‌های آکادمی و حرفه‌ای بیش از پیش می‌شود؛ چراکه در عصر رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی مجازی زندگی می‌کنیم؛ به همین علت تسلط بر مبانی دانشی و تئوریک، شناخته رسانه‌ها و کارکرد رسانه و شناخت مخاطبان رسانه‌ها و چگونگی تاثیرگذاری رسانه‌ها بر مردم بسیار اهمیت دارد. 

وی افزود: زمینه ارتباط بین رسانه‌ها و مخاطبان و سازمان‌ها در ایران و دنیا به حوزه «روابط عمومی» بازمی گردد؛ به همین علت در یک نگاه کلی ارتباطات و زمینه‌های هم پیوند آن مانند روابط عمومی و روزنامه نگاری طی سال‌های اخیر از حاشیه به متن وارد شده و بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. 

همگامی ارتباطات با تکنولوژی‌های روز دنیا

عبداللهی‌نژاد با بیان اینکه کارکرد ارتباطات در جامعه بسیار وسیع است، تاکید کرد: در حال حاضر زندگی بدون ابزار‌های ارتباطاتی غیرمحال شده است و هر کدام از شهروندان بخش عمده‌ای از زمان خود را با ابزار نوین رسانه‌ای می‌گذرانند. رشته ارتباطات در تمام آکادمی‌های دنیا در کنار رشته‌های دانشگاهی جایگاه بسیار خوبی را دارد و دنیا به آن توجه می‌کند و رشته‌ای است که همگام با تکنولوژی و فناوری پیش می‌رود؛ بنابراین نوزایی و بروز شدن جزء ذات آن به حساب می‌آید. 

توسعه ارتباطات نیازمند حرکت بر لبه فناوری‌

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی اضافه کرد: توسعه و تاثیرگذاری مطالعات ارتباطاتی و روابط عمومی و روزنامه نگاری در عرصه تئوری مانند دانشگاه و آکادمی یا در میدان عمل و فعالیت باید بر لبه توسعه فناوری‌ها و تکنولوژی‌های روز دنیا عمل کند. 

عبداللهی درباره سطح سواد دانشجویان رشته علوم ارتباطات اجتماعی گفت: از آنجایی که باید معیار‌ها و سنجه‌های دقیق را برای ارزیابی دانشجویان ملاک قراردهیم، به همین علت در این زمینه به سختی می‌توان اظهار نظر کرد؛ به ویژه اینکه در مقطع تحصیلات تکمیلی بکارگیری سنجه نمره نمی‌تواند معیار باشد، رشته‌های علوم ارتباطات، خبرنگاری و روابط عمومی دارای ۳ مبنای اصلی و اساسی است، یک مبنا که مهم‌ترین ملاک به خصوص در روزنامه نگاری و روابط عمومی است تجربه کار میدانی و حرفه‌ای است، یعنی ارتباطات و زمینه‌های هم پیوند آن بدون توجه به مهارت‌های حرفه‌ای دانشجو و انتقال آموزه‌های حرفه‌ای و ارتقای سطح مهارت حرفه‌ای با خواندن تئوری‌ها و مدل‌ها و مباحث مفهومی و نظری به دست نمی‌آید؛ بنابراین برای امتیازدهی استعاره و تعبیری که هنرمندان با عنوان «خاک صحنه خوردن» به کار می‌گیرند را مورد توجه قرار می‌دهم چرا که در عرصه ارتباطات به عنوان «خاک صحنه خوردن» یعنی کسب تجریه، مشاهده فرایند‌های حرفه‌ای و ارتقای سطح تجربه شناخته شده است. 

