مهاجرت بین شغلی و بخشیدن عطای پزشکی به لقای آن
گروه سلامت خبرگزاری علم و فناوری آنا_ یاسر مختاری: مهاجرت پزشکان در حال حاضر یکی از مهمترین چالش‌های نظام سلامت است. خالی شدن عرصه‌های خدمات رسانی از نیروهای متخصص به نگرانی‌های زیادی دامن می‌زند، این موضوع فارغ از هزینه‌های مالی که به جا می‌گذارد می‌تواند در آینده برای نظام سلامت کشور بسیار خطرناک باشد. در این رابطه با محمدرضا اسدی نایب رئیس سازمان نظام پزشکی تهران بزرگ به گفت‌وگو نشستیم.
در این سال‌ها که موضوع مهاجرت پزشکان بسیار مطرح شده نگرانی‌های بسیار زیادی را بر انگیخته است، در مورد آخرین وضعیت مهاجرت پزشکان چه آماری وجود دارد و آن را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
اسدی: در مورد ارائه آمار باید محتاط بود؛ چراکه این نگرانی را داریم برخی جریان‌ها با استناد به این آمارها ظرفیت پذیرش دانشگاه‌های علوم پزشکی را افزایش دهند. در واقع از مهاجرت‌های پزشکی که یک واقعه تراژیک است سوء استفاده کرده و یا بر مبنای سطحی‌ترین برداشت خود اقدام به یک کار غیر کارشناسی کرده و صورت مسأله کمبود پزشک در مناطق محروم را حل کنند. در حالیکه این موضوع هم خود هزینه کردن برای آموزش جوانان در جهت مهاجرت و خدمت در کشورهای دیگر است.
در واقع می‌توان گفت از این آمارها استفاده می‌شود تا برخی افراد نظریه‌های خود را اثبات کرده و برنامه‌هایی را که سال‌ها در ذهن خود دارند به مرحله عمل برسانند و پول بیت المال را برای آموزش تعداد زیادی از افراد که در نهایت مهاجرت می‌کنند هدر بدهند. این بدین معنی است که ما به کشورهای دیگر یارانه سلامت داده و دانش خود را رایگان در اختیار آنها قرار دهیم.
با این پیش زمینه که بیان کردم و علی‌رغم نگرانی که دارم می‌توانم بگویم که آمار مهاجرت پزشکان رشد کرده و در برخی از رشته‌ها طی این سال‌ها پنج برابر شده است. اگر یک منحنی را از سال 1400 در نظر بگیریم در آن سال تعداد 4 هزار نفر از پزشکان عمومی مهاجرت کردند این در حالی است که در سال گذشته به همین اندازه متخصص و فوق تخصص مهاجرت کرده‌اند. به صورت کلی نیز آمارهای مهاجرت پزشکان بین شش تا هفت هزار نفر است.
بسیاری فکر می‌کنند که پزشکان ما وقتی به کشورهای دیگر مهاجرت می‌کنند جذب کارهای دیگر می‌شود در حالی که این‌گونه نیست و آمار گوداستندینگ ما نشان می‌دهد که بیشتر پزشکان مهاجرت کرده در ایران جذب رشته‌های پزشکی و مراکز درمانی می‌شوند. شاید پزشکانی داشته باشیم که بدون نیاز به انجام کارهای درمانی در حال مهاجرت باشند اما آماری که ما ارائه می‌دهیم بر اساس مراجعه کسانی است که گود استندنیگ و گواهی حسن کار در ایران برای پذیرش در کشورهای دیگر می‌گیرند. بسیار از کشورهایی از پزشکان ما استقبال می‌کنند و ارزش خاصی برای آنها قائل هستند.
در سال‌های اخیر تبلیغات گسترده‌ای برای جذب گروه‌های دیگر از ارائه دهندگان خدمات سلامت مانند کاردرمان‌گران و... از سوی برخی کشورها در فضای مجازی شده است، آیا آماری در خصوص مهاجرت این گروه از جامعه پزشکی وجود دارد؟
اسدی: علاوه بر نگرانی در حوزه مهاجرت پزشکان متخصص، فوق تخصص و عمومی نگرانی دیگر ما افزایش مهاجرت در حوزه گروه‌های توانبخشی که این آمار هم در سه تا چهار سال اخیر حدود پنج برابر شده است. در چهارسال گذشته حدود 80 پزشک در حوزه توانبخشی درخواست مهاجرت داشتند این آمار در سال گذشته به 500 نفر رسیده است. جامعه هدف این گروه‌ها اقشار آسیب‌پذیری هستند که به این خدمات نیاز دارند، این جامعه هدف در آینده با توجه به مهاجرت گروه‌های توانبخشی دچار آسیب خواهند شد.
