نسبت ارتباطات با اخلاق حرفه‌ای و نهادی
به گزارش گروه پژوهش و دانش خبرگزاری علم و فناوری آنا، هادی خانیکی استاد علوم ارتباطات در همایش مسئولیت اجتماعی علم مقاله‌ای ارائه کرد با عنوان نسبت ارتباطات با اخلاق حرفه‌ای به واسطه اهمیت موضوع در این گزارش چکیده‌ای از این مقاله که به صورت سخنرانی ارائه شده است آورده می‌شود.
خانیکی در این همایش که توسط انجمن جامعه شناسان کشور برگزار شد، گفت: اگر بخواهم در یک کلمه بگوییم که خودمان را چگونه تعریف می‌کنیم می‌گویم که ما حتی در همین حد محدود انجمن‌های حوزه علوم اجتماعی پراکنده‌ایم هنوز و مسئله‌ای که از حوزه خودمان هست به اشتراک نگذاشتیم و طبیعتا دچار نوعی آشفتگی سازمانی هستیم.
این استاد علوم ارتباطات افزود: در نتیجه اینگونه نشست‌ها در درجه اول به ما کمک می‌کند که به یکدیگر نزدیک شویم و مسئله را در میان خودمان اشتراک بگذاریم و بعد به حوزه‌های پشت سرمان هم از نهاد‌ها یا حوزه‌های آکادمیک یا نهاد‌های حرفه‌ای و تخصصی.
همانگونه که گفته شد عنوان سخنرانی هادی خانیکی در این نشست پژوهشی نسبت ارتباطات با اخلاق حرفه‌ای و اخلاق نهادی بود، خانیکی هم به عنوان مسئول انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات و هم از منظر عضو هیئت مدیره انجمن ایرانی اخلاق در علوم و فناوری در این همایش خاصر بود.
اگر بخواهم در یک کلمه بگوییم که خودمان را چگونه تعریف می‌کنیم می‌گویم که ما حتی در همین حد محدود انجمن‌های حوزه علوم اجتماعی پراکنده‌ایم هنوز و مسئله‌ای که از حوزه خودمان هست به اشتراک نگذاشتیم و طبیعتا دچار نوعی آشفتگی سازمانی هستیم
خانیکی با اشاره به این نکته که طبیعتا ارتباطات نزدیک و سیعی که با بقیه انجمن‌های علوم اجتماعی داشتیم الان باید از منظر ارتباطی یا اخلاقی یا مسئولیت اجتماعی به این موضوع بپردازیم؛ گفت: مسئله از نظر بنده ضرورت روشن کردن مسئولیت اجتماعی ست که در اینجا ارتباطات هست یعنی طبیعتا سوالی که برای ما مطرح کردند مسئولیت اجتماعی حوزه ارتباطات است که ذر سطح اول باید برویم سراغ مسئولیت اجتماعی رسانه‌ها و طبیعتا باید روشن بکنیم که نسبت مسئولیت اجتماعی رسانه‌ها با اخلاق رسانه چه هست.
وی افزود: اساساً این خلط مبحثی که بین ارتباطات و رسانه می‌شود خودش یک کژتابی در درک به وجود می‌اورد، رسانه عام‌تر، بزرگتر و فراتر از تکنیک و فن هست ولی از انجا که ارتباطات معمولا خودش را در یک شکل رسانه و بخصوص با تحولات پر شتابی که فناوری رسانه پیدا کرده است می‌رویم سراغ رسانه که جنبه‌های تهدید آمیزش بیشتر به چشم می‌خورد تا جنبه‌های فرصت آمیزش یعنی گویا همه باید مراقب باشند با موید کردن رسانه و کنشگران رسانه‌ای آنهارا در جهت استفاده مثبت قرار دهند.
یعنی هم اخلاق و هم مسئولیت اجتماعی بیشتر به عنوان عوامل کنترل کننده جنبه‌های منفی در نظر گرفته می‌شود، اما وقتی که از ارتباطات حرف می‌زنیم خیلی بزرگتر از رسانه است؛ ارتباطات جنبه‌های فرهنگی، تاریخی و... دارد که متاثر از ویژگی‌های یک جامعه است برای مثال من به عنوان کسی که دغدغه‌ی ارتباطات دارم می‌گویم که اگر در جامعه ایران کسی شعر را نفهمد قدرت ارتباطی‌اش به شدت پایین می‌آید بخاطر اینکه فهم روایی در جامعه ما فهم شاعرانه ایست.
