نقش پزشکی هسته‌ای در نظام سلامت چیست؟
گروه سلامت خبرگزاری علم و فناوری آنا؛ این روز‌ها و با توجه به پیشرفت علم در کشور بسیاری از فعالیت‌ها از جمله نظام سلامت به سمت علمی شدن می‌روند، پیشرفت علم نقش بسیار مهمی در حوزه سلامت داشته است و این موضوع می‌تواند در زمینه ارتقای سلامت نیز تأثیرگذار باشد، یکی از شاخه‌های مهم در نظام سلامت پزشکی هسته‌ای به شمار می‌رود، پزشکی هسته‌ای (Nuclear Medicine) شاخه‌ای از علم پزشکی است که با استفاده از مواد رادیواکتیو به تصویربرداری ازارگان‌های داخلی پرداخته و به تشخیص و درمان بیماری‌ها کمک می‌کند.
ویژگی پزشکی هسته‌ای در این است که توانایی ارائه دادن اطلاعات تصویری از فرایند‌ها و عملکرد‌های متابولیکی در مقیاس سلولی و مولکولی بدن را دارد، درصورتی‌که دیگر مدالیته‌های تصویر برداری‌های پزشکی همانند CT-SCAN و MRI عموماً اطلاعات ساختاری و آناتومیکال ارائه می‌دهند.
پزشکی هسته‌ای پس از انقلاب اسلامی
در ایران نیز پزشکی هسته‌ای پس از انقلاب اسلامی تحولات بسیار زیادی داشته است. محسن ساغری رئیس انجمن علمی پزشکی هسته‌ای با بیان اینکه پزشکی هسته‌ای مصداق بارز استفاده صلح آمیز از انرژی هسته‌ای است به تحولات رشته پزشکی هسته‌ای در کشور اشاره کرد و گفت: در بدو انقلاب اسلامی در رشته پزشکی هسته‌ای متخصصی نداشتیم. در سال ۱۳۵۷ که انقلاب شد تعداد افرادی که در حوزه پزشکی هسته‌ای فعالیت داشتند از انگشتان دست هم تجاوز نمی‌کرد و متخصصی در این رشته وجود نداشت.
به گفته رئیس انجمن علمی پزشکی هسته‌ای ایران، همچنین در آن زمان، متخصص و تکنولوژیست پزشکی هسته‌ای که آموزش‌های این رشته را آموخته باشد نیز نداشتیم.
ساغری اظهار داشت: پزشکی هسته‌ای در سال ۱۳۴۰ توسط مرحوم دکتر صادق نظام مافی استاد و متخصص بیماری‌های داخلی و غدد مترشحه دانشگاه تهران بنیان گذاری شد و سپس در سال ۱۳۴۶ به ساختمان جدید مرکز تحقیقات غدد مترشحه داخلی در محوطه بیمارستان دکتر شریعتی منتقل و به کار خود ادامه داد.
رئیس موسسه تحقیقات پزشکی هسته‌ای عنوان کرد: در سال ۱۳۵۶، پس از اتمام دوره تخصص پزشکی هسته‌ای از امریکا به ایران مراجعت و به عضویت هیات علمی دانشگاه تهران در آمدم و در محل مرکز تحقیقات پزشکی هسته‌ای فعلی مشغول به کار شدم؛ از سال ۱۳۵۷ برنامه ریزی برای فعالیت هر چه بیشتر در این رشته را شروع کردم، از سال ۱۳۵۸ مسئولیت مرکز تحقیقات پزشکی هسته‌ای به بنده، واگذار شد.
وی گفت: همچنین اوایل انقلاب در دانشگاه تهران، گروه آموزشی پزشکی هسته‌ای وجود نداشت لذا در سال ۱۳۶۰ برای اولین بار گروه آموزشی پزشکی هسته‌ای در دانشکده پزشکی دانشگاه تهران تاسیس و سپس برنامه‌های آموزش این رشته تدوین و به تصویب وزارت علوم رسید.
ساغری ادامه داد: از همین رو، از سال ۱۳۶۲ پذیرش دستیار تخصصی در مرکز تحقیقات پزشکی هسته‌ای بعنوان مرکز آموزشی مادر آغاز شد و آموزش پزشکی هسته‌ای در سطوح مختلف همچون تربیت پزشک متخصص، آشنایی دستیاران رشته‌های تخصصی دیگر و دانشجویان در مقاطع مختلف کاردانی، کارشناسی ارشد و دکتری انجام گرفت.
