طهرانچی: آینده علوم پایه کشور در معرض تهدید است

به گزارش خبرنگار خبرگزاری علم و فناوری آنا، دکتر محمدمهدی طهرانچی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در ادامه سفر‌های استانی خود پس از نجف آباد به استان فارس سفر کرد و در دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیراز حضور یافت.

حضور در اجلاسیه سراسری مدیران گروه‌های آموزشی رشته‌های فرهنگ و ارتباطات و هنر و همچنین جلسه شورای دانشگاه آزاد اسلامی استان فارس از برنامه‌های این سفر یک روزه بود.

طهرانچی در اجلاسیه مدیران گروه‌های آموزشی فرهنگ و ارتباطات و هنر با اشاره به توجه دانشگاه آزاد اسلامی به کلید واژه تحول گفت: واقعیت این است که اکنون در شرایط ویژه‌ای قرار داریم که خودمان در خلق آن مؤثر بودیم و باید برای اصلاح آن به صورت عالمانه ورود کنیم. دانشگاه به عنوان قوه عاقله کشور باید واکنش‌های مناسبی نسبت به کنش‌های پیرامونی داشته باشد، این نکته برای ما الزامی به وجود آورد تا مفهومی تحت عنوان «تحول» را در دانشگاه آزاد اسلامی دنبال کنیم.

بیشتر بخوانید:

اجلاسیه مدیران گروه‌های آموزشی رشته‌های هنر، فرهنگ و ارتباطات

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به وضعیت این دانشگاه در یک دهه گذشته اظهار کرد: پنج سال پیش که بنده مدیریت دانشگاه آزاد اسلامی را تحویل گرفتم، شرایطی در این دانشگاه حاکم بود که می‌توانست به عنوان نقطه پایانی حیات دانشگاه باشد، اتفاقی که رخ داده بود، منجر به کاهش سالانه ۱۵۰ هزار ورودی دانشگاه و کاهش جمعیت دانشجویی شده بود. اگر این شرایط ادامه پیدا می‌کرد یا در همان نقطه باقی می‌ماند، دانشگاه امروز با وضعیتی بحرانی و کسری بودجه شدید مواجه بود و اگر تحول و اتفاقات جدید در دانشگاه آزاد اسلامی رخ نمی‌داد، امروز در پرداخت نیمی از حقوق مشکل داشتیم. مسیری که پیش روی دانشگاه بود، یک واقعیت قابل تأمل است و اگر تحولات و تلاش‌های مدیران و بدنه دانشگاه نبود، سیستم دانشگاه در هم می‌پیچید.

وی در ادامه با اشاره به موضوع «هنر و رسانه» و «انسان و دانشگاه ـ از سبک زندگی تا حکمرانی» خاطرنشان کرد: این واژه‌ها تعابیر مختلفی است که باید به آن توجه کرد. مسأله پیش روی ما و جامعه جهانی تغییر ذائقه است، چرا که فناوری قرن ۲۱ شرایطی را به وجود آورده که منجر به خلق مفهومی تحت عنوان تغییر ذائقه و تغییر نگاه شده است، البته همه این موضوع به نفع جریان پیش‌رو در فناوری نیست، اتفاقی که امروز در دانشگاه‌های آمریکا می‌افتد، در حالی است که زمان طولانی سلطه یهودیت صهیونیست بر دانشگاه‌های آمریکا سایه افکنده است، اما در اعتراضات اخیر دانشجویان و اساتید شاهد مطالبه قطع رابطه دانشگاه با رژیم صهیونیستی هستیم که نکته قابل تأملی است، پس اساساً اتفاقی که در دنیای پیرامون ما در حال رخ دادن است، نشان دهنده تغییر ذائقه است.

طهرانچی به آمار ورودی‌های دانشگاه‌های کشور در سال تحصیلی گذشته اشاره کرد و گفت: ۱۹۱ هزار دانشجوی کاردانی به دانشگاه می‌آیند تا مهارت کسب کنند و انتظار این است که اولویت انتخاب آنها در حوزه غذا و رشته‌های مربوط به صنایع و کارخانه‌ها باشد، اما در واقعیت از بین این ۱۹۱ هزار دانشجوی کاردانی، ۸۶ هزار نفر رشته‌های گروه علوم انسانی را انتخاب کردند. در کنار آن نیز ۷۳ هزار نفر رشته‌های فنی و مهندسی، ۲۶ هزار در حوزه هنر، ۲ هزار و ۱۰۰ نفر علوم پزشکی و تنها ۳ هزار و ۹۰۰ نفر حوزه کشاورزی و دامپروری را انتخاب کردند. این در حالی است که مزارع و غذا به شدت فناوری پایه شده است، اما نیروی انسانی این حوزه در حال تحلیل رفتن است. در مقطع کارشناسی نیز وضعیت به همین صورت است، به طوری که از بین ۶۴۱ هزار دانشجوی رشته کارشناسی نیمی از آنها مربوط به حوزه علوم انسانی بوده و تنها ۴۰ هزار نفر رشته‌های علوم پایه را انتخاب کردند، این یعنی آینده علوم پایه کشور در تهدید قرار گرفته است و فاجعه بزرگ نیروی انسانی در حال رخ دادن است.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه تغییر ذائقه در نسل جوان باعث شده حجم ورودی‌های دانشگاه ناموزون باشد، گفت: پراکندگی رشته محور اعضای هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی نشان می‌دهد که هیچ رشته‌ای بیش از ۶ درصد اعضای هیأت علمی را به خود اختصاص نداده است. یعنی طی دو دهه گذشته چینش اعضای هیأت علمی متناسب با جمعیت دانشجویی بوده که در رشته‌های مختلف پراکنده بودند، اما امروز حدود ۱۰ رشته در دانشگاه زنده است که آنها نیز خصوصیت خاصی دارند و حول محور مدیریت می‌چرخند. این وضعیت نشان می‌دهد که ذائقه جوانان از تعادل خارج شده و سؤالی که پیش می‌آید این است که چه اتفاقی رخ داده است؟ گروه‌های علمی دانشگاه به عنوان قوه عاقله باید به این سؤال پاسخ دهند.

