جامعه‌شناختی تفکرات اجتماعی
به گزارش گروه پژوهش خبرگزاری علم و فناوری آنا، در میدان مطالعات جامعه‌شناسی کشور ما با مسأله و چالشی به نام مفاهیم و نظریه‌هایی که برساختۀ پژوهشگران و جامعه‌شناسان بومی نیست، مواجه هستیم.
سیدحسین نبوی (استادیار جامعه‌شناسی دانشگاه خوارزمی) در مقاله‌ای به عنوان «بومی نبودن نظریه‌های غربی و مدرن‌نبودن تفکرات اجتماعی ایرانی و اسلامی» به این موضوع می‌پردازد که پژوهشگران مفاهیم و نظریه‌ها را فقط برای هدفی کارفرماپسند یا داورپسند، به کار می‌گیرند، و به ژرف‌اندیشی و بازاندیشی در مفاهیم و نظریه‌های رایج نمی‌پردازند. تعداد بیشتری از پژوهشگران نیز به علت آشنایی ضعیف با نظریه‌ها، اساساً در موقعیتی نیستند که بتوانند به نقد و بازاندیشی در نظریه‌ها بپردازند.
* تاثیر شناخت جامعه برارائه پژوهش‌های تجربی کاربردی
این استاد جامعه‌شناسی در این مقاله می‌نویسد: اگر بتوانیم پژوهشگران را متقاعد سازیم که همانند یک انسان‌شناس (نه به‌عنوان یک انسان‌شناس) به شناخت دقیق جامعۀ خود اقدام کنند و مطابق با اصول صحیح نظریه‌سازی، به برساخت نظریه -در سطح خُرد یا متوسط، یا کلان بپردازند کمکی ارزشمند به پژوهش‌های تجربی کاربردی و کارآمد کرده‌ایم.
نبوی ادامه می‌دهد که به‌رسمیت شناخته‌شدن نظریه و به‌کارگرفتن آن، خود به فرایند جداگانه‌ای در اجتماع علمی نیاز دارد که به تغییر باور‌ها و هنجار‌ها در این گروه اجتماعی مربوط می‌شود.
* آموزش تفکرات اجتماعی ایرانی و اسلامی
باید آموزش نظریه‌ها، نقد و تلفیق نظریه‌ها و به‌ویژه برساخت نظریه نه از شیوه میان‌بُر، بلکه از راه مطالعۀ عمیق مفاهیم و استدلال‌های منطقی نظریه‌های اصلی در جریان اصلی در اولویت قرار گیرد
نبوی در این مقاله به این مهم اشاره می‌کند که آموزش کاملا مؤثر و کارآمدِ نظریه‌ها و تفکرات اجتماعی به دانشجویان، به‌ویژه به دانشجویان مقاطع تکمیلی بسیار راه‌گشا و کارآمد در ارائه هرچه بهتر نظریات کاربردی است.
این پژوهش توضیح می‌دهد که برای این هدف چند کار باید صورت گیرد: تحقیق و تدریس نه‌تن‌ها نظریه‌ها، بلکه تفکر اجتماعی ایرانی-اسلامی، منظور از تفکر اجتماعی ایرانی و اسلامی شامل اندیشه‌های معاصر روشنفکران ایرانی و عرب و مسلمانان جنوب شرق آسیا و دیگر صاحب‌نظران اسلامی (برعهده متخصصین نظریه‌ها و نظریه‌شناسان و نظریه‌دانان گذاشته شود.
به زعم این پژوهشگر به نظر می‌رسد کسانی که به‌طور تخصصی روی نظریه‌ها متمرکز هستند و پژوهش‌هایی را متمرکز بر نظریه یا نظریه‌ها به انجام رسانده‌اند، آثار کیفی متمایزی را در این حوزه منتشر ساخته‌اند.
* جامعه‌شناختی ساختن تفکرات اجتماعی
مقاطع تکمیلی، علاوه بر آموزش نظریه‌ها، آموزش نقد نظریه‌ها، تلفیق نظریه‌ها، و به‌ویژه برساخت نظریه نه از شیوه میان‌بُر و کم‌زحمت، بلکه از راه مطالعۀ عمیق مفاهیم و استدلال‌های منطقی نظریه‌های اصلی و مطرح در جریان اصلی در اولویت قرار گیرد و به‌طور جدی‌تر، -جدی‌تراز قبل- و معطوف به بومی‌سازی نظریه‌های جامعه‌شناختی غربی و جامعه‌شناختی ساختن تفکرات اجتماعی متفکران ایرانی و مسلمان آموزش داده شود.
این پژوهشگر در نهایت اینگونه جمع‌بندی می‌کند که با توسعۀ رشته‌های خاص در دوره دکتری بهتر بتوان به این هدف دست یافت. از سوی دیگر با به اصطلاح گفتمان‌سازی، فضای فرهنگی و فکری خاصی برای صاحب‌نظران حوزه جامعه‌شناسی شکل بگیرد؛ طوریکه انگیزه جدی برای برساخت نظریه‌ها برای آنها به وجود آید.
نبوی در پایان به این نکته اشاره می‌کند که در شکل‌دادن به این فضای فرهنگی و گفتمانی، نهاد‌های مهم علمی مانند انجمن جامعه‌شناسی و گروه‌های آموزشی و پژوهشی جامعه‌شناختی و علوم اجتماعی در سراسر کشورو روشنفکران خارج از نهاد‌های علمی نقش مؤثری خواهند داشت.
انتهای پیام/