آیا بارورسازی ابر‌ها موجب بروز سیل‌های شدید اخیر است؟

به گزارش خبرگزاری علم و فناوری آنا به نقل از تایم، مقامات امارات متحده عربی اغلب حتی سعی می‌کنند باران تولید کنند بطوریکه چندی پیش مرکز ملی هواشناسی این کشور، هواپیما‌هایی را برای تزریق مواد شیمیایی به ابر‌ها فرستاد تا سعی کنند مقداری بارش باران را تحریک کنند.

اما این بار خیلی بیش از انتظارشان باران بارید. شهر دُبی با بارش‌های سیل آسا مواجه شد و سیل بسیاری از بخش‌های شهر، از جمله مدارس و فرودگاه اصلی آن را تعطیل کرد. در این حادثه دست کم یک مرد که ماشینش را آب برد و همچنین حداقل ۱۸ نفر دیگر از جمله دانش آموزان یک اتوبوس در عمان، کشور همسایه امارات کشته شدند.

دفتر رسانه دولتی امارات متحده عربی اعلام کرد که این شدیدترین بارندگی ثبت شده در ۷۵ سال گذشته بوده و آن را «یک رویداد استثنایی» خوانده است. آبی که طی یک روز بارندگی از آسمان این شهر بارید بیش از میزان معمول طی یک سال بود.

اکنون، بسیاری از مردم عملیات بارورسازی ابر‌ها را متهم اصلی وقوع این سیل می‌دانند. اما کارشناسان می‌گویند اگرچه بارور شدن ابر‌ها ممکن است بارندگی را افزایش داده باشد، اما نسبت دادن چنین باران ویرانگری به آن، اشتباه است.

«روزالین پرینسلی» «Roslyn Prinsley» رئیس راه حل‌های بلایای طبیعی در موسسه اقلیم، انرژی و راه حل‌های بلایای طبیعی در دانشگاه ملی استرالیا می‌گوید: بعید است بارور شدن ابر‌ها باعث سیل شود.

این اولین بار نیست که بارورسازی ابر‌ها عامل وقوع سیل در دبی و یا هر جای دیگری در سراسر جهان معرفی می‌شود. در ماه فوریه، کاربران رسانه‌های اجتماعی، مقاماتی را که در یک برنامه آزمایشی بارورسازی ابر‌ها در کالیفرنیا کار می‌کردند، به ایجاد طوفان در این ایالت متهم کردند با وجود آنکه این فناوری حتی قبل از وقوع طوفان‌های مورد بحث، استفاده نشده بود.

در استرالیا در سال ۲۰۲۲، در حالی که کشور شاهد بارندگی‌های سیل آسا شده بود، کاربران رسانه‌های اجتماعی یک کلیپ خبری قدیمی را بازنشر کردند که در آن سوال می‌شد آیا ارتباطی بین بارور شدن ابر‌ها و سیل وجود دارد یا خیر و حقیقت سنج‌ها پاسخ می‌دادند: ارتباطی وجود ندارد.

باروری ابر چیست؟ چگونه کار می‌کند؟ آیا مردم واقعا باید نگران آن باشند؟ در ادامه این گزارش به این سوالات پاسخ می‌دهیم.

باروری ابر‌ها چگونه کار می‌کند؟

در اصل، باروری ابرها، بازآفرینی مصنوعی فرآیندی است که طی آن باران و برف به طور طبیعی روی می‌دهند: در ابر‌های معمولی، قطرات میکروسکوپی بخار آب به ذرات معلق جوی مانند گرد و غبار یا گرده یا نمک حاصل از دریا جذب می‌شوند. هنگامی که قطرات آب به اندازه کافی در اطراف این هسته‌ها جمع شوند، بلور‌های یخ تشکیل شده و سقوط می‌کنند.

ابر‌ها معمولا توسط هواپیما‌های مجهز و همچنین ژنراتور‌های زمینی، با کاشت ذراتی، معمولا یدید نقره، در داخل و اطراف ابر‌های انتخاب شده به عنوان هسته، بارور می‌شوند و فرآیند بارش را آغاز می‌کنند.

آیا هرگز بارور سازی ابر‌ها کار کرده است؟ 

از زمانی که شیوه اصلاح آب و هوا با تلقی‌های آینده نگرانه در دهه ۱۹۴۰ معرفی شد، به طور منظم در سراسر جهان، از امارات متحده عربی گرفته تا چین و آمریکا، برای طیف گسترده‌ای از اهداف مورد استفاده قرار گرفته است. اگرچه بیشتر، دولت‌هایی که با خشکسالی مواجه بودند به باروری ابر‌ها متوسل شدند، اما برای برخی از بزرگترین رویداد‌های جهانی نیز از این شیوه استفاده شده است از پاکسازی آلودگی شهری و اطمینان از آسمان آبی در المپیک ۲۰۰۸ پکن گرفته تا دور زدن ابر‌های رادیواکتیو منتهی به مسکو در پی فاجعه هسته‌ای چرنوبیل. گفتنی است آمریکا از این ابزار برای ممانعت از حرکت طرف مقابل خود در طول جنگ ویتنام استفاده کرد و همین امر موجب شد سازمان ملل تغییر آب و هوا را در زمان جنگ ممنوع اعلام کند.

امارات متحده عربی به دلیل کم بارانی اش، طی دهه‌های اخیر، سرمایه گذاری هنگفتی برای بارورسازی ابر‌ها از جمله اعطای اقامت دائم به متخصصان و تامین بودجه برنامه‌های تحقیقاتی برای شناسایی بهتر قابلیت بارورسازی ابر‌ها انجام داده است.