وی با اشاره به تفاوت نسل قبل و نسل امروز یادآور شد: تکنولوژی عامل اصلی تفاوت دو نسل اخیر است و باعث شده افراد احساس قدرت کنند و به نوعی ندای «أناَ رَبُّکُمْ الأعْلی» (آیه ۲۴ سوره نازعات ـ اشاره به داستان ادعای خدا فرعون) سر دهند. 

طهرانچی در ادامه به آیه ۲۴ سوره یونس* اشاره کرد و گفت: این آیه شریفه خطاب به «لِقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ» است، یعنی اهل اندیشه باید ابعاد مختلف این آیه شریفه را تحلیل کنند، واقعیت این است که فناوری اخیر نیز دوگانه است که شامل «زُخْرُفَهَا» و «وَازَّیَّنَتْ» می‌شود. 

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به موضوع دانایی و توانایی در دوره گذشته و اخیر خاطرنشان کرد: واقعیت این است که بحث دانایی و توانایی، دعوای انسان و ماشین است و گذار از دوره ماشین در خدمت توانایی به دوره ماشین در خدمت دانایی اتفاق افتاده است، به عنوان مثال تلسکوپ ماشینی بود که به ما توانایی می‌داد، اما امروز موبایل کار تلسکوپ را برای ما انجام می‌دهد، به همین دلیل موبایل تبدیل به ابزار دانایی شده است، همچنین این اتفاق باعث می‌شود که نسل بعد دیگر فکر نکند، چون هوش مصنوعی و CHATGPT بجای آنها فکر می‌کند، به این ترتیب می‌توانند حافظه‌ها را از بین ببرند و از این طریق واقعیت‌ها را به گونه دیگر تغییر دهند. واقعیت این است که امروز حافظه و دانایی از انسان به ماشین منتقل شده است، این در حالی است که کار دیجیتال تصویرسازی است نه تصویر نمایی و از نشان دادن تصویر به ساختن تصویر رفته است و یکی از دلایلی که دوربین را به موبایل اضافه کرده‌اند، حقیقت پذیر کردن آن است. 

وی افزود: انسان در قرن قبل به دنبال دانایی بود و کسب توانایی به وسیله ماشین اتفاق می‌افتاد، پیش از آن نیز در دوره اسلامی به فناوری علم الحیل می‌گفتند، چرا که توانایی را جزء لاینفک دانایی می‌دانستند، در نسل ما نیز بچه‌ها با ریاضی زندگی می‌کردند، چرا که برای آنها رسیدن به دانایی مسلم بود، اما امروز بچه‌ها دیگر نیازی به انتگرال گرفتن و جذر و ... احساس نمی‌کنند، چون ماشین حساب و نرم افزار‌های مهندسی در کمترین زمان آن را انجام می‌دهد، به همین دلیل در قرن حاضر ماشین مظهر دانایی شده است و جوانان نیز دیگر به سراغ رشته‌های دانایی محور نمی‌روند، بلکه به سمت رشته‌های مدیریت و رشته‌های حول آن می‌روند، چرا که آن را علم نمی‌دانند، بلکه مدیریت را مظهر توانایی می‌بینند.

طهرانچی تصریح کرد: نسلی که دانایی خود را به ماشین بسپارد، دچار استعمار نوین می‌شود، آفریقا دانایی داشت، اما زمانی که دستان آنها قوی‌تر از ذهنشان شد، تبدیل به برده و مستعمره شدند، اکنون نیز غرب از طریق فناوری مسیر استعمار جدید و برده‌داری جدید را طراحی کرده است. 

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه آنچه با آن مواجه هستیم، تصویر ذهنی مبتنی بر تصویرسازی دیجیتال است، گفت: در این تصویرسازی رسانه درآمیخته با هنر است، چرا که اگر چیزی درآمیخته با هنر نباشد، فراگیر نخواهد شد. هنر زینت است و خداوند نیز در خلق آسمان و زمین به این موضوع توجه داشته است. به طوری که در آیه ۶ سوره صافات می‌فرماید: «إِنَّا زَیَّنَّا السَّمَاءَ الدُّنْیَا بِزِینَةٍ الْکَوَاکِبِ» یعنی خداوند آسمان دنیا را به زینت ستارگان آراست؛ بنابراین ما نیز باید به زیبا ساختن و کارکرد گرایانه امور توجه داشته باشیم. 

