۱۴ فروردین در دنیای علم چه خبر؟

به گزارش خبرگزاری علم و فناوری آنا، تاریخ علم مملو از رویدادهای مهمی است که نوآوری‌ها، کشف‌ها و حتی زادروزها و درگذشت‌های دانشمندان و مخترعان تاثیرگذار جهان را در برمی‌گیرد. در این تقویم علم، وقایع مهم مصادف با امروز ۱۴ فروردین برابر ۲ آوریل را ورق می‌زنیم.

***

عباس سحاب

۱۴ فروردین ۱۳۷۹ خورشیدی، عباس سحاب، جغرافی‌دان و نقشه‌نگار ایرانی درگذشت. او را به‌عنوان بنیان‌گذار دانش نقشه‌نگاری به شیوه نوین در ایران می‌شناسند. عباس سحاب همچنین بنیان‌گذار موسسه جغرافیایی و کارتوگرافی سحاب است. سحاب به‌دلیل علاقه بسیار به دانش جغرافیا در سال ۱۳۱۵ به همراه پدرش نخستین موسسه جغرافیایی و کارتوگرافی خصوصی ایران را بنا گذاشت. او برای تهیه نقشه‌های مناطق گوناگون ایران به بیش‌از ۳۰هزار شهر و روستا سفر کرد و سال ۱۳۳۴ با همکاری موسسه کلمبوس آلمان، نخستین کره جغرافیایی را به خط و زبان فارسی تولید کرد. عباس سحاب مولف، نقشه‌نگار و ناشر صدها اطلس و نقشه جغرافیایی از شهرها و استان‌های ایران، کشورهای خاورمیانه، خلیج فارس و قلمروهای تاریخی ایران است. او با ابداع سبکی نوین در طراحی و ترسیم نقشه‌های جغرافیایی به‌عنوان یکی از نقشه‌نگاران صاحب سبک در دنیا مطرح شد.

احمد بیرشک

۱۴ فروردین ۱۳۸۱ خورشیدی، احمد بیرشک، ریاضی‌دان، تقویم‌نگار، پژوهشگر تاریخ علم و چهره‌ ماندگار ایران درگذشت. بیرشک سال ۱۳۰۸ به دارالمعلمین عالی راه یافت و در رشته ریاضیات مشغول تحصیل شد. پس‌از اتمام تحصیلات در وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه مشغول به کار شد و مدتی هم در ساری در مقطع متوسطه ریاضی، فیزیک، علوم طبیعی و زبان تدریس کرد. سال ۱۳۲۱ به‌عنوان رئیس دانشگاه تهران برگزیده شد و در سال ۱۳۲۲ مقاله معروف «نقد قانون دانشگاه» را نوشت. بیرشک از سال ۱۳۲۴ در پلی‌تکنیک و دانشسرای عالی مشغول شد و در این دانشگاه به‌مدت ۱۸ سال درس مناظر و مرایا (پرسپکتیو) تدریس کرد. او در سال ۱۳۷۰ بنیاد دانشنامه بزرگ فارسی را تاسیس کرد و تا سال ۱۳۷۷ ریاست آن را برعهده داشت. بیرشک علاوه‌بر دانشنامه بزرگ فارسی، در تالیف دانشنامه ایرانیکا، فرهنگ کامل انگلیسی‌فارسی تالیف عباس آریان‌پور و منوچهر آریان‌پور، فرهنگنامه کودکان و نوجوانان و دانشنامه ایران و اسلام، همکاری داشت.

اولین عکس از خورشید

۲ آوریل ۱۸۴۵ میلادی برابر با ۱۴ فروردین ۱۲۲۴ خورشیدی، دو فیزیکدان فرانسوی به نام‌های آرماند فیزو و لئو فوکو اولین عکس داگرئوتایپ باقی‌مانده‌ای که جزئیات خورشید را نشان می‌دهد تولید کردند. این تصویر ۵ اینچی (۱۲سانتی‌متری) نوردهی ۱/۶۰ ثانیه داشت و ساختار سایه/نیمه‌سایه چند لکه خورشیدی را نشان می‌داد. فرآیند عکاسی جدید بود: داگر فقط چندسال قبل، در سال ۱۸۳۸، داگرئوتایپ را به کمال رسانده بود. فیزو و فوکو از سال ۱۸۳۹ با آزمایش‌هایشان روی این فرآیند باهم همکاری می‌کردند. داگرئوتایپ نخستین روش موفق در ثبت عکس‌های دائمی و استفاده تجاری از عکاسی بود. در این روش، به صفحه نقره‌ای مدتی بخار ید می‌دادند تا قشر نازکی از یدورنقره روی آن قرار گیرد سپس این صفحه را در دوربین می‌گذاشتند و عکسبرداری می‌کردند. فیزو دوام تصویر داگرئوتایپ را با روشی که در آگوست 1840 منتشر شد و بااستفاده از محلولی از کلرید طلا مخلوط شده با هیپو سولفیت سودا و سپس حرارت‌دادن روی لامپ بهبود بخشید.

هرمان رورشاخ

۲ آوریل ۱۹۲۲ میلادی برابر ۱۴ فروردین ۱۳۰۱ خورشیدی، هرمان رورشاخ، روان‌پزشک، روانکاو و روان‌سنج سوئیسی درگذشت. او در سال ۱۹۲۱ کتاب تشخیص روانی را منتشر کرد و در آن، درباره تست رورشاخ را توضیح داد. این تست نتیجه بررسی‌هایی بود که رورشاخ در سال ۱۹۲۰پس‌از مطالعه روی ۳۰۰ بیمار روانی و ۱۰۰ فرد سالم به‌عنوان گرکنترل آزمایشی به نام «ده لکه» انجام داد. در این تست، روان‌درمانگر با تفسیر این لکه‌ها می‌تواند بعضی جنبه‌های شخصیتی و درونی بیمار را درک کند. الهام‌بخش رورشاخ در ابداع این تست، پزشک آلمانی یوستینوس کِرنِر بود که در سال ۱۸۵۷ کتاب محبوبی از اشعارش را چاپ کرده بود. هر شعر او در این کتاب، از یک لکه تصادفی جوهر، الهام گرفته بود. آلفرد بینه، روانشناس مشهور فرانسوی هم از لکه‌های جوهر به‌عنوان آزمایشی برای ارزیابی میزان خلاقیت استفاده کرده بود.

در این تست ۱۰ کارت که روی آن‌ها لکه‌های متقارن نامنظمی چاپ شده به فرد مورد معاینه نشان داده می‌شود. ۵ تا از لکه‌ها سیاه و سفید هستند، ۲ تا سیاه و قرمز و ۳ تا هم رنگی. از فرد مورد معاینه خواسته می‌شود که بگوید تلقی و تفسیرش از هر کارت چیست و لکه جوهر را می‌تواند به چه چیزی تشبیه کند