اما علم در مورد اینکه چگونه بارورسازی ابر‌ها موثر واقع می‌شود، به نتیجه‌ای نرسیده است. در سال ۲۰۰۳، شورای ملی تحقیقات آمریکا به این نتیجه رسید که «هنوز هیچ مدرک علمی قانع کننده ای» در مورد اثربخشی این کار در آن زمان وجود ندارد. با این حال، یک مطالعه مهم در سال ۲۰۲۰ نشان داد که بارورسازی ابر‌ها کار می‌کند، اما محققان در مورد محدودیت‌های آن شفاف سخن می‌گویند.

مقامات هواشناسی امارات متحده عربی می‌گویند عملیات بارورسازی ابر‌ها می‌تواند میزان بارندگی را ۱۰ تا ۳۰ درصد افزایش دهد در حالی که تخمین مقامات کالیفرنیا برای برنامه خودشان ۵ تا ۱۰ درصد است. موسسه تحقیقات بیابان (DRI) گروه تحقیقاتی ایالت نوادا، اعلام کرده است بارورسازی ابر‌ها می‌تواند بارش فصلی را تا حدود ۱۰ درصد افزایش دهد، در حالی که سازمان جهانی هواشناسی در سال ۲۰۱۹ ارزیابی کرد تاثیر بارورسازی ابر‌ها از تقریبا هیچ تا ۲۰ درصد است. موفقیت در تولید باران به طور قابل توجهی به شرایط جوی مانند دمای باد و ابر بستگی دارد.

به همین دلیل است که کارشناسان به مردم در انتقاد از بارورسازی ابرها، حق می‌دهند. تاثیر آن اغلب اغراق آمیز است در حالی که می‌تواند بارندگی را افزایش دهد، اما سایر عوامل طبیعی و غیر طبیعی نقش بسیار بیشتری در ایجاد سیل دارند.

آیا باید نگران بارور سازی ابر‌ها بود؟

تصورات غلطی در مورد بارور شدن ابر‌ها وجود دارد از جمله اینکه این کار باعث ایجاد آنچیزی می‌شود که با عنوان «راه‌های شیمیایی» شناخته می‌شود همان رگه‌های ابر مانند سفید در آسمان. موسسه تحقیقات بیابان می‌گوید این رگه‌ها در واقع «پَس دَمه» یا ابر خطی هستند همان دنبالهٔ سپید رنگی که هواپیمای جت در آسمان از خود باقی می‌گذارد و معادل هوانوردی بخار قابل مشاهده در یک صبح سرد» است. آنها «هیچ ارتباطی با فعالیت‌های باروری ابرها» ندارند.

اما دلایل دیگری برای شک و تردید در مورد بارور سازی ابر‌ها نیز وجود دارد. منتقدان استدلال می‌کنند بارور شدن ابر‌ها در یک منطقه ممکن است به سادگی باران را از منطقه دیگر محروم کند، زیرا ابر‌ها قبل از اینکه بخواهند، بارندگی را به طور ناگهانی آغاز می‌کنند.

برخی دیگر، نگرانی‌های خود را در مورد خطرات مواد شیمیایی مورد استفاده در باروری ابر‌ها برای سلامتی ابراز کرده اند. یدید نقره، یک ماده رایج مورد استفاده، ممکن است برای حیوانات سمی باشد اگرچه دیگران اصرار دارند که بی خطر است.

«لورا کول» «Laura Kuhl» استاد سیاست عمومی در دانشگاه نورث ایسترن طی مقاله‌ای در نشریه‌ای برای بولتن دانشمندان اتمی، می‌گوید بارورسازی ابر‌ها ممکن است به دلیل این عدم قطعیت‌ها «بیشتر ضرر داشته باشد تا فایده» و با توجه به اثربخشی محدود آن، حس «خوش بینی فنی» را ترویج می‌کند که «می تواند محرک‌های ساختاری عمیق‌تر آسیب پذیری مانند استفاده ناپایدار از آب و توزیع نابرابر دسترسی به آب را پنهان کند.»

مقصر وقوع این سیل‌ها کیست؟

شدت سیل اخیر در دبی می‌تواند تا حد زیادی به این دلیل باشد که این کشور همیشه خشک، زیرساخت‌های زهکشی موثری برای مقابله با بارندگی‌های شدید ایجاد نکرده است. اما کارشناسان خاطرنشان می‌کنند که دلیل اصلی چنین رویداد‌های شدید آب و هوایی تغییرات اقلیم است، زیرا هوای گرمتر می‌تواند آب بیشتری را در خود نگه دارد که پس از آن منجر به بارش شدیدتر و سیل در برخی مناطق می‌شود.

پرینسلی می‌گوید وقتی صحبت از گرمایش جهانی و پدیده‌های مخرب فزاینده آب و هوایی می‌شود، مردم خیلی بیشتر از فناوریِ بارور کردن ابرها، باید نگران گاز‌های گلخانه‌ای ناشی از فعالیت‌های انسانی باشند که جو را برای چنین بارش‌های شدیدی «بارور» می‌کند.

وی افزود: تغییر اقلیم در کنار آب و هوای طبیعی و فرآیند‌های اقلیمی علت بسیاری از پدیده‌های شدید آب و هوایی است که در سراسر جهان شاهد آن هستیم. بارورسازی ابر‌ها برای ایجاد باران در ابر‌های عصیانگر استفاده می‌شود. همانطور که در سراسر جهان اتفاق می‌افتد، احتمال اینکه خود طوفانِ همراه با رعد و برق باعث سیل شدید در دبی به دلیل بارندگی شدید ناشی از تغییرات اقلیم شده باشد خیلی بیشتر است.