وی با بیان اینکه مهارت حرفه‌ای در رشته ارتباطات مهم است، تاکید کرد: وجه دوم در این عرصه «آکادمی» است و متغیر‌های دیگری هم در این زمینه حتما حضور و تاثیر دارند، دانشگاه و مراکز ذیل آن باید از انتظام و انسجام و برنامه راهبردی متناسب برخوردار باشند که یکی از این برنامه‌ها تعدد و تنوع ابزار‌هایی است که بر اساس آن توانمندی دانشجویان را می‌سنجیم. روزنامه نگاری که اطلاعات بسیار گسترده‌ای داشته باشد، اما نتواند خبری تنطیم کند باید به سراغ کار پژوهش برود نه اینکه در این عرصه فعالیت کند؛ بنابراین درست است که دانشکده ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی قطب علمی ارتباطات به حساب می‌آید، اما باید تلفیقی بین تئوری و عمل داشته باشیم و در ارزیابی‌ها و ارزشیابی‌ها این ۲ کار را در کنار هم در نظر بگیریم. 

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی ادامه داد: استعداد، قریحه، ذوق و هنر در روزنامه نگاری و روابط عمومی سومین معیار سنجش دانشجو در رشته‌های علوم ارتباطات اجتماعی است؛ بنابراین اگر استاندارد‌های علمی و نظام دقیق ارزشیابی را رعایت کنیم شاید وضعیت فارغ التحصیلان ارتباطات بد نباشد، اما مشکل اساسی فاصله بین جامعه و محیط کار حرفه‌ای و آکادمی است که بخشی از این ضعف به آکادمی و بخش دیگر به نهاد حرفه‌ای مانند سازمان‌های روابط عمومی و نهاد‌های رسانه‌ای است و این ۲ با یکدیگر ارتباط نگرفته اند، شاید در برخی موارد خودمان به سراغشان برویم و در مقابل در مواردی هم آنها به کسب آموزه‌های تجربی در فضای رسانه یا موسساتی که کار مطالعات میدانی و پژوهش‌های ارتباطی انجام می‌دهند؛ هدایت شوند، در هر صورت این شکاف تاثیر منفی می‌گذارد. 

عبداللهی‌نژاد تاکید کرد: همواره به دانشجویان علوم ارتباطات توصیه می‌کنم در کنار مفاهیم آکادمیک حتما در قالب درس کارورزی و کارآموزی زیست هم در میدان تجربه وارد شوند و مهارت‌های خود را ارتقا دهند. در مقطع لیسانس و ارشد کلاس‌های خود را به صورت کارگاهی برگزار می‌کنم و آخرین نمونه‌های خبر نویسی را آموزش می‌دهم، اگر با این تکنیک پیش رویم و در دانشکده وحدت رویه‌ای ایجاد شود و سیاست منسجمی شکل بگیرد باعث می‌شود تا کشش و جذبه و مطالبه دانشجویان برای گزارش نویسی مطلوب و مورد قبول و هنر خوب نوشتن ارتقا یابد. نسبت به مکان‌های علمی دیگر که ارتباطات را آموزش می‌دهند جایگاه خوبی را با تمام ضعف‌های موجود داریم. 

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی ادامه داد: با همه ضعف‌ها و چالش‌های موجود و با توجه به تغییرات و تحولات فناورانه و اجتماعی و سیاسی و فرهنگی و ... به آینده روشن رشته ارتباطات و روزنامه نگاری و به خصوص روابط عمومی امیدوار هستم. در جایگاهی قرار داریم که دیگر نمی‌توان با الگو‌های سنتی و روش‌های غیرحرفه‌ای برای روابط عمومی ماموریت تعریف کرد. هرچه زمان می‌گذرد نهاد‌های روابط عمومی بیشتر به انسان‌های حرفه‌ای مراجعه می‌کنند؛ چرا که کار آنها با افراد غیر حرفه‌ای پیش نمی‌رود، پس اگر آکادمیک بتواند گپ‌های که بین خودش و بازار و جامعه وجود دارد را کمرنگ کند و سرفصل دروس را متناسب با دانش و تجربه روز دنیا ارائه دهد و آنها را در قالب‌های مختلف به روابط عمومی‌ها ارائه دهد و در مقابل روابط عمومی‌ها احساس نیاز کنند که برای پویایی و تاثیرگذاری و بالندگی نیازمند روابط عمومی حرفه‌ای هستند و برای اینکه روابط عمومی حرفه‌ای داشته باشیم این است که دانشجویان باید حتما در کنار کسب تئوری‌ها مطالعه میدانی داشته باشند و نیاز‌های رشته ارتباطات را شناسایی کنند تا مرتبط با آن تمرکز داشته باشند؛ کسی می‌تواند وارد بازار کار شود که حرفه‌ای باشد و در این زمینه لازم است چند تخصص مانند خبرنویسی حرفه‌ای در روابط عمومی را کسب کنند.