در مجموع این نگرانی‌ها باید دغدغه مسئولان برای تدوین سیاست‌هایی قرار بگیرد تا بتوان این افراد را در کشور نگه‌داشت. با این حال مسئولان هنوز راهکار را در افزایش دانشجوهای پزشکی می‌دانند که این امر چندین اشکال دارد. نخست هزینه‌های زیادی است که باید برای تربیت این افراد صرف شود. دوم اینکه زیرساخت‌های لازم برای این تعداد دانشجو آماده نیست از سوی دیگر چندین سال باید صبر کرد تا یک دانشجویی که از امروز وارد دانشگاه می‌شود فارغ‌التحصیل شده، تخصص و فوق تخصص گرفته و جایگزین این افراد شود.
با این شیبی که نمودار مهاجرت پزشکان نشان می‌دهد امسال مهاجرت بیشتر از سال قبل، سال دیگر بیشتر از امسال و به همین ترتیب آمارها روز‌به روز افزایش پیدا می‌کنند.
آیا در رابطه با ترک حرفه پزشکی و روی آوردن به مشاغل دیگر نیز آمارهایی وجود دارد؟
اسدی: بخش دیگر مهاجرت‌های پزشکان که بسیار نگران کننده است؛ مهاجرت‌های شغلی در داخل کشور است. بسیاری از پزشکان و کادرهای سلامت ترجیح می‌دهند که از این حرفه خداحافظی کرده و وارد شغل‌های راحت‌تر با درآمد بیشتر شوند. نمونه واضح آن 350 هزار عضو سازمان نظام پزشکی حدود 100 هزار نفر یعنی کمتر از یک سوم آنها پروانه طباطت دریافت کرده‌اند. این نشان می‌دهد که بین 50 تا 65 درصد این اعضا که بخش قابل توجهی از آنها را کادرهای هیئت علمی تشکیل می‌دهند در حرفه پزشکی کار نمی‌کنند و به کارهای اداری یا کارهای دیگر روی آورده‌اند.
عوامل اصلی این مهاجرت‌ها چیست؟
اسدی: اگر به مباحثی مانند تعرفه خدمات درمانی و ... که از جمله عوامل نارضایتی جامعه پزشکی در سال‌های اخیر بوده نپردازیم باید گفت که ما به صورت کلی نتوانستیم در کشور برای پزشکان جذابیت ایجاد کرده و آنها را تشویق به ارائه خدمت در داخل کشور کرده و سلامت جامعه را که یکی از اهداف اصلی هر نظام سلامتی است تضمین بکنیم.
این دو شکل مهاجرت که به آن اشاره شد آینده نگران کننده‌ای را برای کشور رقم خواهد زد و نمی‌دانم زنگ هشدار آن را چه زمانی خواهند شنید. مسئولان اطلاعات و آمار واقعی را بسنجند و مباحث انحرافی که برخی برای توجیه کار خود عنوان می‌کنند را کنار بگذارند و راهی برای حل موضوع مهاجرت در نظر بگیرند.
علت دیگر مهاجرت پزشکان هم عدم تناسب جرایم تعیین شده قصور پزشکی با تعرفه مداخلات پزشکی است واین به حدی تفاوت دارد که ریسک پزشکان را در انجام مداخلات پزشکی بسیار کاهش می‌دهد و بسیاری از پزشکان به جهت نگرانی از عوارض برخی مداخلات و هزینه‌های سنگین مربوط به آن ترجیح به عدم مداخله می‌دهند.
اشاره کردید مهاجرت متخصصان و فوق تخصص‌ها بسیار افزایش یافته است، بیشترین مهاجرت‌ها در حال حاضر در کدام رشته‌های پزشکی است؟
اسدی:همانگونه که گفته شد در این دو سال جهش بسیار زیادی در مهاجرت این دو گروه بسیار بزرگ است به گونه‌ای که با مهاجرت پزشکان عمومی در پارسال برابری کرده است این بدین معنی نیست که مهاجرت پزشکان عمومی کاهش پیدا کرده است بلکه هنوز هم مهاجرت پزشکان عمومی بسیار بیشتر از متخصصان و فوق تخصص‌ها است.
در حال حاضر سمت و سوی اقدامات درمانی به مسائل پیرامونی سلامت مانند اقدامات زیبایی و ... میل کرده است که نیاز صلی سلامت کشور را شامل نمی‌شوند بنابراین بازار داغی که الان در کشور وجود دارد بازار القایی است. در امر مهاجرت این موضوع برعکس است ما شاهد هستیم که رشته‌های بسیار مهمی مانند اورتوپدی، جراحی عمومی و سایر رشته‌های جراحی و ... که نیازهای اصلی و پایه‌ای سلامت است.
