صنعت پلاسما در ایران به‌صرفه نیست/ چرا اهدای داوطلبانه پلاسما متوقف شد؟
محمود هادی‌پور دهشال در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری علم و فناوری آنا اظهار کرد: مجوز مراکز جمع‌آوری پلاسمای حرفه‌ای یا پولی در اواخر دولت اصلاحات صادر شد با این شرط که این مراکز خصوصی در یک مدت مشخص کارخانه تولید داروهای مشتق از پلاسما راه‌اندازی کنند.
وی با بیان اینکه با تغییر دولت حجم جمع‌آوری پلاسما را افزایش دادند ولی هیچ‌وقت کارخانه‌ای راه نیفتاد، افزود: سازمان انتقال خون ایران نیز در این مدت مدعی بود در حال راه‌اندازی کارخانه تعطیل‌شده پالایش و پژوهش خون است؛ اما هیچ‌وقت نتوانست این کار را انجام دهد.
هادی‌پور ادامه داد: در پایان دولت محمود احمدی‌نژاد، تصمیم گرفته شد تا شرکت پالایش و پژوهش خون را واگذار بکنند؛ البته در برنامه واگذاری این شرکت فقط بحث واگذاری تجهیزات نبود بلکه واگذاری زمین هم در نظر گرفته بودند.
وی گفت: در آغاز دولت حسن روحانی اولین چیزی که مطرح شد این بود که تعهد مراکز خصوصی جمع‌آوری پلاسما برای راه‌اندازی کارخانه چرا انجام نشده است؟ و دوم اینکه در مورد واگذاری شرکت پالایش و پژوهش خون به بخش خصوصی، واگذاری زمین غلط است.
سیاست اول پلاسما بعد کارخانه اشتباه بود
این داروسازخاطرنشان کرد: واقعیت این است که موضوع مراکز جمع‌آوری پلاسما از اول اشتباه برنامه‌ریزی شده بود. به عبارتی این شرط که اول پلاسما بگیرید و بعد کارخانه راه بیندازید، غلط است. چون مهم‌ترین اصل در این حوزه این است که اول صنعت داشته باشید و بعد به دنبال ماده اولیه یعنی پلاسما باشید. در ضمن اگر این ماده اولیه را به‌صورت داوطلبانه در کشور می‌توانید تهیه کنید، دیگر لزومی ندارد، سراغ پلاسمای پولی بروید.
وی با بیان اینکه حتی کشورهایی که واجد صنعت پلاسما مانند اسپانیا و هلند هستند، اولویت را برگرفتن پلاسمای پولی قرار نمی‌دهند، افزود: آن‌ها بر اساس حجم پلاسمایی که به‌صورت داوطلبانه تهیه می‌شود و نیاز دارویی کشورشان برنامه‌ریزی می‌کنند و برای داروهای صادراتی اجازه خرید پلاسما از سایر کشورها را می‌دهند. چون برای آن‌ها حفظ سرمایه اجتماعی به گردش درآمد پلاسما اولویت دارد.
هادی‌پور گفت: متأسفانه در دولت یازدهم در مورد واگذاری شرکت پالایش و پژوهش خون اتفاق‌نظر وجود نداشت. مثلاً وزیر اقتصاد وقت معتقد بود که واگذاری شرکت‌های دولتی به هر شکلی منفعت دارد، چون فقط زیان‌ده هستند. از سوی دیگر وزارت بهداشت و شخص سید حسن هاشمی تلاش می‌کرد که مزایده لغو شود. بحث‌های زیادی انجام شد؛ اما به‌هرحال مناقصه واگذاری پالایشگاه انجام و متأسفانه در این مناقصه زمین هم واگذار شد.
وی یادآور شد: صنعت پلاسما در دنیا چندوجهی است و کشورهایی وارد این صنعت می‌شوند که بازارهای کلان در اختیار داشته باشند؛ بنابراین سرمایه‌گذاری در این حوزه در ایران به‌صرفه نیست و اگر بخش خصوصی وارد این حوزه شود این شائبه پیش می‌آید که به دنبال زمین کارخانه و یا بنای آن است یا روی تورم حساب کرده وگرنه اصل این صنعت در کشوری مانند ایران و بدون دستیابی به بازارهای منطقه‌ای منافعی برای سرمایه‌گذار ندارد.
این داروساز بابیان اینکه در حوزه داروهای مشتق از پلاسمای خون چند مغلطه داریم، ادامه داد: اولین اینکه می‌گویند ما صنعت پلاسما داریم! تعریف صنعت یعنی تولید؛ وقتی تولیدی وجود ندارد پس صنعتی هم وجود ندارد؛ بنابراین کاری هم که الان انجام می‌شود، جمع‌آوری پلاسما و فروختن آن است.