رشته روابط‌عمومی با اصول تئوری پیش نمی‌رود

عبداللهی‌نژاد تاکید کرد: بسیاری از روابط عمومی‌ها و رسانه‌ها از طریق محتوا‌های بصری و چندرسانه ای‌ها با مخاطب ارتباط برقرار می‌کنند و  تصاویر با توجه به ویژگی‌های برجسته تری که نسبت به نوشته دارند، می‌توانند اثر بیشتری داشته باشند، در اینجا بستر جدیدی را تحت عنوان اینفوگرافی داریم که دارای متخصصان محدودی هستند، کسی که بتواند در انیمشن کار کرده و تولید محتوا کند بسیار کم است و اگر مهارت‌های فوق العاده یاد بگیرد با توجه به احساس نیاز دیگر نیاز نیست هرروز در محل کار خود حاضر شود؛ بلکه در خانه هم می‌تواند فعالیت کرده و پول کسب کند، رشته روابط عمومی را نمی‌توان با اصول تئوری پیش برد بلکه در کنار آن مفاهیم و نظریه‌ها کسب مهارت‌های جدید و بروز بودن هم بسیار اساسی است.

قدیمی بودن سرفصل دروس

در این زمینه یزدانی، دانشجوی ممتاز ارشد رشته روابط عمومی نیز به آنا گفت که سرفصل دروس بروز نیست و استادان از منابع درسی چند دهه قبل موضوع ارائه دانشجویان را انتخاب می‌کند و خودشان معمولا کمتر با اطلاعات روز جهان آشنا هستند.

 
کلاس درس بدون تعامل استاد با دانشجو

مهسا، دانشجوی دیگر رشته ارتباطات معتقد است که به جای تعامل و ایجاد فضای گفت و شنود بین دانشجویان با استاد معمولا کلاس درس یک طرفه از سوی استاد ارائه می‌شود و اگر دانشجویی بخواهد نقطه نظرات خود را در زمینه محتوای کتب تدریس شده در کلاس اعلام کند، استاد به او می‌گوید به علت کم بودن وقت بهتر است به حاشیه وارد نشوید.

 
نبود درک کافی با مفاهیم ارتباطات بین المللی

احمد دانشجوی رشته روزنامه نگاری از بی محتوا بودن دروس انتقاد دارد و گفت که چگونه می‌توان با این چنین سرفصل‌هایی در عرصه بین المللی درخشید و حرفی برای گفتن داشت؟ استاد ارتباطات هنور نمی‌داند چه مطالبی را باید در کلاس درس تدریس کند و به هیچ عنوان دانشجو را با هدف خود آشنا نمی‌کند و ما نمی‌دانیم در حوزه ارتباطات جهانی چه می‌گذرد.

 

در فضای خشک ارتباطات مطالب را شنوا هستیم

شایان، دانشجوی مقطع دکتری علوم ارتباطات می‌افزاید که در رشته ارتباطات که باید وارد میدان عمل شد، اما ما همچنان در کلاس‌های درس مطالب تئوری و خشک را می‌گذرانیم و عملا از فعالیت عملی در خبرگزاری‌ها یا سایر مشاغل رسانه‌ای و روابط عمومی محروم هستیم، در صورتی که با ورود به عرصه عملی بهتر می‌توانیم مطالب را درک کرده و آنها را بیان کنیم.

