مادری و مادرانگی را تسهیل کنیم/ فضای تفریحی شهر برای مادران مناسب نیست

مهدیه شادمانی عضو هیئت علمی دانشگاه و کارشناس مطالعات زنان در گفت‌وگو با خبرنگار خانواده خبرگزاری علم و فناوری آنا با تأکید بر اینکه در همه ادیان «مادر» دارای مقام ارزشمند ووالایی است و همگان با دید احترام به او می‌نگرند، بیان کرد: در جایگاه مثال، مقام مادر در دین مسیحیت و دیدگاه حضرت عیسی (ع) به حدی است که او در آغاز زندگی شکر خدا می‌گوید و نخستین بار این نکته را یادآور می‌شود و از خدا تشکر می‌کند که او را نسبت به مادرش نیکوکار قرار داده است.

وی افزود: چون حضرت عیسی (ع) می‌داند که نیکی به مادر بالاترین ارزش را دارد: «وَ بَرًّا بِوالِدَتِی وَ لَمْ یَجْعَلْنِی جَبَّاراً شَقِیًّا»؛ مرانسبت به مادرم نیکوکار قرار داده و جبار و شقی قرار نداده است. البته اگر چه ادیان الهی جایگاه با عظمتی را برای مادر قایلند، اما دین اسلام و همچنین سیره پیامبر و ائمه اطهار گواه این است که این دین بیش از دیگر مکاتب به عظمت مقام مادر توجه کرده و حقوقی را که اسلام برای مادران مشخص کرده، حقوقی فراتر از حتی پدر برای مادر در نظر گرفته است.

پاسخ امام رضا(ع) به یک پرسش؛ چرا مادر لایق بهترین احترام‌ها است؟ 

شادمانی ابراز کرد: در مستدرک الوسائل، جلد ۱۵ در ضمن روایتی از امام رضا (ع) آمده است که حضرت می‌فرماید «بدان که حق مادر واجب‌ترین و لازم‌ترین حقوق است؛ زیرا مادر دشواری بارداری را بر خویش هموار می‌سازد، به گونه‌ای که هیچ کس غیر او چنین کاری را نمی‌کند. او با چشم و گوش و تمام وجودش و با خرسندی و شادمانی از فرزند پاسداری می‌کند. مادر با خشنودی گرسنه می‌ماند تا فرزند سیر شود، تشنگی می‌کشد تا او سیراب شود، برهنه می‌ماند و فرزند را لباس می‌پوشاند و او را در سایه قرار می‌دهد و خود سوز آفتاب را تحمل می‌کند. بنابراین، باید پاسداشت و نیکی و نرمش با مادر به فراخور فداکاری‌هایش باشد؛ اگرچه شما توان آن را ندارید که کم‌ترین حقوق او را ادا کنید مگر به یاری خداوند».

وی ادامه داد: حق شیردهی، حق ارث از فرزند، رعایت حرمت و نیکی از سوی فرزند از دیگر حقوق مادر بر فرزند طبق فرامین اسلام است. مؤلفه احسان به مادر تا بدانجا دارای اهمیت است که در ۲ سوره نساء و اسراء چنین به آن اشاره شده «اگر انسان تنها ۲ وظیفه و تکلیف داشته باشد یکی بندگی خداست و دیگری احسان به والدین». با توجه به الگوی اسلامی در نگارش قانون اساسی ایران نیز شاهد برپایی نظام عدالت و مساوات زن و مرد و حقوق یکسان هستیم.

۶ حقی که برای زنان در قانون اساسی عنوان شده است

این استاد دانشگاه اظهار کرد: تساوی در حقوق انسانی، تساوی سیاسی، تساوی اقتصادی، تساوی اجتماعی، تساوی در برابر محاکم و قوانین و تساوی حقوق زن و مرد از جمله موارد مندرج در قانون اساسی کشورمان است، البته این تساوی به معنای تشابه حقوق و تکالیف نیست و زن و مرد به جهت ساختار وجودی خویش دارای حقوق و مسؤؤلیت‌های خاصی نیز هستند.

