۲۰ دی در دنیای علم چه خبر؟

تاریخ علم مملو از رویدادهای مهمی است که نوآوری‌ها، کشف‌ها و حتی زادروزها و درگذشت‌های دانشمندان و مخترعان تاثیرگذار جهان را در برمی‌گیرد. در این تقویم علم، وقایع مهم مصادف با امروز ۲۰ دی برابر با ۱۰ ژانویه را ورق می‌زنیم.

****

لنفوم هاجکین

۱۰ ژانویه ۱۸۳۲ میلادی برابر با ۲۰ دی ۱۲۱۰ خورشیدی، توماس هاجکین، ۳۴ ساله، مقاله‌ای را به انجمن پزشکی و جراحی لندن برد. ازآنجاکه او عضو این انجمن نبود، دبیر انجمن مجبور شد این مقاله را به جای او بخواند آن‌هم در شرایطی که فقط هشت نفر از اعضا حضور داشتند. «برخی از ظاهرهای بیمارگونه غدد جاذب و طحال» عنوان این مقاله بود و همین عنوان سبب شد که بیشتر نادیده گرفته شود. تااینکه اواخر آن قرن، و مدت‌ها پس‌ازآنکه این بیماری نادر لنفاوی در آلمان بیماری هاجکین نامگذاری شده بود در انگلستان هم با همین نام به رسمیت شناخته شد. درواقع، هاجکین همچنین اولین‌بار توانسته بود تفاوت بین علائم و سیر بالینی لنفوم هاجکین و غیرهاجکین را به‌روشنی نشان دهد. لنفوم هاجکین در سال‌های قبل از ۱۹۷۰ سبب مرگ تقریبا تمام مبتلایان می‌شد اما با تکامل روش‌های درمانی، در‌حال‌حاضر این بیماری که نوعی سرطان لنفوسیت‌های خون است یکی از قابل‌درمان‌ترین سرطان‌های بدخیم است و قسمت عمده‌ای از بیماران مبتلا قابل علاج کامل هستند.

چراغ‌قوه

۱۰ ژانویه ۱۸۹۹ میلادی برابر با ۲۰ دی ۱۲۷۷ خورشیدی، مخترع بریتانیایی دیوید میسل، ثبت اختراع ایالات‌متحده را برای اختراع چراغ‌قوه کسب کرد که به شرکت تولیدکننده آمریکایی باتری‌های الکتریکی (هولدینگ انرجایزر) اجازه تولید این محصول را که در ابتدا «دستگاه الکتریکی» نامیده می‌شد می‌داد. این چراغ‌قوه که با باتری‌های سایز D که درون لوله کاغذی که انتهایش یک لامپ و یک بازتابنده برنجی قرار گرفته بود تغذیه می‌شود. این شرکت تعدادی از این دستگاه‌ها را به پلیس شهر نیویورک اهدا کرد و پلیس هم آنها را پذیرفت.

نیکلاس کالان

۱۰ ژانویه ۱۸۶۴ میلادی برابر با ۲۰ دی  ۱۲۴۲ خورشیدی، نیکلاس جوزف کالان فیزیکدان ایرلندی پیشرو در علم برق درگذشت. کالان سیم‌پیچ القایی را اختراع کرد زیرا نیاز داشت تا سطح برق بالاتری نسبت به میزان برق آن‌زمان تولید کند. بنابراین، او میله آهنی نرمی به‌طول حدود ۰.۶۱متر برداشت و دور آن را با دو سیم مسی که هریک حدود ۶۱ متر طول داشت پیچید. کالان ابتدای سیم‌پیچ اول را به ابتدای سیم‌پیچ دوم متصل کرد. درنهایت، او یک باتری، بسیار کوچکی به ابتدا و انتهای یکی از این دو سیم‌پیچ وصل کرد و متوجه شد که وقتی تماس باتری قطع می‌شود، بین انتهای اول سیم‌پیچ اول و انتهای دوم دوم سیم‌پیچ دوم شوک اندکی احساس می‌شود. آزمایش‌های بیشتر نشان داد که چگونه دستگاه سیم‌پیچ می‌تواند شوک ناشی‌از یک باتری کوچک را به سطح قدرت یک باتری بزرگ برساند. بنابراین، کالان سعی کرد سیم‌پیچ بزرگتری بسازد. این دستگاه فقط با باتری ۱۴ صفحه‌ای ۱۷۸ میلی‌متری، نیروی کافی برای شوک الکتریکی بسیاری قوی تولید می‌کرد.کالان اختراع خودش را نوعی آهنربای الکتریکی می‌دانست. اما چیزی که او ساخته بود درواقع نوعی ترانسفورماتور القایی اولیه به‌شمار می‌رفت.

