زباله‌های بیولوژیکی یا منجی کودکان بیمار/ سلول‌های بنیادی بند ناف تاریخ انقضا ندارد

نسرین عزتی رئیس گروه بانک خون بند ناف و سلول‌های بنیادی سازمان انتقال خون در گفت‌وگو با خبرنگار گروه سلامت خبرگزاری علم و فناوری آنا اظهار کرد: خون‌ بند ناف یکی از منابع مورد استفاده در پیوند سلول‌های بنیادی خون‌ساز است که تا 30 سال پیش به‌عنوان یک زباله بیولوژیکی دورریخته می‌شد.

عزتی با بیان اینکه در چند سال اخیر ثابت شد که این قسمت حاوی سلول‌های خون‌ساز است و می‌تواند در پیوند سلول‌های بنیادی خون‌ساز استفاده شود مورد توجه قرار گرفته است، گفت: این پیوند در دنیا و در کشور ما بیشتر در اطفال مورد استفاده است که به دلیل حجم کم سلول‌ها جوابگوی فرد بزرگسال نیست.

وی افزود: زمان تولد نوزاد وقتی پزشک بند ناف را قطع می‌کند، این فرآورده به دست می‌آید، خون بند ناف درواقع همان خونی است که از سمت جفت در بندناف جاری است  که استفاده از این خون مدت‌زمان خاصی دارد.

عزتی تاکید کرد: اگر ظرف مدت 3 الی 5 دقیقه خون بند ناف جمع‌آوری نشود، خون لخته می‌شود و قابل جمع‌آوری نیست.

وی با بیان اینکه بانک خون‌ بند ناف سازمان انتقال خون به‌عنوان یک بانک خون‌ بندناف عمومی از سال 89 با دستور وزارت بهداشت به‌عنوان یک پروژه ملی آغاز به کار کرد، گفت:  تمام فعالیت های این مرکز به صورت رایگان برای مردم و بیماران صورت می‌گیرد.

رئیس گروه بانک خون بند ناف و سلول‌های بنیادی سازمان انتقال خون افزود: بانک‌های خون‌ بند ناف در دنیا به دو صورت عمومی و خصوصی وجود دارند. در بانک‌های خصوصی این خون برای خود آن خانواده نگهداری می‌شود و امکان دسترسی عموم به آن نیست؛ اما در بانک‌های خون‌بند ناف عمومی که بیشتر ازنظر علمی و اقتصادی و... در دنیا پیشنهاد می‌شود، به این صورت است که خانواده‌ها با اهدا این خون این فراورده را در دسترس عموم قرار می‌دهند تا هرکس به آن نیاز داشته باشد بتواند به خون بند ناف دسترسی داشته باشد.

عزتی  افزود: این خون پس از قطع بند ناف در کیسه‌های مخصوص جمع‌آوری خون‌، طی یک زنجیره سرد به آزمایشگاه پردازش واقع در ستاد مرکزی سازمان انتقال خون فرستاده می‌شود و در این ستاد گونه‌هایی که ازنظر حجم و تعداد سلول بنیادی خون‌ساز دارای معیارهای استاندارد باشند، انتخاب می‌شوند.

این متخصص تاکید کرد: برای جداسازی سلول‌های بنیادی، بخش پلاسما و گلبول‌های قرمز از فراورده حذف‌شده و سلول‌های بنیادی جمع آوردی شده در دمای منفی 150 درجه فریز می‌شود.  

شرایط پیوند سلول های بنیادی بند ناف

رئیس گروه بانک خون بند ناف و سلول‌های بنیادی سازمان انتقال خون گفت: در پیوند سلول‌های بنیادی بند ناف شرط گروه خونی مطرح نیست؛ بلکه باید کدها و فاکتورهای ژنتیکی (HLA) سازگار باشند، این سازگاری بر اساس تطابق میان شاخص‌های ژنتیکی (HLA) دهنده و گیرنده تعیین می‌شود. درصورتی‌که سلول‌ها باهم سازگار نباشند سیستم ایمنی گیرنده نسبت به سلول‌های پیوند زده‌ شده پاسخ منفی داده و آن‌ها را پس می‌زنند که در این حالت پیوند ناموفق است.

وی افزود: فاکتور دوم در پیوند، وزن بیمار و تعداد سلولی است که فریز می‌شود؛ زیرا باید وزن کودک به‌اندازه‌ای باشد که تعداد سلول‌ها  کفایت کند. 