* چقدر پدیده‌ای به اسم اخلاق ارتباطات را به اصطلاح می‌توانیم تعریف کنیم
خانیکی گفت: پس به این تربیت ما اول می‌خواهیم به ارتباطات فراتر از رسانه برسیم و بعد به مسئولیت اجتماعی برسیم در کنار اخلاق و پرسش از سطوح فردی‌اش به سطوح نهاد‌مندش برسیم.
خانیکی در ادامه با اشاره به ضرورت مسئولیت اجتماعی گفت: در کل سخن بنده بر ضرورت توجه به هسته مرکزی مسئولیت اجتماعی و اصول اخلاقی هستش که دیگر از تمرکز بر کنشگران منفرد، از کسی که در رسانه کار می‌کند یا کسی که در شبکه‌ها کار می‌کند و... در حقیقت از این باید برویم به سراغ عضوی از نهاد‌های علمی، رسانه‌ای، دولت‌ها و... که در آن چهارچوب مقررات اخلاقی و یا الزامات مسئولیت اجتماعی را بشناسیم.
وی افزود: این زمینه خیلی جز مسائل و دغدغه‌هایم بوده که دنبال کردم و در نهایت به این نتیجه رسیدم که به این سوال بخواهیم جواب بدهیم حتما به یک مولفه سه گانه‌ای باید پاسخ بدهیم که مولفه اولش وضعیت علمی است که یعنی اساسا ارتباطات را چقدر علم می‌دانیم و وجه دوم آن وجه اخلاقی است که یعنی چقدر پدیده‌ای به اسم اخلاق ارتباطات را به اصطلاح می‌توانیم تعریف کنیم. در وجه سوم هم که بحث مسئولیت اجتماعی هست که در واقع نقشی که ارتباطات در صورت بندی‌های کاربردی خودش برای کمک به بالا بردن سطح اجتماعی را دارد.
این استاد ارتباطات با اشاره به اینکه برای تبیین این سه موضوع 6 گزاره وجود دارد گفت: گزاره اول ارتباطات به لحاظ فناورانه نقطه‌ای است که تمرکز بیشتر یا چالش اصلی آن متمرکز شده بر روی جامعه شبکه‌ای. اگرچه ارتباطات وجه شفاهی، نوشتاری و...دارد که وجه شفاهی آن، این تریبون‌های رسمی و غیر رسمی همان محل بروز و ظهور اخلاقی بودن و یا توجه مسئولیت اجتماعی هست یا نه.
وقتی که ما با پدیده جامعه شبکه‌ای مواجه شدیم، در نتیجه مسئله اول توجه به موضوع جامعه شبکه‌ای می‌شود که در نتیجه آن تحول فناوری‌های اطلاعات، ارتباطات به وجود آمده و شکل جدیدی از فرهنگ، سیاست، اجتماع و... را ایجاد کرده است
خانیکی گفت: به صورت سنتی ذهن ما به سوی رسانه‌های نوشتاری و یا مطبوعات می‌رود که در انجا چقدر اخلاقی هست یا نه. جالب است که اگر شما بر اساس قانون مطبوعات می‌توانید در مورد متنی که در مطبوعات هست شکایت کنید یا نظر داشته باشید، اما به سطح سوم که می‌رسد مانند: رادیو، تلویزیون و... می‌بینید که هیچ آداب یا قانونی هم نیست که این هم سطح سوم‌اش است.
از نظر خانیکی سطح چهارم آن بسیار مهم است؛ از این جهت که از وقتی که ما با پدیده‌ی جامعه شبکه‌ای مواجه شدیم، در نتیجه مسئله اول توجه به موضوع جامعه شبکه‌ای می‌شود که در نتیجه آن تحول فناوری‌های اطلاعات، ارتباطات به وجود آمده و شکل جدیدی از فرهنگ، سیاست، اجتماع و.. را شکل داده است؛ که این به این معنا است که ساختار جوامع به‌طور روز افزونی دارند قطبی می‌شوند و هم قطبی شدن را می‌شکنند.
* تفاوت بین اخلاق رسانه‌ای و اخلاقیات رسانه‌ای؟
از نظر هادی خانیکی اخلاقی‌ها بیشتر زمینه‌های کاربردی است درحالی که اخلاقیات بیشتر بر فلسفه اخلاق و مسئولیت اجتماعی تکیه دارد. وقتی که به اخلاق و مسئولیت اجتماعی در حوزه اخلاقیات می‌پردازیم یعنی باید زمینه‌ای پیدا کنیم برای انتخاب در فضا‌های خاکستری و یا راه‌حل‌های متعارض.
