کریسپر: در انتظار آینده

خبرگزاری علم و فناوری آنا، نوید فرخی؛ در طوفان پیشرفت‌های گوناگون علم و فناوری در سال‌های اخیر، یکی از شگفت‌انگیزترین تحقیقات در حوزه ژنتیک صورت گرفته است. این فناوری کریسپر نام دارد و مفهوماً به چیزی نزدیک به داستان‌های علمی-تخیلی شبیه است! کریسپر مثل یک جفت قیچی مولکولی دقیق است که می‌تواند دستورالعمل‌ ژنتیکی و کد حیات ما (یعنی DNA) را بازنویسی کند!

کریسپر (CRISPR) مخفف عبارت «تناوب‌هایِ کوتاهِ پالیندرومِ فاصله‌دارِ منظمِ خوشه‌ای» است! اجازه ندهید نامش شما را بترساند. کریسپر ابزار واقعاً خوبی برای تغییر ژن است. این فناوری به دانشمندان این امکان را می‌دهد که مواد ژنتیکی را در نقاط خاصی از ژنوم اضافه و حذف کنند و یا تغییر دهند. به زبان ساده این فناوری مانند تصحیح غلطی املایی در یک «سند» مایکروسافت وُرد کار می‌کند، با این تفاوت که این «سند» طرح ژنتیکی موجودات مختلف است.

سال جاری جهشی چشمگیر در زمینه اجرای کریسپر رخ داد. در 2023 اولین مورد درمان کریسپر برای اختلالات خونی مانند بیماری سلول داسی‌شکل و بتا تالاسمی اجرا شد. این بیماری‌ها از جنس مریضی‌هایی هستند که یک خطای ژنتیکی ساده می‌تواند باعث یک عمر درد و عوارض در فرد مبتلا ‌شود. از سوی دیگر، درمان‌های سنتی این دست بیماری‌ها، محدود و اغلب پرخطر بوده‌اند. کریسپر با اصلاح مستقیم خطای ژنتیکی می‌تواند زمینِ بازی را تغییر دهد.

با این حال، این فناوری تنها یک پیشرفت درمانی برای افراد مبتلا به اختلالات خاص نیست. کریسپر دروازه‌ای است رو به آینده‌ای که در آن بسیاری از بیماری‌ها در سطح ژنتیکی درمان خواهند شد. دنیایی را تصور کنید که در آن اختلالات ژنتیکی دیگر حکم حبس ابد را برای مبتلایانش ندارد، در چنین آرمان‌شهری می‌توان بیماری‌ها را با ویرایش DNA قبل از بروز ریشه‌کن کرد.

در اینجا ذکر این نکته نیز سودمند است که تأثیر کریسپر فراتر از درمان بیماری‌هاست. این فناوری می‌تواند کشاورزی را متحول کند و محصولات زراعی را در برابر بیماری‌ها و شرایط سخت مقاوم‌تر کند. کریسپر می‌تواند به پاکسازی آلاینده‌ها یاری رساند، چالش‌های زیست‌محیطی را برطرف کند. قابلیت‌ها و ظرفیت‌های این فناوری به اندازه قدرت تخیل ما گسترده است.

مطابق معمول قدرت زیاد، مسئولیت‌های بزرگ نیز به همراه دارد، اصلی که به نظر می‌رسد عمیقاً در مورد کریسپر صدق کند. احتمال سوءاستفاده از این فناوری یا بروز عوارض جانبی ناخواسته کریسپر، موضوع بحث داغ و شدیدی در جامعه علمی است. پیامدهای اخلاقی عملِ ویرایش ژن پیچیده است و نیاز به بررسی دقیق پزشکی و حتی فلسفی و همکاری‌های بین‌المللی دارد.

کریسپر چیزی فراتر از یک ابزار علمی است. این فناوری نمادی از قابلیت‌های پیشروی ما و عواقب پیچیده‌ای است که رشد و پیشرفت علم به همراه دارد. همچنین گواهی است بر نبوغ انسان و یادآور مسئولیت ما در قبال دستاوردهایمان .

برای آیندگان، کریسپر فقط یک مفهوم علمی دور از دسترس نیست، بلکه بخشی از دنیایی است که آنها به ارث خواهند برد؛ دنیایی پر از امکانات و چالش‌ها. تصمیمات و بحث‌های امروز دربارۀ کریسپر فردای بشریت را شکل می‌دهد. آینده‌ای را تصور کنید که مفهوم ابرمرد تحقق پیدا کند، با این حال نسل امروز تعیین می‌کند که تحقق آن به چه قیمتی خواهد بود.