لودویگ آشوف

۱۰ ژانویه ۱۸۶۶ میلادی برابر با ۲۰ دی ۱۲۴۴ خورشیدی، کارل آلبرت لودویگ آشوف، آسیب‌شناس آلمانی به‌دنیا آمد. آشوف در سال ۱۹۲۴ سیستم رتیکولواندوتلیال یا آر.ای.‌اس را کشف کرد. مجموعه منوسیت‌ها، ماکروفاژهای متحرک و ثابت بافت‌ها و سلول آندوتلیال تخصص عمل‌یافته در مغز استخوان، طحال و غدد لنفاوی سیستم رتیکولو آندوتلیال نامیده می‌شود. تقریبا تمام این سلول‌ها از سلول‌های مادر منوسیتی منشأ می‌گیرند. ازاین‌رو، سیستم رتیکولواندوتلیال تقریباً با سیستم منوسیتی‌ماکروفاژی مترادف است. آشوف همچنین مطالعات مهمی درباره آپاندیسیت، سنگ کیسه صفرا، یرقان، اسکوربوت و تشکیل لخته در عروق خونی انجام داد. در سال ۱۹۰۴ در مقاله‌ای درباره ورم ماهیچه قلب مرتبط با تب روماتیسمی حاد، توصیف کلاسیک خود را از گره‌های التهابی (معروف به ندول‌های آشوف) ارائه کرد که مشخصه این فرآیند روماتیسمی هستند.

نورمن هیثلی

 ۱۰ ژانویه ۱۹۱۱ میلادی برابر با ۲۰ دی ۱۲۸۹ خورشیدی، نورمن هیثلی، زیست‌شیمی‌دان انگلیسی که مشکلات مربوط به تولید انبوه پنی‌سیلین را حل کرد به‌دنیا آمد. هیثلی در سال ۱۹۳۶ پس‌از اخذ دکترا از دانشگاه کمبریج به دانشگاه آکسفورد نقل مکان کرد و در آنجا عضو کالج لینکلن شد و به تیمی پیوست که زیر نظر هاوارد فلوری کار می‌کرد که شامل ارنست چین هم می‌شد. الکساندر فلمینگ اولین‌بار در سال ۱۹۲۸ پنی‌سیلین را به‌طور تصادفی کشف کرد، اما در آن زمان معتقد بود که کاربرد کمی دارد. هنگامی‌که فلوری و تیمش پتانسیل این کشف را برای مبارزه با عفونت باکتریایی تشخیص دادند، با مشکل چگونگی تولید پنی‌سیلین در مقادیر کافی برای استفاده مواجه شدند. هیثلی، اگرچه عضو جوان تیم بود، اما استعداد طبیعی برای نبوغ و اختراع داشت. او پیشنهاد کرد که ماده فعال پنی‌سیلین را با تغییر اسیدیته آن به آب برگردانده و در نتیجه پنی‌سیلین را تصفیه کنند. به‌این‌ترتیب، در روز دوم جنگ جهانی دوم، متفقین ذخیره کافی پنی‌سیلین برای مداوای مجروحانی که در‌معرض خطر عفونت‌های باکتریایی جدی بودند در اختیار داشتند.