وی گفت: در این میان از جمله حقوق خاصه مادران طبق کلام علامه طباطبایی اینگونه است «جمله لِمَنْ أَرادَ أَنْ یُتِمَّ الرَّضاعَةَ، دلالت دارد بر اینکه: حضانت (کودکى را در دامن پروریدن) و شیر دادن، حق مادر اطلاق داده شده و موکول به اختیار او است. اگر خواست می‌تواند کودکش را شیر دهد و در دامن بپرورد و اگر نخواست می‌تواند از این کار امتناع بورزد. همچنین رساندن مدت دو سال را به آخر، حق اوست، اگر خواست می‌تواند دو سال کامل شیر دهد و اگر نخواست می‌تواند مقدارى از دو سال را شیر داده، از تکمیل آن خوددارى کند، و، اما شوهر چنین اختیارى ندارد، البته در صورتى که همسرش موافق بود، می‌تواند یکى از دو طرف را اختیار کند، همچنان که جمله فَإِنْ أَرادا فِصالًا ... این معنا را می‌رساند».

مادران برای مادرانگی خود با چالش‌هایی مختلفی مواجه‌اند

شادمانی تصریح کرد: ماده ۱۱۷۶ قانون مدنی نیز بر همین اساس تنظیم شده است. در این ماده آمده است: مادر مجبور نیست به طفل خود شیر دهد؛ مگر در شرایطی که تغذیه طفل جز با شیر مادر ممکن نباشد؛ بنابراین با توجه به جایگاه ارزشمند مادر در دین اسلام و قوانین جمهوری اسلامی حقوقی در جهت تکریم آن‌ها وضع شده است. اما در کنار این مسائل در جامعه امروز شاهد بعضی ضعف و خلأها در ارزش‌گذاری و توجه به مادران در دو ساحت خانواده و اجتماع هستیم و مادران برای مادرانگی خود با چالش‌هایی مختلفی مواجه دارند.

وی افزود: به واقع اگر از روز مادر در تقویم گذر کنیم، چه اقدام دیگری در جهت اکرام مادر در خانواده انجام شده است؟ و چه میزان فضا‌هایی که امکان حضور بانوان در کنار فرزندانشان در یک محیط امن را داشته باشند وجود دارد؟ متأسفانه باید اذعان داشت که در طراحی فضای شهری با عدم تناسب فراوانی امکانات مواجه هستیم؛ و امکان حضور آرام و بدون مشکل مادران در فضای تفریحی شهر وجود ندارد.

افزایش جمعیت آری، اما کمک به مادر نه!

این کارشناس مطالعات زنان خاطرنشان کرد: از دیگر چالش‌های موجود مادری باید به فشار نقش‌های چندگانه مادری و کاری برای بانوان شاغل اشاره کرد که همین وضعیت سبب شده با تنش فراوانی مواجه باشند و با وجود قوانین مختلف، اما تسهیل مادری برای بانوان شاغل با مشکلاتی همراه است.

وی ادامه داد: در شرایطی که دشمن در ادامه سیاست نظام‌زدایی خود سناریوی تخریب خانواده را در پیش گرفته و برای انجام این ماموریت به سراغ یکی از ارکان اصلی خانواده یعنی مادر رفته و در عرصه حکمرانی نیز نیازمند تعامل مادران در اجرای سیاست‌های افزایش جمعیتی هستیم، باید ضعف محتوایی سیاست‌ها به جهت رفع نقایص قانونگذاری مورد توجه جدی تصمیم‌سازان و تصمیم‌گیران قرار بگیرد و با تدوین یک سیاست اجتماعی صحیح مخاطرات اجتماعی را برای مادران کاهش داد؛ البته در این برنامه‌ریزی باید به مدل‌های متکثر بانوان با نیاز‌های متنوع و مختلف توجه ویژه شود.