تحول در علوم انسانی آن طور که مورد انتظار رهبری بود، محقق نشد!

حجت‌الاسلام رضا غلامی پژوهشگر و مدرس فلسفه سیاسی و مطالعات فرهنگی و تمدنی در گفت‌وگو با خبرنگار گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری آنا با بیان اینکه ۱۴ سال از تاسیس شورای تحول علوم انسانی می‌گذرد و طبق اذعان دکتر غلامعلی حداد عادل فقط ۱۰ درصد از آیین‌نامه این شورا اجرایی شده است، اظهار کرد: دکتر حداد عادل در زمان مسئولیت خود زحمات زیادی کشیدند و بنده از ایشان تقدیر می‌کنم، باید بدانیم که تحول بنیادین در علوم انسانی کار بسیار سخت، پیچیده و زمانبر است و نمی‌توان در یک شب تحول را رقم زد. 

وی افزود: دکتر حدادعادل در زمینه تحول علوم انسانی گام‌هایی را برداشتند، اما حمایت‌های جدی از ایشان نشد و باید گام‌هایی در آینده از سوی مسئولان جدید برداشته شود، البته اشکالی ندارد که درباره مسیر تحول در علوم انسانی اختلاف نظر هم وجود داشته باشد؛ کماکان اینکه با دکتر حداد عادل اختلاف نظر‌هایی داشته ایم و این اختلافات در ابتدا بیشتر بود و به مرور کاهش یافت. 

تحول علوم انسانی نیازمند استفاده از چند مسیر است 

غلامی تصریح کرد: به شدت معتقد هستم که به دنبال یک دست کردن همه چیز نباید باشیم، ممکن است برای تحول در علوم انسانی ۵ تا ۶ مسیر وجود داشته باشد و همه آن‌ها کار خود را در یک فرایند آزمون و خطا و نقد پیش ببرند تا یکی از آن‌ها بتواند از خود موفقیت بیشتری نشان دهد و سهم عمده تحول را از آن خود کند که بهتر از روش بخش‌نامه‌ای و دستورالعمل سازی جواب داده است و این الگو را نسبت به قسمت‌های دیگر ترجیح می‌دهم و فکر می‌کنم در آیند هم باید همان رخ دهد. 

استادان را در مباحث علوم انسانی مشارکت دهیم 

رئیس سابق پژوهشگاه مطالعات فرهنگی، اجتماعی و تمدنی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ادامه داد: استادان را باید در بحث تحول علوم انسانی مشارکت دهیم؛ چراکه تحول نمی‌تواند در اتاق‌های در بسته انجام شود و سپس ابلاغ شود و تحول مخصوص کار استادان است و محققان پژوهشگاه‌ها باید محتوای تحول را فراهم کنند و باید ساز و کار‌هایی ایجاد کنیم تا آن‌ها بتوانند در این حوزه مشارکت کنند و صرف اینکه شعار بدهیم تا استادان در حوزه علوم انسانی کمک کنند کافی نیست، بلکه باید به گونه‌ای مکانیسم سازی کنیم تا استادان بدانند که چگونه باید نقش خود را در تحول ایفا کنند. 

غلامی اضافه کرد: آنچه که مسلم است در شرایط فعلی پیشرفت‌های خوبی در زمینه تحول در علوم انسانی داشته ایم، اما این یک بیستم اتفاقی که مقام معظم رهبری انتظار داشتند و استادان دانشگاه به دنبال آن بوده اند، نبوده است. امیدوار هستیم که بتوانیم گام‌های تحولی مناسبی در دولت فعلی و دوره مدیریت کنونی با سرمایه گذاری بیشتر و هدفمند در راستای سرعت بهتر و مشارکت بیشتراز جمله کمک گرفتن از استادان برداریم. 

پژوهشگر و مدرس فلسفه سیاسی و مطالعات فرهنگی و تمدنی در پاسخ به این سوال که با توجه به واگذار شدن دبیرخانه اجرایی شورای تحول علوم انسانی از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی به وزارت علوم تاکید کرد: شورای تحول علوم انسانی یکی جزء شورا‌های تخصصی شورای عالی انقلاب فرهنگی است و وزارت علوم عمده اقدامات اجرایی را بر عهده دارد و فاصله‌ای که بین وزارت علوم و دبیر خانه وجود داشت به اینصورت بود که خیلی از کار‌ها اصلا انجام نشود یا درست انجام نشود یا پیام ابلاغ شده از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی به درستی ادراک نشود چه برسد به اینکه اجرا شود. 