عزتی ادامه داد: این پیوند برای درمان بیماری‌هایی که منشأ خونی دارند، انجام می‌شود که از اصلی‌ترین این بیماری‌ها می‌توان به بیماری تالاسمی انواع سرطان‌های خون، کم‌خونی‌های مادرزادی بیماری،نقص سیستم ایمنی و انواع بیماری‌های بدخیم و غیر بدخیم خونی که سیستم خونی بدن را درگیر می‌کنند، اشاره کرد و مورد مصرف دیگری ندارد. 

بخش پیوند بیمارستان‌ها سامانه سلول‌های بنیادی بند ناف دسترسی دارند

رئیس بانک خون بند ناف و سلول‌های بنیادی سازمان انتقال خون گفت: در سالیان گذشته پژوهشگران نگهداری و کاربرد مفید خون بند ناف را 25 سال اعلام کرده بودند؛ اما به‌تازگی تحقیقات و استانداردها نشان داده به‌ صورت نامحدود می‌توان این سلول‌های بنیادی را در دماهای فوق سرد یعنی دمای بین منفی 150 تا منفی 200 درجه نگهداری کرد.

وی افزود: به همین دلیل بانک خون بند ناف سازمان انتقال خون پس از انجام تست‌های سلامت که روی مادر و فرزند انجام می‌دهد و تائید فاکتورهای ژنتیکی، این اطلاعات ژنتیکی را در سامانه مرکز مدیریت پیوند وزارت بهداشت به‌صورت ماهانه بارگذاری و بروزرسانی می‌کند.

عزتی با بیان اینکه همکاران ما در بخش پیوند بیمارستان‌ها به این سامانه دسترسی دارند، گفت: پزشکان می‌توانند گروه خونی مورد نظر خود را برای هر بیمار روزانه جست‌وجو کنند،  درصورت وجود نمونه سازگار در این بانک، فورا برای آن‌ها ارسال خواهد شد. 

تنها بانک بند ناف خون در پایتخت است

عزتی تشریح کرد: جمع‌آوری نمونه‌های خون بند ناف فقط در تهران صورت می‌گیرد؛ زیرا برای  فرایند نمونه‌گیری‌، فراوری و ذخیره‌سازی عملاً 48 ساعت فرصت وجود دارد و  با توجه به امکانات و شرایط، امکان جمع‌آوری در دیگر شهرها وجود ندارد.

وی افزود: مراکز جمع آوری نمونه بند ناف، 6 بیمارستان نجمیه، میلاد، شهید مصطفی خمینی، صارم، پارسا و بقیه‌الله (عج)  که دارای بخش فعال در حوزه زایمان هستند انتخاب‌شده‌اند.

به گفته رئیس گروه بانک خون بند ناف و سلول‌های بنیادی سازمان انتقال خون، جمع‌آوری نمونه خون بند ناف پس از انجام مصاحبه و برسی شرایط جسمانی مادر با دریافت رضایت‌نامه برای اهدا سلول‌های بنیادی صورت می‌گیرد. 

وی افزود: کودکان مبتلا به بیماری تالاسمی و سرطان خون در صورت تایید پزشک می ‌توانند شانس خود را برای استفاده از بانک بند ناف خون امتحان کنند. 

عزتی گفت: در این مرکز خون حدود 26هزار نمونه از اهداکنندگان جمع‌آوری‌شده است که حدود 4 هزار و چهارصد نمونه دارای شرایط لازم بوده‌اند که در بانک بندناف فریز شده‌اند و حدود 170 بیمار در این مرکز با توجه به یکسان بودن کدهای ژنتیکی پیوند شده‌اند.

وی در پایان اشاره کرد: با توجه به وجود قومیت‌های مختلف در کشور ایران و وجود نمونه‌های مختلف ژنتیکی اختلاف آماری نیز وجود دارد. در هر صورت هزاران بیمار نیازمند پیوند هستند اما اهداکننده سازگاری ندارند و مجبور به جستجوی جهانی می‌شنود که واردکردن این نمونه‌ها از خارج از کشور حدود 25 هزار یورو هزینه ‌برمی‌دارد بنابراین به مردم عزیز توصیه می‌کنیم با اهدا کردن این زباله‌های ژنتیکی بتوانیم جان‌ بیماران را نجات دهیم.