۹ اردیبهشت در دنیای علم چه خبر؟

به گزارش خبرگزاری علم و فناوری آنا، تاریخ علم مملو از رویدادهای مهمی است که نوآوری‌ها، کشف‌ها و حتی زادروزها و درگذشت‌های دانشمندان و مخترعان تاثیرگذار جهان را در برمی‌گیرد. در این تقویم علم، وقایع مهم مصادف با امروز ۹ اردیبهشت برابر ۲۸ آوریل را ورق می‌زنیم.

***

مکانیک موجی شرودینگر

۲۸ آوریل ۱۹۲۶ میلادی برابر با ۹ اردیبهشت ۱۳۰۵ خورشیدی، اروین شرودینگر، فیزیکدان هسته‌ای‌ اتریشی در نامه‌ای که برای آلبرت اینشتین فرستاد اصطلاح مکانیک موجی را ابداع کرد. این اصطلاح به شاخه تازه در حال ظهور فیزیک اطلاق می‌شد که رفتار ذرات زیراتمی را براساس توصیف ریاضی و بر حسب حرکت موج تفسیر می‌کند. مکانیک موجی به ما می‌گوید که انرژی الکترون کوانتیزه می‌شود و این انرژی با افزایش عدد کوانتومی افزایش می‌یابد و سطح انرژی گسترده‌تر می‌شود.

فرانسیس بیلی

۲۸ آوریل ۱۷۷۴ میلادی برابر با ۹ اردیبهشت ۱۱۵۳ خورشیدی، فرانسیس بیلی، اخترشناس انگلیسی به‌دنیا آمد. بیلی طی خورشیدگرفتگی حلقوی ۱۵ می ۱۸۳۶ اثر نوری شگفت‌انگیز حلقه الماس را توصیف کرد که در بزرگداشتش به دانه‌های تسبیح بیلی هم معروف است. حلقه الماس، پدیده‌ای است که درست لحظاتی پیش و پس از خورشیدگرفتگی کلی به‌صورت پرتوِ نوری از خورشید از کنار لبه قرص تاریک ماه دیده می‌شود. این پدیده به دلیل نوری است که ازطریق ویژگی‌های سطحی نامنظم ماه می‌تابد. درواقع، ماه طی خورشیدگرفتگی کلی، خورشید را می‌پوشاند اما توپوگرافی ناهموار کره ماه اجازه می‌دهد تا دانه‌های الماس‌مانند نور خورشید در برخی نقاط بتابد و در برخی دیگر نه.

هرتا مارکس آیرتون

۲۸ آوریل ۱۸۵۴ میلادی برابر با ۹ اردیبهشت ۱۲۳۳ خورشیدی، فیبی سارا هرتا مارکس آیرتون، مهندس برق، مخترع و ریاضیدان انگلیسی به‌دنیا آمد. آریتون نوعی فشارسنج (دستگاهی که ضربان نبض را ترسیم می‌کند)، ابزار تقسیم‌کننده خط (ابزاری برای تقسیم خط به تعداد معینی از قسمت‌های مساوی) و یک فن ضدگاز (فلاپر) را اختراع کرد که طی جنگ جهانی اول از آن استفاده شد. او کارش را در کنار ویلیام آیرتون آغاز کرد که در سال ۱۸۸۴ به ازدواج آن دو منجر شد. هرتا با توجه به علاقه همسرش به آزمایش‌های قوس الکتریکی، طرح‌هایی را ارائه کرد که چراغ‌های قوس را آرام‌تر و قابل اطمینان‌تر می‌کرد. او در سال ۱۹۰۲ قوس الکتریکی را معرفی کرد. آیرتون به‌دلیل زن‌بودن از دریافت مدرک از دانشگاه کمبریج محروم شد. اما او اولین زنی بود که به عضویت موسسه مهندسین برق درآمد. زن بعدی که در این موسسه پذیرفته شد دوروتی اسمیت در سال 1958 بود. آیرتون همچنین اولین زنی بود که برنده مدال هیوز، جایزه انجمن سلطنتی شد که در سال ۱۹۰۶ به افتخار تحقیقاتش درباره حرکت امواج در شن و آب و کارهایش روی قوس الکتریکی به او اعطا شد.

یان اچ. اورت

۲۸ آوریل ۱۹۰۰ میلادی برابر با ۹ اردیبهشت ۱۲۷۹ خورشیدی، یان هندریک اورت، فیزیکدان و اخترشناس هلندی و یکی از مهم‌ترین چهره‌ها در تلاش‌های قرن بیستم برای درک ماهیت کهکشان راه‌شیری به‌دنیا آمد. اورت موفق شد چرخش کهکشان راه‌شیری را اندازه‌گیری کند. او همچنین فرضیه «ابر اورت» را مطرح کرد که نام مکانی است که بسیاری از دنباله‌دار‌ها از آن سرچشمه می‌گیرند و در فاصله ۵۰هزار واحد نجومی معادل حدود یک سال نوری از خورشید قرار دارد. سال ۱۹۲۷ اورت حرکات ستارگان دور را بررسی و شواهدی برای چرخش دیفرانسیل یافت و نظریه ریاضی ساختار کهکشانی را پایه‌گذاری کرد. پس‌از جنگ جهانی دوم، او گروهی هلندی را رهبری کرد که از خط ۲۱ سانتی‌متری برای نقشه‌برداری گاز هیدروژن در کهکشان استفاده کردند. به تابش الکترومغناطیسی خطوط طیفی حاصل از تغییر حالت در اتم خنثی هیدروژن، خط ۲۱ سانتی‌متری یا خط هیدروژن گفته می‌شود.