مروری بر دستاورد‌های فناورانه ۱۴۰۲/ از واکسن تا شبیه‌ساز موتورخانه کشتی

به گزارش خبرنگار خبرگزاری علم و فناوری آنا، سال 1402 با وجود اعمال تحریم‌های ظالمانه و فراز و نشیب‌های بی‌شماری که در مسیر پیشرفت علمی کشور وجود داشت، پژوهشگران و نخبگان با انگیزه و پر تلاش ایران توانسته‌اند با تولید محصولات نوآورانه و فناورانه دستاورد‌های بزرگی خلق کنند، فناوری‌هایی که اغلب وارداتی و ارزبر بوده‌اند و تأمین و نگهداری آن‌ها به علت تحریم‌ها سخت و دشوار بود را تولید کنند.

به همین بهانه قصد داریم تا مروری بر مهم‌ترین دستاوردهای علمی و فناوری داشته باشیم که توسط پژوهشگران ایرانی در طول سال 1402 رخ‌داد. از جمله محصولاتی که سال گذشته رونمایی شدند واکسن تب برفکی، تراشه میکروسیالات، شبیه‌ساز موتورخانه کشتی، ماده اولیه انسولین، لوله خلاگیری خون، داروی ضد سرطان، نانوحباب تصفیه آب، ترانسفورماتور، دستگاه سی‌تی‌اسکن بوده است.

در این گزارش دستاوردهای سال 1402 معرفی می شوند.

واکسن تب‌برفکی

تب برفکی یکی از زیان‌بارترین بیماری‌های دامی است که می‌تواند خسارت‌های جبران‌ناپذیری را به صنعت دام کشور وارد کند. یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی که کار خود را بامطالعه روی واکسن‌های دامی آغاز کرده است توانسته برای نخستین بار در کشور کارخانه تولید واکسن‌های ویروسی دامی را تحت استانداردهای بین‌المللی راه‌اندازی کند.

این محققان با بومی‌سازی و تولید واکسن تب‌برفکی به کاهش شدت عوارض حیوانات مبتلا و جلوگیری از ابتلای بقیه گله کمک می‌کنند. اردیبهشت‌ماه 1402 با حضور معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور، از خط تولید واکسن تب برفکی اکتیمای واگیر این شرکت رونمایی شد.

تراشه میکرو سیالاتی جداسازی سلول‌های سرطانی گردشی خون(CTC)

محققان پژوهشکده سرطان معتمد جهاد دانشگاهی موفق به طراحی و ساخت تراشه‌های میکرو سیال مبتنی بر ارائه ریز پایه (MPA-Chip) حاوی آرایه‌هایی از میکروستون‌ها با هندسه لوزی برای جداسازی CTC شدند.

در این کیت با بهینه‌سازی نحوه قرارگیری موانع لوزی شکل به‌عنوان فیلترهایی درون کانال میکرو سیالاتی خلوص و کارایی جداسازی سلول‌های سرطانی نسبت به نمونه مشابه خارجی افزایش پیداکرده و همچنین تاثیرتنش‌های مکانیکی وارد بر سلول‌های به دام افتاده به حداقل رسیده است.

این محصول مردادماه 1402 در مراسم بزرگداشت چهل و سومین سالگرد تشکیل جهاد دانشگاهی با حضور معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور، رئیس جهاد دانشگاهی و برخی از مسئولان لشکری و کشوری در پژوهشگاه رویان رونمایی شد.

فناوری کرایوژنیک

یکی از شرکت‌های مستقر در پژوهشکده علوم و فناوری‌های انرژی، آب و محیط‌زیست دانشگاه صنعتی شریف نیز با گام برداشتن در مسیر کرایوژنیک، باعث شد ایران نیز به جمع صاحبان تولید این فناوری بپیوندد.

تیرماه 1402 نیز با الحاق ایران به جمع پنج کشور صاحب فناوری جداسازی هوا به روش کرایوژنیک، مرکز تحقیقات فناوری‌های کرایوژنیک در پژوهشکده علوم و فناوری‌های انرژی، آب و محیط‌زیست دانشگاه صنعتی شریف با حضور معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور و رئیس دانشگاه صنعتی شریف به بهره‌برداری رسید.

فناوری کرایوژنیک با مایع کردن هوای موجود در محیط به کمک کاهش دما تا منفی ۱۹۶ درجه سانتی‌گراد، گازهای موجود را به مایع تبدیل می‌کند و گازهای مختلف با توجه به چگالی‌های مختلفی که دارند، در سطوح مختلف قرار می‌گیرند و امکان تفکیک آن‌ها برای کاربردهای مختلف فراهم می‌شود. اکنون تولید این فناوری تنها در انحصار پنج کشور دنیاست.

تولید 4 محصول دانش‌بنیان پرمصرف حوزه پزشکی/ از شریان‌بند تا سیم ارتودنسی

شریان‌بند آنژیوگرافی( برای بستن شریان روی مچ بعد از عمل‌های آنژیوگرافی)، بایوپسی فورسپس( ابزاری که برای نمونه‌برداری در عمل‌های آندوسکوپی و کلونوسکوپی کاربرد دارد) کلیپس لیگاسیون ( برای بستن رگ‌ها پس از عمل‌های لاپاراسکوپی) و سیم ارتودنسی ازجمله اقلام پرمصرف، وارداتی و پیشرفته پزشکی به شمار می‌روند.