 

انتگرال را مسخره نکنید، نظریه پیرسون هم بی معناست!

تبسم، دانشجوی دیگر رشته روزنامه نگاری معتقد است که در مقطع ارشد تحصیل می‌کنم، اما هنوز نمی‌دانم این مطالب بعد‌ها جه بکارم می‌آید، دانشجویان ریاضی انتگرال را مسخره می‌کنند، باید بگویم نظریه پیرسون یا سایر نظریه‌ها بعد‌ها چه به کار ارتباط دانان خواهد آمد وقتی مهارتی در کار نباشد؟!

 

منابع خارجی دانشجو را طبل توخالی بار می‌آورد

ارشیا نیز هم‌عقیده تبسم است و می‌گوید که چرا استادان از دانشجویان نمی‌خواهند خودشان نظریه ارائه دهند و فقط کپی برداری را تروج می‌کنند؟. بهترین گزینه این است که دانشجویان ارتباطات که بعد‌ها دستی بر قلم خواهند داشت خودشان محتوای دروس را تدوین کنند، نه اینکه از محتوای دروس غرب استفاده کنند، بلکه باید منابع خارجی راهی برای پیشرفت آنها باشد نه اینکه همانند پشتی آنها را در آغوش بگیرد و طبل توخالی تحویل مملکت دهد.

 

روابط عمومی شبیه هنر و معماری است، اما عملیاتی اداره نمی‌شود

صبا دانشجوی رشته روابط عمومی صنعت هم می‌گوید که در نقش آکادمی رشته روابط عمومی به خصوص در مقطع کارشناسی، دانشجویان بیشتر از اینکه به بحث عملی بپردازند روی مباحث تئوری و حفظ نظریات تمرکز می‌کنند، البته این مطالب بی اهمیت نیست و لازم است دانشجو آن را بداند، روابط عمومی شبیه هنر و معماری است؛ بنابراین کار عملی در این حوزه مهم تلقی می‌شود، اما در دانشگاه علامه طباطبائی جز خبر نویسی فعالیت دیگری انجام نمی‌دهیم، پس عملیاتی کردن علم روابط عمومی را قوی می‌کند. حتی سختگیری‌ها هم باعث نشده دانشجوی این رشته خبر نویس خوبی باشد و این وظیفه دانشگاه است که پایه و اساس علم دانشجو را تقویت کند.

غفلت از دانشجوی روابط عمومی در پیشبرد برنامه‌های دانشگاهی

شادیار دانشجوی دیگر رشته روابط عمومی به خبرنگار آنا گفت که چرا در پیشبرد برنامه‌ها و جشنواره‌های دانشگاهی از توانمندی دانشجویان رشته‌های روابط عمومی استفاده نمی‌شود و آنها کنار گذاشته شده اند؟ در این عرصه انجمن‌ها بسیار تاثیر گذار هستند، در صورتی که می‌توان از استعداد آنها در مسائل بزرگ‌تر دانشگاه استفاده کرد.

 
بی انگیزگی دانشجو از سوی استادان

حامی دانشجوی دیگر رشته ارتباطات با انتقاد می‌گوید برای دانشجویان رشته ارتباطات به شدت نگران هستم؛ چراکه خودشان هم اگر انگیزه‌ای داشته باشند، استادان دانشجو را بی انگیزه می‌کنند و نمی‌گذارند هدفمند به دنبال کارهایش برود.

به نظر می‌رسد که با توجه به نوین بودن رشته ارتباطات لازم است مسئولان دانشگاهی به خصوص وزارت علوم با اندیشیدن تدابیری محیط‌های عملی را برای دانشجویان این رشته فراهم کنند تا آنها علاوه بر کسب مطالب تئوری، مفاهیم عملی را هم فرا بگیرند و با استفاده از تکنولوژی‌های روز دنیا بیش از پیش در عرصه جهانی حرفی برای گفتن داشته باشند‌.