وی تأکید کرد: انسان‌ها براساس شاکله خود عمل می‌کنند که حاصل از بینش، دانش، توانش و گرایش است. علم به دانش، فناوری به توانش و هنر نیز به گرایش ختم می‌شود، براین اساس ما شاهد آن هستیم که دانشجویان رشته‌های علوم انسانی بینش و دانش خود را از دانشگاه و گرایش را از جای دیگر می‌گیرند، اما در رشته‌های هنر دانشجویان، دانش، بینش و گرایش را از دانشگاه می‌گیرند.

طهرانچی با بیان اینکه «باور» بینش‌ساز، «علم» معرفت ساز، «فناوری» تمدن ساز و «هنر» گرایش ساز است، خاطرنشان کرد: در این تعریف منش، کنش ساز و معلم، انسان ساز و دانشگاه کارخانه آدم سازی است، پس دانشگاه نیازمند باور، علم، فناوری و هنر است و نمی‌توان دانشگاه را بدون رشته‌های هنر اداره کرد، علوم پایه و دیگر رشته‌ها هم نیاز به هنر دارند و گرایش را باید با هنر تقویت کرد، چرا که اول عالم و هنرمند هستی، خداوند متعال است. 

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه دانایی منجر به خلّاقیت و توانایی منجر به نوآوری می‌شود، گفت: هنرمند خلق می‌کند و در اثر هنری او خلاقیت بروز می‌کند.

وی با اشاره به موضوع رسالت و مأموریت دانشگاه اظهار کرد: آنچه در درون دانشگاه انجام می‌دهیم و آنچه برای بیرون دانشگاه و جامعه انجام می‌دهیم، مأموریت ماست. در نگاه رسالت محور دانشگاه ۴ نظام تربیتی، علمی، فناوری و فرهنگی دارد. پاسخگویی نسبت به جامعه مأموریت دانشگاه است و از این طریق دانشگاه جامعه پرداز می‌شود، بنابراین مأموریت دانشگاه در سه عرصه علمی، فناوری و فرهنگی در سه مؤلفه آموزشی، پژوهشی و توسعه کاربست تعریف می‌شود؛ و مأموریت دانشگاه مبتنی بر رسالت است. در این نگاه دانشگاه دو وظیفه رسالت محور و مأموریت محور دارد که در رسالت محوری هدف دانشگاه، افزایش دانایی است و محصول آن گروه‌های علمی هستند. در مأموریت محوری دانشگاه نیز هدف افزایش توانایی است که از طریق دانشکده‌های موضوعی پیگیری می‌شود. واقعیت این است که رسالت بدون مأموریت به معنای انهدام و از دست دادن اقبال اجتماعی است. 

طهرانچی در پایان با بیان اینکه پاسخ ما به نسل امروز تحول در روش است، گفت: باید تربیت قوه عاقله را جدی بگیریم و در این مسیر گرایش سازی، باورسازی و توانمندسازی بسیار مهم است. 

طهرانچی در ادامه برنامه‌های سفر یک روزه خود به شیراز در جلسه شورای دانشگاه آزاد اسلامی استان فارس حضور یافت. 

*إِنَّمَا مَثَلُ الْحَیَاةِ الدُّنْیَا کَمَاءٍ أَنْزَلْنَاهُ مِنَ السَّمَاءِ فَاخْتَلَطَ بِهِ نَبَاتُ الْأَرْضِ مِمَّا یَأْکُلُ النَّاسُ وَالْأَنْعَامُ حَتَّى إِذَا أَخَذَتِ الْأَرْضُ زُخْرُفَهَا وَازَّیَّنَتْ وَظَنَّ أَهْلُهَا أَنَّهُمْ قَادِرُونَ عَلَیْهَا أَتَاهَا أَمْرُنَا لَیْلًا أَوْ نَهَارًا فَجَعَلْنَاهَا حَصِیدًا کَأَنْ لَمْ تَغْنَ بِالْأَمْسِ کَذَلِکَ نُفَصِّلُ الْآیَاتِ لِقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ (محقّقا در مثل، زندگانی دنیا به آبی ماند که از آسمان‌ها فرو فرستادیم تا به آن باران انواع مختلف گیاه زمین از آنچه آدمیان و حیوانات تغذیه کنند در هم رویند تا آن‌گاه که زمین (از خرمی و سبزی) به خود زیور بسته و آرایش کند و مردمش خود را بر آن قادر و متصرف پندارند ناگهان فرمان ما به شب یا روز در رسد و آن همه زیب و زیور زمین را دور کند و چنان خشک شود که گویی دیروز هیچ نبوده است. این گونه آیات خود را به تفصیل برای اهل فکرت بیان می‌کنیم.)