ضرورت تبیین نظام توسعه شهری مبتنی بر حمل و نقل همگانی (TOD)

گروه پژوهش و دانش خبرگزاری علم و فناوری آنا؛ شبکه‌های حمل و نقل همگانی در سطوح مختلفی از شهر، چه در لایه‌های زیرزمینی، چه در سطوح بالاتر از سطح کالبدی یا در پوسته کالبدی شهر، دارای مداخله و اثرگذاری هستند و از آنجایی که محل حضور گسترده مردم هستند، بسیار مورد توجه برنامه‌ریزان شهری قرار دارند.

به عبارتی، ظرفیت نظام حمل و نقل همگانی انبوه بر شهر به عنوان یک عرصه عمومی که محل حضور شهروندان است می‌تواند بهترین امکان را برای توسعه کمی و کیفی عرصه‌های شهری با هویت و عرصه‌های اجتماعی بالنده فراهم آورد.

رشد کلانشهر تهران و به تبع آن گسترش روزافزون جمعیت ساکن و فعال شهری، موجبات توسعه خدمات و فعالیت‌های مورد نیاز، تمایل به استفاده از وسایل نقلیه شخصی برای دسترسی به کارکرد‌های مختلف را فراهم آورده است. از این رو، بهره‌برداری از حوزه‌های فعالیتی شهری با توجه به حجم روزافزون مراجعان، تنها با توسعه شهری مبتنی بر حمل و نقل همگانی قابل دستیابی خواهد بود. 

ضمن اینکه حمل و نقل عمومی اثر شگرفی در طراحی و توسعه محلات پایدار و پویا و عرصه‌های سکونتی کیفی و متناسب با منزلت اجتماعی مردم دارد.

بر اساس آمار منتشرشده، شهر تهران در مجموع دارای ۳۶۲ ایستگاه مترو، در ۱۱ خط است که در حال حاضر  ۱۴۱ مورد از آن‌ها در ۷ خط، فعال هستند، بنابراین می‌توان گفت که این اماکن، ظرفیت انکارناپذیری در فرایند برنامه‌ریزی شهری و تأثیر قابل ملاحظه‌ای در اسناد طرح تفصیلی دارند.            

 * توسعه مبتنی بر حمل و نقل همگانی 

با توجه به این مهم، در رویکرد توسعه مبتنی بر حمل و نقل همگانی (TOD)، قسمتی از محدوده شهری اطراف ایستگاه‌های حمل و نقل عمومی در شعاع ۸۰۰ متر یا نیم مایل را که مناسب برای ۱۰ دقیقه پیاده‌روی یک فرد معمولی است مورد توجه قرار داده است.

در این رویکرد، توجه برنامه‌ریزان شهری بر ایجاد ساختاری از  تمرکز انواع کاربری ها، شبکه پیاده‌روی قوی در کنار فضا‌های باز عمومی و سرزنده، تمرکز تراکمات ساختمانی، وجود حمل و نقل همگانی مکمل و مسیر‌های مناسب تردد دوچرخه قرار دارد.

از آنجایی که حوزه‌های ایستگاهی نامبرده در بافت‌های مختلف شهری قرار دارند و هرکدام دارای ویژگی‌های هویتی و ظرفیت‌های کالبدی متفاوتی هستند، در نتیجه تنوع ویژه و خاصی را در ابعاد مختلف توسعه، متناسب با بافت رقم خواهند زد. به عبارتی، توسعه شهری مبتنی بر حمل و نقل همگانی و نیاز یک محدوده شهری به نوع مشخصی از توسعه، به صورت یک تعامل دو طرفه مورد نظر مدیریت شهری است.

* جمع بندی

بنابراین یکی از تکامل‌یافته‌ترین دیدگاه‌های توسعه شهری که می‌تواند آغازی بر بهبود وضعیت کنونی شهر‌ها و گامی موثر در راستای توسعه پایدار باشد، توسعه مبتنی بر حمل و نقل عمومی TOD است.

از این رو صرفاً حمل و نقل عمومی برای تغییر الگوی توسعه و ایجاد تغییرات معنادار در فرم شهری کافی نیست و تاکید بر تلفیق سامانه‌های حمل و نقل عمومی در پایه و اساس شهر است و توسعه مبتنی بر حمل و نقل راهکار مناسبی برای این امر به شمار می‌رود. تاکید توسعه مبتنی بر حمل و نقل عمومی بر ارتباط متقابل حمل و نقل عمومی و توسعه شهری است.