چرا زنان بیش از مردان به بیماری‌های خودایمنی دچار می‌شوند؟

گروه سلامت خبرگزاری علم و فناوری آنا- صبا زهتاب؛ تا به حال بیش از 80 نوع بیماری خودایمنی در دنیا شناخته شده‌اند. نام بسیاری از آنها تا به حال حتی یک بار هم به گوش‌مان نخورده است. بعضی از آنها هم به اندازه ای شایع هستند که ممکن است در هر خانواده یک یا دو بیمار درگیر این امراض باشند. این دسته از بیماری‌های کمتر شناخته شده با همه تفاوت‌های شان در دو چیز مشترک هستند. بیشتر آنها درمان مشخصی ندارند و مورد دوم این است که بیشتر جامعه زنان را درگیر خود می‌کنند. در این گزارش الهام موسوی متخصص رفتارشناسی در بیماری‌های خودایمنی به سوالات ما درباره دلیل شایع بودن در این بیماری ها در زنان، شناخت عملکرد این بیماری و روش‌های پیشگیری از آن پاسخ می‌دهد. 

بیماری های خودایمنی چه ماهیتی دارند؟

با وجود پیشرفت های علمی بسیاردر زمینه شناخت و کنترل بیماری های خودایمنی دلایل اصلی ابتلا به آن ها همچنان در ابهام است. در این دسته از امراض مزمن سیستم ایمنی از کنترل طبیعی خود خارج شده و به بافت های سالم آسیب های جبران ناپذیر وارد می کند. ادامه این روند می تواند به تخریب یک عضو سالم منجر شود. به همین دلیل تشخیص ابتلا به بیماری و همچنین تسریع در شروع درمان از اهمیت بالایی برخوردار است.

موسوی با بیان اینکه خوشبختانه مراکز درمانی کشورمان مجهزترین روش های تشخیصی را در اختیار دارند به معرفی ویژگی ها این بیماری می‌پردازد و می‌گوید: بسیاری از افراد این گمان اشتباه را دارند که بیماری های خودایمنی در اثر کارکرد بیشتر سیستم ایمنی در بدن اتفاق می‌افتد. با این تفسیر باید این انتظار را داشته باشیم که انسان های سالم‌تر بیشتر به بیماری های خود ایمنی مبتلا می‌شوند؛ اما حقیقت این است که هنوز دلیل ایجاد این بیماری ها برای دانشمندان روشن نشده است؛ البته این به آن معنا نیست که بیماران خودایمنی امیدی برای ادامه زندگی نداشته باشند؛ چراکه با توجه به تحقیقات گسترده و تولید داروهای متعدد اکنون راه های مختلفی برای کنترل این امراض وجود دارد.

ام‌اس شایع ترین بیماری خودایمنی نیست

 موسوی می‌گوید تا نام این دسته از بیماری‌ها برده می‌شود همه بیماری ام‌اس را به یاد می آورند در حالی که ام‌اس شایع ترین بیماری خود ایمنی‌ها نیست؛ حقیقت این است که پیش از آن که افراد در جامعه با انواع بیماری‌های خود ایمنی و ماهیت آن ها آشنا شوند با بیماری ام اس آشنا شدند. آن شناخت نیز با درکی ناقص و  اغراق آلود همراه بود؛ البته در سال های گذشته متاسفانه هم‌پای جوامع دیگر به دلیل تغییر در سبک زندگی و موارد دیگر این بیماری نیز در کشورمان مبتلایان بیشتری داشته است؛ اما ام اس شایع ترین بیماری خود ایمنی در جامعه ما نیست. دیابت و کم خونی که به ظاهر بیماری های کم اهمیت تری در خانواده ها هستند بیشترین میزان مبتلایان به بیماری های خود ایمنی را در زیرمجموعه خود قرار داده اند .

زن ها تا دو برابر بیشتر به این بیماری  مبتلا می شوند

متخصصان می‌گویند برای پاسخ به این سوال که چرا زن‌ها بیش از مردان به بیماری های خودایمنی دچار می شوند هنوز نیاز به تحقیقات بیشتری است. موسوی با اشاره به این که در دوره هایی میزان مبتلایان زن و مرد مساوی بوده است، بیان می کند: طبق تحقیقات انجام شده تا دهه 1950 میزان مبتلایان به بیماری‌های خودایمنی در جامعه زنان و مردان تفاوت معناداری نداشت؛ اما پس از گذشت از این دوره زنان تا دوبرابر بیش از مردان مبتلا به این نوع بیماری ها شده اند.عوامل ژنتیکی، عوامل محیطی و عوامل فیزیولوژیکی در ابتلای زنان به انوع این بیماری ها به ویژه ام اس تاثیر بسزایی دارد.

