چرا امام خمینی(ره) در زمان حیات، شاعر بودن خود را مخفی نگه می‌داشتند؟/ نگاه‌ها به شعر امام راحل، بیشتر ابزاری و تبلیغی است
افشین علاء –شاعر و فعال رسانه‌ای و مطبوعاتی- در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی اما درباره اهمیت شعر و ادبیات در نگاه امام خمینی (ره) گفت: «به نظر من مجموعه ویژگی‌هایی که شخصیت امام خمینی(ره) را شکل می‌داد، خود به خود شامل گرایش به ادبیات و شعر هم می‌شد. به جهت اینکه ایشان ضمن منصب سیاسی و حکومتی، مشربی عرفانی نیز داشتند و بسیار علاقه‌مند به اشعار بزرگانی همچون حافظ و سعدی بودند.»
وی افزود: «در بین روحانیت تشیع دو رویکرد به شعر داشتیم؛ یکسری مخالف و سلبی نگاه می‌کردند؛ خصوصا به شعر شاعرانی مثل حافظ و مولانا، اما یکسری نه تنها نگاه سلبی ندارند، بلکه به نوعی در این مسیر حرکت می‌کردند. امام هم از جمله این روحانیون بودند که به خاطر بینش وسیعی که در حوزه فلسفه و عرفان داشتند، به تاریخ ادبیات و آثار شاعرانی مثل حافظ و سعدی نیز علاقه‌مند بودند؛ هرچند هرگز این مساله را به عنوان یک ابزار قرار ندادند و به همین دلیل تا بعد از فوت ایشان، شاعری ایشان بر کسی آشکار نشد.»
این شاعر اظهار داشت: «اولین ویژگی در شعرهای امام که بعد از انتشار آن‌ها به چشم آمد، همان علاقه‌مندی بود که ایشان به بزرگانی مانند سعدی و حافظ داشتند. این نشان دهنده توجه یک مرجع تقلید آن هم در منصب رهبری یک نظام به تاریخ و ادبیات ایران است. حتی ایشان در بیتی فرموده‌اند: «شاعر اگر سعدی شیرازی است/ بافته‌های من و تو بازی است».
وی افزود: «از رویکرد و توجهی که ایشان به ادبیات داشت، می‌شود گفت که به طور قطع حضرت امام برای تفنن دست به قلم و شعر نمی‌بردند؛ بلکه با تمام وجود به شعر و ادبیات مشرف بودند؛ و به عنوان مثال ویژگی‌هایی که سعدی را به استاد سخن تبدیل کرده، از چشم امام مخفی نماند. »
علاء در پاسخ به این سوال که رویکرد امام راحل به ادبیات، چه ضرورتی را در جامعه و دستگاه‌های دولتی تبیین می‌کند؟ گفت: «من فکر می‌کنم جنبه شاعری امام (ره) و اهمیتی که ایشان برای بزرگان ادب فارسی قائل بودند، باید از سوی متولیان فرهنگی سرلوحه کار قرار بگیرد. اینکه ما به جزئیات شعر امام به عنوان یک رهبر سیاسی بپردازیم و مثلا تضمین‌هایی از ایشان در شعر برخی شاعران یا دکلمه‌هایی از سوی مجریان و ... اتفاق بیافتد، بیشتر تشریفات است و کمکی به تبیین مشرب فکری و ذوقی امام نمی‌کند.»
وی همچنین به توجه مقام معظم رهبری به شعر و ادبیات اشاره کرد و گفت: «اتفاقا همین کارکردهای غلط است که سبب می‌شود بزرگانی مثل حضرت امام و همینطور رهبر معظم انقلاب، معمولا در زمان حیات، شاعری خود را مخفی نگه دارند. همانطور که می‌دانید رهبری به معنای کامل کلمه، شاعر و شعر شناس هستند و نقدهای ریزبینانه‌ای دارند؛ و معدود شعرهایی از ایشان، به صورت تصادفی در دسترس مخاطبان قرار گرفته است.»
وی ادامه داد: «همینطور آیت‌الله سیدحسن خمینی -یادگار امام(ره)- هم در حوزه شعر و ادبیات، بسیار چیره دست هستند. گاهی پیش آمده که ساعت‌ها پیرامون آثار بزرگان شعر کهن و حتی معاصر، با ایشان به گفت‌وگو نشسته‌ایم و اظهارات ایشان برای ما درس آموز بوده است اما پیرو همان ملاحظه، ایشان نیز اشراف‌شان در حوزه شعر و ادبیات را کتمان می‌کنند.»
این شاعر و فعال فرهنگی و سیاسی اظهار داشت: «به نظرم دلیل پرهیز از مطرح شدن جنبه شاعری نزد چهره‌های ارزشمندی مانند امام(ره)، مقام معظم رهبری و ... استفاده‌های نادرست رسانه‌ها و یا برخی اشخاص از شعر آن بزرگواران است؛ چرا که معمولا بیشتر از خود شعر، نام افراد است که مورد نظر قرار می‌گیرد.»
وی تاکید کرد: «من به شخصه در اکثر مواقع برخورد دستگاه‌های فرهنگی را در تبلیغ آثار امام (ره) صحیح نمی‌بینم و معتقدم متاسفانه از این شعر‌ها، بیشتر استفاده ابزاری شده و آن اهمیت اصلی آن‌ها نادیده گرفته می‌شود.»
علاء درباره ضرورت تبیین عملی نگاه امام(ره) و مقام معظم رهبری به شعر در دستگاه‌های فرهنگی گفت: «نهادهای فرهنگی ما باید به گونه‌ای عمل بکنند که حق شعر و ادبیات به مفهوم واقعی و به شایستگی ادا شود، نه اینکه به صورت فله‌ای و جمعی و گروهی بر اساس مناسبت‌ها و ضرورت‌های اجرایی، به یاد این مقولات یا به یاد شاعران بیافتند؛ این نگاه محقق نخواهد شد، مگر اینکه مدیران فرهنگی و اجرایی ما در هر سطحی، با ادبیات و شعر فارسی مانوس باشند.»
وی افزود: «ما هرچه به سطح کلان نظام می‌رویم، می‌بینیم موانست با ادبیات و شعر، بیشتر است. به جز مقام معظم رهبری، رئیس جمهوری نیز به حوزه شعر توجه ویژه‌ای دارد، آنچانکه دیدیم در دیدار با هنرمندان، حافظ را نماد فرهنگ و هنر ایرانی دانست؛ چراکه حافظ تمام نمادهای اسلامی ایرانی را در خود دارد؛ هم نامش با قرآن و تعلیمات دینی مانوس است و هم پرچم‌دار مبارزه با سالوس و ریا است. بنابراین به نظر من توجه یک فرد سیاسی؛ آن هم در مقام ریاست جمهوری به حافظ، خیلی مهم و با ارزش است.»
وی ضمن بیان این مطلب که نباید فراموش کرد که دوران اصلاحات، یکی از شکوفاترین دوره‌ها برای ادبیات و هنر بود، اظهار داشت: «ولی متاسفانه در سطوح پایین‌تر مدیریت فرهنگی، کمتر این موانست با ادبیات دیده می‌شود. مثلا در ارشاد، با وجود زحمات آقای جنتی که یکی از وزرای ارزشمند دولت یازدهم هستند، باز هم توجه‌ها بیشتر به سمت سینما است و آنطور که باید به شعر و ادبیات توجه در خور و شایسته‌ای نمی‌شود.»
انتهای پیام/