نقش پزشکی هسته‌ای در درمان
پزشکی هسته‌ای در بزرگسالان برای بیماری‌های قلبی و به تصویرکشاندن جریان خون و عملکرد قلب، اسکن پرفیوژن میوکارد، تشخیص بیماری عروق کرونر و میزان تنگی کرونر، ارزیابی آسیب قلبی، جراحی بای پس قلب و آنژیوپلاستی، ترمیم جریان خون و تشخیص رد پیوند قلب، اسکن ریه‌ها برای مشکلات تنفسی و جریان خون، تشخیص رد پیوند ریه، ارزیابی استخوان‌ها از نظر شکستگی، عفونت و آرتروز، ارزیابی بیماری متاستاتیک استخوان، مفاصل مصنوعی دردناک و تومور‌های استخوانی مورد استفاده است.
همچنین بررسی ناهنجاری‌های مغزی در بیماران با علائم یا اختلالات خاص مانند تشنج، از دست دادن حافظه و اختلالات مشکوک در جریان خون، تشخیص زود هنگام اختلالات عصبی مانند بیماری آلزایمر، بررسی ناهنجاری‌های موجود در ماده شیمیایی مغز برای کنترل حرکت در بیماران مشکوک به بیماری پارکینسون یا اختلالات حرکتی و ارزیابی بازگشت تومور مغزی، شناسایی التهاب یا عملکرد غیر طبیعی کیسه صفرا، عملکرد تیروئید را اندازه گیری کرده و تیروئید پرکار یا کم کار را تشخیص می‌دهد.
پزشکی هسته‌ای و کودکان
از پزشکی هسته‌ای در کودکان نیز برای بررسی ناهنجاری‌های مری، مانند ریفلاکس مری یا اختلالات حرکتی، باز بودن مجرای اشک، باز بودن شنت‌های بطنی در مغز و ارزیابی بیماری مادرزادی قلب از نظر شنت و جریان خون ریوی استفاده می‌شود.روش‌های تصویربرداری پزشکی هسته‌ای غیر تهاجمی هستند. به استثنای تزریقات وریدی، آن‌ها معمولاً بدون درد هستند. در خلال این آزمایش از مواد رادیواکتیو به نام رادیو دارو‌ها یا رادیوتراکر‌ها برای کمک به پزشکان در تشخیص و ارزیابی شرایط پزشکی استفاده می‌شود.
پزشکی هسته‌ای همچنین روش‌های درمانی مختلفی را ممکن می‌کند. یکی از این موارد، درمان ید رادیواکتیو است که در طی آن از مقادیر کمی ماده رادیواکتیو برای درمان سرطان و سایر شرایط پزشکی موثر بر غده تیروئید استفاده می‌شود.بیش از ۵۰ میلیون نفر در دنیا از رادیوایزوتوپ‌ها برای مصارف تشخیصی و درمانی استفاده می‌کنند
فناوری هسته‌ای نقش موثری در بخش بهداشت و سلامت بازی کرده است و اگر بخواهیم برخی از کاربرد‌های آن را بیان کنیم می‌توان به تشخیص و درمان بیماری‌ها با استفاده از رادیوایزوتوپ ها، استریل تجهیزات پزشکی با چشمه‌های کبالت-۶۰ و شتاب دهنده‌های ذرات، تولید مواد پرتوفراوری شده مانند پلیمر‌های پوشش دهنده زخم ها، ابرجاذبه‌ای مورد استفاده در کالا‌های مصرفی نوزادان و بزرگسالان، پلیمر‌های هوشمند رهایش دارو را نام برد. امروزه بیش از ۵۰ میلیون نفر در دنیا از رادیوایزوتوپ‌ها برای مصارف تشخیصی و درمانی استفاده می‌کنند و این آمار روز به روز در حال افزایش است.
در ایران با وجود راکتور تحقیقاتی تهران، شتاب دهنده‌های سیکلوترون سازمان انرژی اتمی و همچنین شتاب دهنده‌های کوچک موجود در برخی مراکز تشخیصی دولتی و خصوصی که مجهز به دستگاه‌های پت و اسپکت هستند روزانه خدمات قابل توجهی توسط بیش از ۲۰۰ مرکز پزشکی هسته‌ای در تشخیص و درمان بیماری‌ها به مردم عزیزمان ارائه می‌کنند. در بخش درمان نیز با استفاده از چشمه‌های رادیوکتیو و دستگاه‌های شتاب دهنده امروز بیش از ۱۰۰ مرکز رادیوتراپی به مردم عزیزمان ارائه خدمت می‌کنند.
انتهای پیام/