پیشتازی ایران در انتشار مقالات فناورانه در جهان اسلام

به گزارش خبرگزاری علم و فناوری آنا، این پروژه به منظور تحلیل برونداد‌های علمی فنّاورانه و استناد شده در ثبت اختراعات بین‌المللی با تمرکز بر کشور ایران توسط هما ارشدی و قاسم آزادی احمدآبادی انجام شده و هدف اصلی آن، تعیین موقعیت ایران و بررسی تأثیرگذاری دانشگاهها، محققان و مجلات ایرانی در این زمینه است.

شاخص‌های مورد استفاده، تعداد مقالات استناد شده در ثبت اختراعات بین‌المللی و تعداد استنادات دریافتی از ثبت اختراعات در بازه زمانی ۲۰۲۳-۲۰۱۳ است. داده‌ها در دسامبر ۲۰۲۳ استخراج شده و ابزار گردآوری داده‌ها پایگاه SciVal و اسکوپوس بوده است.

ارزیابی شناسایی وضعیت کشور ایران در مقایسه با سایر کشور‌ها در انتشار مقالات فناورانه، شناسایی وضعیت دانشگاه‌های ایران در مقایسه با یکدیگر از لحاظ انتشار مقالات فناورانه، شناسایی افراد تأثیرگذار ایرانی در انتشار مقالات فناورانه، شناسایی مجلات ایرانی منتشرکننده مقالات فناورانه، شناسایی حوزه‌های موضوعی مقالات فناورانه، شناسایی فراوانی تعداد اختراعات استنادکننده به دانشگاه‌های برتر ایرانی و شناسایی موسسات برتر حامی مقالات کاربردی کشور از اهداف جزئی این تحقیق علم سنجی بوده است.

براساس یافته‌های این بررسی، ایران با هشت هزار و ۶۰۹ مقاله کاربردی (طی سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۲۳) رتبه اول کشور‌های اسلامی را در انتشار مقالات فنّاورانه دارد و عربستان سعودی با هفت هزار و ۷۶۲ مقاله در جایگاه دوم قرار دارد، اما ایران در شاخص نسبت کل استناد دریافتی از پتنت به کل برونداد‌های علمی، رتبه پنجم را کسب کرده است. 

در بین دانشگاه‌های ایران هم دانشگاه علوم پزشکی تهران با تعداد هزار و ۱۵۴ مقاله کاربردی، فعالترین دانشگاه از میان ۲۰ دانشگاه ایرانی بوده است

در شاخص کل استنادات دریافتی از پتنت‌ها به برونداد‌های علمی دانشگاهها، دانشگاه علوم پزشکی تهران رتبه اول را کسب کرده و نزدیک به سه هزار استناد از پتنت‌ها دریافت کرده و در شاخص نسبت استنادات دریافتی از ثبت اختراعات به کل تولیدات علمی، انستیتو پاستور ایران رتبه اول را کسب کرده است.

از میان هشت هزار و ۶۰۹ مقاله فناورانه تالیف شده که حاصل مشارکت ایرانیان بوده است، تعداد ۸۳ مقاله بیش از ۱۵ استناد گرفته اند.
بیشترین استناد به مقاله منتشر شده با همکاری دو محقق از دانشگاه شیراز در سال ۲۰۱۸ صورت گرفته است که ۲۱۶ استناد از ثبت اختراعات را دریافت کرده است. این مقاله از سایر مقالات تنها شش استناد دریافت کرده است

بعد از بررسی ۱۶۱ مولّف که دارای بیشترین مقاله استناد شده در پتنت بودند (تا آستانه ۱۸ مقاله) تنها ۴۰ مولّف با وابستگی سازمانی ایران بودند.
بیشترین تعداد مقاله مربوط به دکتر امیرحسین صاحبکار، استاد دانشگاه علوم پزشکی مشهد با تعداد ۱۰۰ مقاله بوده است. تعداد کل استنادات دریافتی این محقق در بازه زمانی ۱۰ ساله ۲۳۷ استناد بوده است.

از میان ۴۱ مجله دارای بیشترین انتشار مقالات فناورانه (تا آستانه ۲۰ مقاله) تنها سه مجله از کشور ایران بودند. مجله "Research Pharmaceutical of Journal Iranian "از انتشارات Brieflands، رتبه پنجم را در میان مجلات منتشرکننده مقالات کاربردی کشور ایران کسب کرده و در بازه زمانی ۱۰ ساله، ۵۶ مقاله کابردی منتشر کرده است که مورد استفاده مخترعان و فنّاوران قرار گرفته است

بررسی هشت هزار و ۶۰۹ مقاله کاربردی منتشرشده توسط محققان ایرانی همچنین نشان داده که بنیاد ملی علم ایران بیشترین نقش را در حمایت مالی این برونداد‌ها (۲۷۱ مقاله کاربردی) ایفا کرده است.