صحبت‌های زیادی از خالی ماندن صندلی رشته‌های تخصصی در دانشگاه‌های علوم پزشکی وجود دارد، با توجه به مهاجرت‌ها و خالی ماندن صندلی دانشگاه‌ها فکر می‌کنید آیا جایگزینی برای پزشکان مهاجرت کرده حتی در چند سال آینده وجود خواهد داشت؟
اسدی: نه تنها بسیاری از رشته‌های تخصصی متقاضی ندارد که حتی بسیاری از افراد در وسط راه تحصیل خود انصراف داده و نخواندن تخصص و رزیدنتی را ترجیح می‌دهند. همه اینها نشان دهنده این است که ما در انتظار یک چالش بسیار بزرگ و برداشته شدن چاشنی انفجاری تخریب پایه‌های نظام سلامت کشور هستیم. این زنگ خطر بارها و بارها نواخته شده اما تدابیری اندیشیده نمی‌شود.
زمانی که پزشکان خارجی از ایران رفتند بسیاری از فارغ‌التحصیل‌های پزشکی ما می‌رفتند در مناطق محروم خدمت می‌کردند چرا که از آنها حمایت می‌شد و حقوق آنها مکفی بود. اما اکنون افراد در قالب طرح به شهرستان‌های مختلف می‌فرستند و از حقوق او می‌کاهند علاوه بر آن عوامل انگیزشی برای حضور فارغ‌التحصیلان رشته پزشکی در این مناطق وجود ندارد.
سازمان نظام پزشکی به عنوان یکی از ارکان نظام سلامت و نماینده صنف پزشکی چه پیشنهادی برای ماندگار کردن پزشکان دارد؟
اسدی: نخست باید تغییر نگرش و کار فرهنگی وجود داشته باشد برای این کار همکاری سازمان‌های ذی‌مدخل و رسانه‌ها وجود داشته باشد تا تفکر مثبتی حول جامعه پزشکی و خدمات آنها شکل بگیرد و آنها را با موضوعاتی مانند فرار مالیاتی و کارتخوان‌ها که از نظر ما هم تخلف است تخطئه نکنند.
از سوی دیگر مقامات تصمیم‌ساز باید تصمیمات درست اتخاذ کنند. مثلا برای تعرفه‌ها باید به قانون مراجعه کرده و نرخ واقعی و تمام شده خدمات سلامت را مدنظر قرار بدهند. این نرخ‌ها باید از سوی سازمان نظام پزشکی احصا شده و به شورای عالی بیمه ارائه داده و این شورا نرخ واقعی تعرفه را مصوب کرده و جهت ابلاغ به دولت ارائه کنند. در حالیکه چندین سال است این موضوع رعایت نمی‌شود. این در حالی است که در همه صنوف بر اساس قیمت تمام شده تعرفه‌های خود را اعلام کرده و مردم هم مجبور به تبعیت هستند تنها حوزه درمان است که از تصمیم‌گیری برای قیمت خدمات خود محروم است. این رویکرد باید تغییر کرده و مُر قانون باید اجرا شود.
از سوی دیگر باید جذابیت‌هایی برای ارائه خدمت توسط جامعه پزشکی را در مناطق مختلف به وجود آوریم. این جذابیت باید شامل این باشد که امکانات بهتر و اولویت‌هایی برای آنها در حوزه خرید مسکن، خودرو و .. تعریف کنیم، این جذابیت برای همه مشاغل در شهرستان‌های مختلف وجود دارد.
ما پراکندگی جغرافیایی خوبی در برخی رشته‌های پزشکی داریم اما نتوانستیم عدالت را در این زمینه رعایت کرده و بسیاری از تخصص‌ها در برخی مناطق متمرکز شده‌اند. این موضوع از طریق دستور حل نمی‌شود بلکه دولت باید هزینه کند تا پزشک متخصص ترغیب شده و بتواند در دیگر مناطق هم خدمت کند.
هر سال توجه به سلامت مردم و نیازهای جامعه پزشکی کمتر شده و این موضوع خود را در مهاجرت جامعه پزشکی خود را نشان داده است.
در یک جمله اگر بخواهم مهاجرت پزشکان را توصیف کنم اینها مهاجرت‌هایی است که پزشکان مجبور شده‌اند تا آن را انتخاب کنند، در واقع مهاجرت‌های خود خواسته نیست. گویی که آنها را اخراج و نفی بلد می‌کنیم.
انتهای پیام/