وظایف دقیق وزارت علوم در اجرای شورای تحول علوم انسانی مشخص نیست

غلامی با بیان اینکه شورای تحول علوم انسانی هنوز در حد یک مصوبه است، تاکید کرد: طراحی‌های دقیق شورای تحول علوم انسانی انجام نشده است و به طریق اولی با اجرایی شدن فاصله زیادی دارد و هنوز وزارت علوم جمع بندی از ماموریت‌های خود ارائه نداده است و اینکه چه اتفاقی باید در وزارت علوم رخ ندهد مستلزم بحث و گفتگو در شورای تحول است، طبعا شورای تحول وظایف‌های اجرایی وزارت علوم را در حوزه علوم انسانی مشخص می‌کند. 

لزوم تجدید نظر در مواجهه با مسئله پژوهش در علوم انسانی

وی درباره چگونگی تامین منابع علوم انسانی با توجه به محدود بودن آن‌ها در داخل کشور گفت: به میزانی که سرمایه گذاری پژوهشی در حوزه نوآوری و نظریه پردازی انجام دهیم منابع علمی هم برای پاسخگویی به نیاز‌های علوم انسانی تامین می‌شود. میزان بودجه و امکاناتی که برای پژوهش و نوآوری در علوم انسانی داریم بسیار ناچیز است که با این میزان بودجه حالا حالا‌ها منابعی که دنبالش هستیم فراهم نمی‌شود و باید در مواجهه با مسئله پژوهش در علوم انسانی تجدید نظر کنیم. 

رئیس پژوهشگاه علوم انسانی وزارت علوم اضافه کرد: علوم انسانی را باید جدی بگیریم و آن را امر درجه دو و سه و مزاحم تلقی نکنیم، هیچ کدام از کشور‌های دیگر که جزء کشور‌های توسعه یافته محسوب می‌شوند به هیچ عنوان با علوم انسانی رفتار‌های بالا به پایین ندارند یا رفتار‌هایی که ما انجام می‌دهیم را انجام نمی‌دهند. 

کمترین اهمیت را برای علوم انسانی قائل هستیم

غلامی با بیان اینکه پایین‌ترین رتبه و درجه را برای علوم انسانی قائل هستیم، تاکید کرد: کشور ایران کمترین سرمایه گذاری را روی علوم انسانی انجام می‌دهد، با وجود اینکه دانشگاه‌های ایران بیشترین دانشجو، استاد و هیئت علمی را در حوزه علوم انسانی پذیرش می‌کند که باید در توجه به این رشته تجدید نظر کنیم. 

نیازمند شکل گیری رویکرد تازه در علوم انسانی برای جبران فقر پژوهش هستیم

وی گفت: باید رویکرد تازه‌ای در آموزش عالی شکل بگیرد تا فقر و تهی دستی پژوهش در علوم انسانی جبران شود و سپس شاهد منابع آثار فراوان و در عین حال متنوع و متکثر باشیم، نباید به دنبال یک دست سازی نباشیم؛ چرا که یک دست سازی خلاف اهداف آکادمیک است.

رئیس سابق پژوهشگاه مطالعات فرهنگی، اجتماعی و تمدنی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری بیان کرد: در یک محیط علمی باید امکان ظهور و بروز دیدگاه‌ها و اندیشه‌های مختلف فراهم شود، نمی‌توان یک اندیشه را به همه ارائه داد و انتظار داشت که اندیشه دیگری مطرح نشود. 

غلامی ادامه داد: در عین حالی که می‌توان اصول و خطوطی از جهات آکادمیک برای محتوای علوم انسانی ترسیم شود باید امکان تنوع و تکثر فراهم شود و به اندیشه‌های مختلف نسبت دهیم و این اندیشه‌ها در یک محیط آزاد با یکدیگر کار کنند و هر اندیشه‌ای که در نقد از خود جهان سختی بیشتری نشان می‌دهد طبیعی است که رشد می‌کند و مابقی اندیشه‌ها از آن عقب می‌مانند.