این محصولات توسط یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان ایران بومی‌سازی شده است که تولید آن‌ها از خروج سالیانه حداقل شش میلیون دلار ارز جلوگیری می‌کند. مرداد 1402 این محصولات با حضور معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور، رئیس سازمان اوقاف و امور خیریه و مدیرکل تجهیزات و ملزومات پزشکی سازمان غذا و دارو رونمایی شد.

شبیه‌ساز موتورخانه کشتی

شبیه‌ساز موتورخانه کشتی (Engine room simulator)  از دیگر محصولاتی بود که توسط یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان ایران استان مازندران طراحی و تولیدشده است.

این محصول که مردادماه 1402 با حضور معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور رونمایی شد، قابلیت شبیه‌سازی انواع مختلفی از سیستم‌های رانش کشتی و ماشین‌آلات فرعی مربوط به موتورهای دیزل، توربین‌های گاز، توربین‌های بخار و موتورهای الکتریکی را دارد. از بهترین قابلیت‌های این شبیه‌ساز می‌توان به قابلیت واقعیت مجازی، کوبل شدن یا متصل شدن آن به شبیه‌ساز پل فرماندهی کشتی (شبیه‌ساز عرشه) اشاره کرد که  دوره‌های پیشرفته مدیریت گروهی (group management) را اجرا می‌کند.

همچنین با استفاده از این شبیه‌ساز تمامی سرفصل‌های مکانیک کشتی و الکترونیک کشتی و مدیریت عملیات در شرایط اضطراری و انواع آتش‌سوزی در موتورخانه و چگونگی اطفاء آن و سناریوسازی‌های مختلف و رفع اشکال قابل تدریس و تمرین هستند. شبیه‌ساز پل فرماندهی  نیز از دیگر محصولات تولیدی این شرکت دانش‌بنیان است که باقابلیت طراحی سناریوهای پیچیده، ارائه مهم‌ترین بندرها و شناورها و دسترسی به‌تمامی ماژول‌های پل فرماندهی می‌تواند عملیات مربوط به مانور کشتی، هدایت و ناوبری را در شرایط جوی و محیطی متفاوت با ارائه تصویر ۲۱۰ تا ۳۶۰ درجه برای پل اصلی شبیه‌سازی کند.

همچنین قابلیت افزودن پل‌های شناورهای فرعی تا حداکثر ۱۰ پل به سناریو وجود داشته که مورد استفاده‌های تجاری و نظامی قرار می‌گیرد.

تولید ماده اولیه انسولین

شهریورماه 1402 با حضور معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور نخستین خط تولید ماده اولیه انسولین در بزرگ‌ترین زیرساخت کشور افتتاح و به بهره‌برداری رسید. این دستاورد فراتر از آن‌که یک دستاورد فناورانه باشد یک دستاورد ملی است و اقتدار بیش‌تر را برای کشور به ارمغان می‌آورد زیرا در سال‌های گذشته، به دلیل کمبود انسولین در کشور دچار مشکلات جدی بودیم.

پیش‌ازاین انسولین از هند و کشورهای اروپایی وارد کشور می‌شد و ایران فقط فرایند بسته‌بندی و پر کردن ویال‌های دارویی را انجام می‌داد اما با توانمندی و تلاش فناوران یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان، ایران نیز صاحب فناوری تولید انسولین از نخستین مرحله یعنی بخش سلولی تا فرآوری و تولید آن شده است.

 لوله خلأ خون‌گیری

لوله‌های خلأ خون‌گیری یکی از مهم‌ترین ابزارها برای نمونه‌برداری مایعات و خون‌گیری هستند که به دلیل ویژگی‌هایشان، فرآیند کار خون‌گیری را تسهیل و تسریع می‌کنند. نیاز مبرم حوزه سلامت و آزمایشگاهی کشور به این محصول موجب شده که سالیانه حجم قابل‌توجهی از اندوخته‌های ارزی صرف واردات آن شود اما با تلاش و تخصص گروهی از متخصصان دانشگاهی فعال در یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان، خط تولید کاملاً بومی و تمام‌خودکار لوله خلأ خون‌گیری راه‌اندازی و ازاین‌پس نیاز کشور با تولیدات ساخت داخل تأمین می‌شود.

مهرماه 1402 خط تولید این محصول با حضور معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور با ظرفیت تولید 60 میلیون عددی در سال افتتاح شد. در این خط تولید برای نخستین بار در خاورمیانه از فناوری پوشش دهی مواد شیمیایی در لوله‌ها از نازل‌های مبتنی بر امواج فراصوت استفاده‌شده است که یک فن منحصربه‌فرد، کاملاً بومی و منطبق با فناوری‌های روز دنیا به شمار می‌رود؛ نازل‌های فراصوت نوعی از نازل‌های اسپری هستند که از امواج صوتی با فرکانس بالا، فراتر از محدوده شنوایی انسان، برای اتمیزه کردن و اسپری محلول‌ها استفاده می‌کنند.

