نقش هوش مصنوعی و اینترنت اشیاء در کاهش آثار بلایای طبیعی

آرزو دهقانی، متخصص سلامت در بلایا و فوریت‌های پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در گفت‌وگو با خبرگزاری علم و فناوری آنا با بیان اینکه امکان پیشگیری کامل از اثرات سوء مخاطرات بلایای طبیعی معمولا امکان پذیر نیست، گفت: با اتخاذ راه‌کارهایی می‌توان دامنه و شدت آنها را به میزان قابل توجهی کاهش داد.

وی با بیان اینکه هدف از اقدامات کاهش آسیب بلایا شامل کاهش احتمال خطر، کاهش پیامدهای خطر، اجتناب از پذیرش خطر، انتقال، به اشتراک گذاری یا انتشار خطر است، گفت: در مناطق آسیب‌پذیر و مستعد بلایای طبیعی، آموزش عمومی مردم، سازماندهی تشکل‌های محلی با هدف مشارکت و خدمات رسانی در صورت بروز بلایا می‌تواند در کاهش صدمات ناشی از حادثه‌ای مانند زلزله مؤثر باشد.

دهقانی یادآور شد: داشتن برنامه‌ریزی صحیح برای ارائه خدمات و مدیریت بحران در این گونه حوادث مهم است و همچنین جهت تغییر در نگرش و عملکرد مختلف کارکنان امدادی شامل امدادگران هلال احمر، نیروی انتظامی، کارکنان بهداشتی، زمینه توجه به مسائل روان شناختی آسیب‌دیدگان بلایای طبیعی و رعایت مواردی که به بهبود وضعیت سلامت آسیب دیدگان کمک کند، ضروری است.

45 درصد از مرگ و میرهای ناشی از بلایای طبیعی در آسیا است

وی با بیان اینکه در سال 2022،  حداقل 387 بلای طبیعی در پایگاه داده‌ای ثبت حوادث گزارش‌شده که منجر به کشته شدن 130 هزار و 704نفر در جهان شد، گفت: این حوادث 185 میلیون نفر دیگر را تحت تأثیر قرارداد و نزدیک به 223.8 میلیارد دلار خسارت اقتصادی به بار آورد.

دهقانی افزود: خسارات و آسیب‌های ناشی از انواع بلایا در کشورهای با درآمد پایین و متوسط همواره بیشتر بوده است. قاره آسیا با رخداد بیش از 40 درصد از بلایای طبیعی، پرحادثه‌ترین قاره بوده و 45 درصد  از کل مرگ‌ومیرها و 74 از مردم متأثر از بلایا را را به خود اختصاص داده است.

اهمیت بهره‌گیری از فناوری‌های نوین در کاهش اثرات بلایا

دهقانی تأکید کرد: سیاست‌گذاران مجمع اروپا و آسیای مرکزی برای کاهش خطر بلایا در سال 2024 بیانیه مشترکی را با هم منتشر کرده‌اند که در آن به اهمیت استفاده و بهره‌گیری از فناوری در کاهش اثرات بلایای طبیعی تأکید کرده‌اند.

وی تصریح کرد: منابع مالی و انسانی باید برای تقویت مشارکت ذی‌نفعان در سیاست‌گذاری‌ها، پروژه‌ها و برنامه‌ها از ابتدای برنامه‌ریزی و در هر مرحله از چرخه مدیریت خطر بلایا باید تخصیص داده شود.

این متخصص سلامت در بلایا و فوریت‌های پزشکی با تأکید بر لزوم توانمندسازی افراد اظهار کرد: تقویت ظرفیت‌های ذی‌نفعان مختلف برای مشارکت فعالانه در سیاست‌گذاری با استفاده از ابزارها و آموزش‌های مناسب و تامین زیرساخت‌ها از جمله راه‌هایی است که سیاست‌گذاران مجمع اروپا و آسیای مرکزی نیز بر آن تأکید کرده‌اند.