وی افزود: چطور می‌شود در اینجا به گفتگو و استدلال پرداخت و همینطور مخاطب را توانمند کرد برای مقابله با معضلات و چالش‌های پیش رو، با طرح پرسش به جای پاسخ یعنی پرسش‌هایی بر پایه اولویت و ترویج اصول اخلاقی و مسئولیت‌های اجتماعی؛ در اینجا مهمترین تغییری که رخ داده از نظر اخلاق، تغییر هستی مرکزی مسئولیت‌ها و یا ارزش گزاری‌ها از تمرکزبر کنشگران ارتباطی منفرد به نهاد‌ها از جمله نهاد‌های رسانه‌ای، علمی و یا مدنی که خب در اینجا ما باید خودمان را به عنوان یک انجمن معرفی کنیم.
* 4 اصل آگاهی بخشی عمومی
در ادامه خانیکی با اشاره به چهار اصل آگاهی بخشی عمومی گفت: آزادی ارتباطات، بیان حقیقت، احترام به حیثیت فردی و خصوصی از جمله مبانی هستند که در بحث آکاهی بخشی باید به آنها توجه کرد.
هادی خانیکی درباره مقوله سوم گفت: باید قادر باشیم که در حوزه مسئولیت اجتماعی و اخلاق سه مقوله را از هم تفکیک کنیم:
۱. تاثیر حوزه اجتماعی یا نهاد‌های اجتماعی بر رسانه
۲. تاثیر رسانه بر حوزه اجتماعی {تاثیر رسانه بر فرد، خانواده، اقتصاد و...}
۳. مسئولیت اجتماعی رسانه و اخلاق رسانه‌ای
خانیکی گفت: به این سه مورد یک مورد چهارم می‌شود اضافه کرد که عموما در ایران شاهد آن هستیم، در ایران ضعف جامعه مدنی یک مسئله بزرگتری است که خودش را در ضعف ارتباطات به شکل علمی و یا حرفه‌ای آن نشان داده است. از این رو ما شاهده تداوم گونه‌های مختلفی از اختلالات ارتباطاتی هستیم از ناهمگنی ارتباطات در ایران و یا ناموزونی در مصرف رسانه و... تمامی این‌ها مسائلی است که پیش روی ما قرار دارد و در نهایت خود مسئولیت اجتماعی ارتباط هست که این مفهومی فراتر از مسئولیت اجتماعی و ارتباطات است که در اینجا هدف ما شناخت توان ارتباطی مخاطبان است که چطور قدرت بالا بردن ارتباطات خودشان را هم در مفهوم شهروندی یا کنشگری فردی، سازمانی داشته باشند.
* ارتباطات هم فن هست و هم دانش است
وی افزود: مسئله ما در اینجا گشودگی جامعه و بالا بردن انتخاب و همینطور مطالعات موردی است. ما نیازمند پژوهش‌هایی هستیم که در حوزه اخلاق ارتباطات و مسئولیت اجتماعی ارتباطات تحت الشاع خود ارتباطات قرار گرفته، زیرا ارتباطات حوزه پررونق و جوانی است که معمولا به جنبه‌های آسیب‌شناسانه بیشتر می‌پردازد.
خانیکی در نهایت گفت: بنده فکر می‌کنم که باید به مسئله مسئولیت اجتماعی ارتباطات با تکیه بر دو پرسش اجتماعی که: اول آیا ما دچار بحران مسئولیت اجتماعی هستیم یا خیر؟ دوم اینکه آیا ما دچار بحران ارتباطات هستیم یا خیر؟
هادی خانیکی در نهایت در پاسخ هر دو پرسش مطرح شده گفت از نظر ایشان ما در هر دو مورد دچار بحران هستیم و ادامه داد: ما باید انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات یا انجمن اخلاق در علوم و فناوری تبدیل کنیم به نهاد‌های واسطی بین آکادمی و حوزه حرفه‌ای و از بحث اینکه ارتباطات فن هست یا دانش؟ فراتر برویم و بدانیم که ارتباطات هم فن هست و هم دانش است.
طبیعتا در آن شبکه‌هایی که شکل می‌گیرد در درون این انجمن‌ها در آنجا حتی اگر افراد کمی باهم گفتگو کنند و بعد این سطح گفتگو را در درون این انجمن‌ها و انجمن‌های نظیر خودش بکشانیم و این طبیعتا یعنی جایگاه و پناهگاه گفتگو و سخن گفتن خودمان را همین نهاد‌های کوچک بدانیم.
انتهای پیام/