پنج دستاورد فناورانه و هوشمند فراجا

سامانه هوشمند استعلام وضعیت اصالت، مالکیت و سوابق وسیله نقلیه،‌ داشبورد یکپارچه فرماندهی (باهدف ارائه آمارهای خدمات، دریافت گزارش‌های روزآمد و لحظه‌ای وقوع جرائم بر اساس موقعیت جغرافیایی و زمانی)، سامانه نشان‌گذاری داده‌ها( برای حفاظت و پایش داده‌ها و ره‌گیری آن‌ها)، سامانه مدیریت ترافیک در شبکه‌های سازمانی فراجا( برای تخمین و تخصیص دقیق پهنای باند شبکه‌های سازمانی فراجا، مدیریت ترافیک داده‌ها و کاربران)، سامانه جامع معاونت فرهنگی و اجتماعی (با رویکرد ارائه خدمات اجتماعی، فرهنگی، مشاوره، مددکاری اجتماعی و ثبت نتایج، سامانه کنترل تردد هوشمند شناورها باقابلیت بهره‌گیری از سامانه‌های برون‌سازمانی و درون‌سازمانی و سامانه مدیریت محتوای بومی) از محصولات رونمایی شده یک شرکت دانش بنیان بود که در سال 1402 رونمایی شد.

داروی ضد سرطان

سیکلوفسفاماید، دارویی تزریقی است که در ترکیب با سایر داروهای شیمی‌درمانی برای درمان سرطان‌های مختلفی ازجمله سرطان خون ،تخمدان، پستان، چشم و ... استفاده می‌شود؛ داروی تحریمی که سالیانه حدود پنج میلیون دلار ارزبری دارد.

 آذرماه 1402 با حضور معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور از نمونه ساخت داخل داروی سیکلوفسفاماید یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان رونمایی شد. با تولید این دارو، ایران در شمار پنج کشور دارنده فناوری تولید این داروی ضد سرطان قرار خواهد گرفت.

تولید سی‌تی‌اسکن ۱۶ اسلایس

اواخر آذرماه 1402 با حضور معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور در پارک علم و فناوری خراسان رضوی، بهره‌برداری از خط تولید دستگاه سی‌تی‌اسکن و صادرات ونتیلاتور(دستگاه کمک تنفسی حیاتی)  کلید خورد. قیمت وارداتی دستگاه سی‌تی‌اسکن ۲۲۰هزار یورو است. با تولید بومی این محصول، به ازای هر دستگاه حدود 30 هزار یورو صرفه‌جویی ارزی می‌شود.

بزرگ‌ترین ترانسفورماتور کوره قوس الکتریکی

کوره قوس الکتریکی (Electric Arc Furnace) کوره‌ای است که مواد فلزی با استفاده از قوس الکتریکی ذوب می‌شوند؛ این کوره یکی از پراهمیت‌ترین و پرارزش‌ترین ابزار صنایع ذوب‌آهن و فولاد به شمار می‌رود و با ویژگی‌هایی مانند ایجاد حرارت بسیار زیاد و نرخ تولید بالا، کاربرد زیادی در ذوب قطعات آهنی و غیر آهنی دارد.

محصولی وارداتی که طی چند سال اخیر به علت اعمال تحریم‌ها واردات آن به کشور سخت و دشوار شده است. اواخر بهمن‌ماه نیز با حضور معاون علمی فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور از بزرگ‌ترین ترانسفورماتور کوره قوس الکتریکی با ظرفیت ۱۷۸ مگاوات آمپر در شرکت دانش‌بنیان ایران ترانسفو رونمایی شد. این محصول دانش‌بنیان با ظرفیت ۱۷۸ مگاوات آمپر تولید و تجاری‌سازی شده است و کاربردی گسترده و حیاتی در صنایع ذوب‌آهن و فولاد دارند و یکی از پراهمیت‌ترین تجهیزات سازندگان فولاد و صنایع وابسته به شمار می‌رود.

سامانه نانوحباب تصفیه آب

اسفندماه 1402 نیز با حضور معاون علمی،‌ فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور در محل تصفیه‌خانه ساوه، سامانه نانوحباب به بهره‌برداری رسید؛ با به‌کارگیری این سامانه‌ها در فرآیند حذف جلبک و کاهش طعم و بو، امکان تأمین آب شرب باکیفیت در تمام مناطق کشور که با مشکل طعم و بو در آب شرب مواجه هستند فراهم‌شده است. این طرح افزایش کارایی حذف جلبک و ترکیبات مولد طعم و بو، بهبود کیفیت آب، حذف فرایندهای تزریق کلر و زغال اکتیو در ورودی تصفیه‌خانه، کاهش قابل‌توجه هزینه‌های بهره‌برداری و کاهش مصرف گاز ازن تا 60 درصد را به همراه داشته است.