وی ادامه داد: افزایش دانش و درک خطر بلایا با استفاده از فناوری و نوآوری به تفکیک جنسیت، سن و گروه‌های آسیب پذیر، اجرای مداخلات هدفمند، برای ایجاد انعطاف‌پذیری و تاب‌آوری مؤثر در جوامع مختلف در کنار بومی سازی راه حل‌ها با همکاری جوامع و ساکنان، افزایش تاب‌آوری جامعه با حمایت ذ‌ی‌نفعان غیردولتی و تعامل با مقامات محلی نیز از جمله دیگر راه‌های مهم برای کاهش اثرات بلایای طبیعی بر افراد و جوامع است.

دهقانی تقویت فرایندهای ارتباطات بحران و شبکه‌های اطلاعاتی در دسترس برای مخاطبان مختلف، استفاده از فناوری‌های نوین در اطلاع رسانی و آگاهی بخشی نیز بسیار مهم دانست و گفت: تشویق فعالان علمی، رسانه‌ای، بخش خصوصی، سیاست‌گذاران، اینفلوئنسرها و جامعه به مشارکت در اطلاع رسانی توجه به تغییر اقلیم  به عنوان یک فرآیند دگرگون کننده و فراگیر و نیازمند به مشارکت بالای ذی‌نفعان نیز در اهمیت کاهش اثرات بحران‌ بلایای طبیعی بسیار حائز اهمیت است.

وی یادآور شد: توجه به تغییر اقلیم یک فرآیند دگرگون کننده و فراگیر و نیازمند به مشارکت بالای ذی‌نفعان است.

دهقانی با تأکید بر اینکه برای کاهش خطر بلایا می‌توان با توجه به مسائل مدیریتی در سطوح مختلف ملی، استانی، و محلی، سیاستگذاری، هماهنگی و تعیین وظایف هر یک از سازمان‌های دولتی و غیر دولتی را تعریف کرد، گفت: آموزش نیروهای متخصص و استفاده از آنها در تأمین، نگهداری و توزیع مواد غذایی در شرایط بحران، پیش‌بینی و ساخت تجهیزات مورد نیاز برای شرایط بحران، محصور کردن منطقه توسط نیروهای انتظامی در هفته‌های اول حادثه، تشکیل تیم‌های نظارتی و کنترل برای مراحل مختلف تامین منابع، جمع‌آوری اطلاعات مربوط فرهنگ مردم هر منطقه، اعمال مدیریت یکسان در توزیع منابع و اجتناب از مدیریت‌های سلیقه‌ای، استفاده از تجارب به دست آمده از بحران‌های قبلی از جمله این برنامه‌ریزی‌ها و سیاست‌گذاری‌ها است.

اینترنت اشیاء در خدمت مدیریت بحران

این متخصص سلامت در بلایا و فوریت‌های پزشکی با بیان اینکه امروزه از فناوری‌های نوین به خصوص هوش مصنوعی در مدیریت بحران استفاده می‌شود، گفت: اينترنت اشياء كاربردهاي گسترده‌اي در حوزه مديريت بحران دارد. به عنوان مثال سنسورهاي IIoT در وسایل مختلف می‌توانند هشدارهاي مناسب و به موقع  را در زمان بحران‌ها و حتی دقایقی قبل از وقوع آنها اعلام کنند.

وی یادآور شد: از اینترنت اشیاء و سنسورهاي نصب شده بر روي درختان مي‌توان برای اندازه گيري دما، رطوبت و ميزان كربن آتشسوزي استفاده و احتمال آن را  پيش‌بيني و از وقوع آن پیشگیری کرد. حتی از سنسورهاي نصب شده بر روي زمين مي‌توان حركات زمين و گاه تاثیر امواج زلزله را پیش‌بینی و اعلام کرد. همچنین با نصب این سنسورها بر روي سدها یا رودخانه و حتی استفاده از پهبادهای نظارتی، می‌توان سطح آب و احتمال وقوع سیل را پیش‌بینی کرد.

دهقانی افزود: این پیش‌بینی‌ها منجر به تقویت سامانه هشدار سریع در بلایا می‌شود همزمان به تخلیه زودهنگام افراد، پناه‌گیری مناسب و در نهایت آمادگی در برابر وقوع بلایا می‌‌شود.