اما انتشار مقاله های علمی در سال‌های گذشته کمی بیش از گذشته محققان را به پاسخ این سوال نزدیک کرده است: سرکوب سیستم ایمنی در دوران بارداری، فقر ویتامین دی که میزان آن در بدن زنان بسیار پایین تر از مردان است و همچنین غیر فعال شدن کروموزوم در زنان شانس ابتلا به این دسته از بیماری ها را بالاتر برده است.

این متخصص بیماری های خودایمنی با بیان این که تغییر در سبک زندگی زنان از مهم ترین موارد تحقیقات در سال های گذشته بوده است ادامه می دهد: با گسترش مدرنیته و کم تحرک شدن انسان ها فشار از جسم به ذهن منتقل شده است. بار مسئولیت های متعدد،احساس ناکافی بودن، افکار منفی، استرس و اضطراب از اتفاقاتی که هنوز رخ نداده اند، تاثیر بسیار زیادی بر گسترش و یا متوقف شدن حمله سیستم ایمنی به بدن دارند. زنان بیش از مردان در زندگی از خودگذشتگی نشان می دهند. مدام در پی خوشحال کردن اعضای خانواده خود هستند.این رویه تبدیل به روتین زندگی بسیاری از زنان شده است.

حالت افراطی این ماجرا زمانی رخ می دهد که یک زن در یک خانواده خود و زندگی خود را فدای دیگر افراد کند و هیچ حسی نسبت به زندگی خود، احساسات و اهداف خود نداشته باشد.حرکت کردن و دست یافتن به هدف باعث تولید هورمون های شادی در مغز می شود و وجود این نوع از هورمون ها نظم ویژه ای به عملکرد بدن و به ویژه سیستم ایمنی می دهند؛ اما وقتی فردی مدام خودخوری می کند.دچار وسواس و نشخوار فکری می شود، خود را ناقص و ناکافی می‌بیند و از همه مهم تر مدام بار اضطراب هایی تمام نشدنی را به دوش می کشد و به طور واضح خود را در برابر ریسک ابتلا به بیماری خود ایمنی قرار می دهد. 

آیا پیشگیری ممکن است؟

پیشگیری از ابتلا به بیماری های خود ایمنی ساده نیست، اصلی ترین دلیل آن هم این است که هنوز دلیل ابتلا به آن مشخص نشده است. با این حال متخصصان بیماری های خود ایمنی می‌گویند تغییر سبک زندگی و رعایت کردن برخی نکات در روتین کارهای روزانه می تواند شانس ابتلا به این بیماری را کاهش دهد.

متخصص بیماری های خود درمانی در این باره می‌گوید: گام اول این است که ژن های خود را بررسی کنید. در خانواده و اقوام جستجو کنید و اگر افرادی در اقوام درجه یک شما به این بیماری مبتلا بودند شروع به مطالعه علائم اصلی در این نوع بیماری ها کنید .در بیماری ام اس و روماتیسم علل ارثی بودن بیماری بیش از دیگر بیماری ها مورد بحث است؛ اما این فرضیه ها همچنان از نظر علمی پذیرفته شده نیستند.با این حال اگر بیش از نیمی از علائم عنوان شده درباره این بیماری ها را داشتید از پزشک خود بخواهید که یک تصویربرداری (ام آر آی) برای تان تجویز کند.با پاسخ این تصویربرداری تشخیص این بیماری با سهولت بیشتری انجام می شود.

ورزش کردن نقش بسیار زیادی در بالانس کردن هورمون ها، رفع اضطراب و کنترل افکار منفی دارد. ورزش کردن فشار را از روی ذهن برداشته و به جسم منتقل می کند و همین موضوع می تواند در بهبود عملکرد سیستم ایمنی بسیار موثر باشد. تحرک کافی داشتن در روز،پرهیز از سرزنش خود،تغذیه سالم و پرهیز از غذاهای فرآوری شده نیز می تواند در پیشگیری و کنترل انواع بیماری ها موثر باشد.