صادرات پلاسمای خون با شعار خودکفایی
وی گفت: مغلطه بعدی این است که می‌گویند ما این پلاسما را می‌گیریم تا داروهای بیماران خاص را تأمین کنیم و در این زمینه خودکفا بشویم!؛ اما این‌ها شعار است. عجیب که 20 سال است با این شعار در کشور کار می‌کنند و بدتر اینکه قاعده بازی را عوض می‌کنند و در حد همان شعار هم خودشان را متعهد نمی‌دانند.
هادی‌پور افزود: سوم اینکه می‌گویند توسعه مراکز خصوصی جمع‌آوری پلاسما حمایت از بخش خصوصی است! واقعیت آن است که منافاتی بین پلاسمای داوطلبانه و خصوصی‌سازی وجود ندارد، در بسیاری از کشورها اهدای داوطلبانه را به بخش خصوصی و یا سازمان‌های مردم‌نهاد واگذار کرده‌اند؛ البته به‌شرط آنکه زیرساخت‌های درست اهدای داوطلبانه وجود داشته باشد.
وی یادآور شد: در دولت قبل و زمان وزارت سید حسن قاضی‌زاده هاشمی و حضور علی‌اکبر پورفتح‌الله به‌عنوان مدیرعامل سازمان انتقال خون یک کار خوب انجام شد و گفتند که دیگر به بخش خصوصی برای جمع‌آوری پلاسما مجوز ندهید. آن موقع نیاز واقعی 600 هزار لیتر بود که 200 هزار لیتر از خون‌های اهدایی در سازمان انتقال خون تولید می‌شد، 200 هزار لیتر هم که بخش خصوصی جمع‌آوری می‌کرد، بنابراین برای 200 هزار لیتر باقی‌مانده این‌طور برنامه‌ریزی شد که با تجهیز مراکز اهدای خون در سازمان انتقال خون کشور، به‌صورت آفرزیس داوطلبانه تولید شود.
این کارشناس با بیان اینکه رسیدن به عدد 200 هزار لیتر در سازمان انتقال خون شدنی بود، افزود: درهمان زمان طرفداران اهدای پلاسمای پولی گفتند که نیاز کشور بیشتر از این میزان است و هدف‌گذاری یک‌میلیون لیتر را درست می‌دانستند اما آن زمان با اقدام درست سازمان غذا و دارو جلوی استراتژی غلط افزایش بی‌برنامه پلاسما پولی گرفته شد.
وی گفت: تا آن زمان یعنی اواسط سال 1398، هشت مرکز خصوصی پلاسمافرزیس تولیدی راه‌اندازی شده بود و اضافه شدن این مراکز به راه‌اندازی کارخانه برای تولیدی داروی پلاسما منوط شده بود و اگر برای آن کارخانه پلاسمای کافی نداشتند، می‌توانستند، مرکز جدید راه‌اندازی کنند.
توقف اهدای داوطلبانه پلاسما در کشور
هادی‌پور افزود: اما با تغییر وزیر بهداشت در دولت دوازدهم و آمدن سعید نمکی به‌عنوان وزیر بهداشت و پیمان عشقی به‌عنوان مدیرعامل سازمان انتقال خون ماجرا به گونه دیگری پیش رفت و اهدای داوطلبانه پلاسما که در سازمان انتقال خون در ابتدا راه بود، متوقف شد.
هادی‌پور خاطرنشان کرد: این از عجایب روزگار است! چون در دنیا حتی اگر پلاسمای پولی هم تهیه می‌کنند، اجازه می‌دهند که پلاسمای داوطلبانه در سیستم انتقال خون دریافت بشود اما در ایران اهدای پلاسمای داوطلبانه را جمع و سازمان انتقال خون را از انجام آن منع کردند تا پلاسمافرزیس تولیدی فقط به‌صورت پولی و در بخش خصوصی انجام شود.
وی یادآور شد: جالب اینجاست، در شعار روز جهانی اهداکنندگان 2023 در کنار اهدای خون اهدای پلاسما نیز قرارگرفته بود و با توجه به تأکید سازمان بهداشت جهانی بر اهدای داوطلبانه، سازمان انتقال خون ایران به‌ناچار در شعار امسال اهدای پلاسما را حذف کرد!
این کارشناس صنعت پلاسما گفت: در دولت فعلی نیز باوجوداینکه مدیرعامل سازمان انتقال خون در مصاحبه‌های مختلف، اعلام کرده که موافق اهدای پلاسمای پولی نیست و گسترش آن را درست ارزیابی نمی‌کند و کارشناسان متعدد این حوزه نیز از این ماجرا بارها اظهار نگرانی کرده‌اند؛ اما بازهم مجوزهای جدید داده می‌شود.
وی با بیان اینکه تعداد مراکز خصوصی جمع‌آوری پلاسما در چهار سال گذشته از 8 مرکز به 23 مرکز رسیده، افزود: این مراکز در حال اضافه شدن هستند و معلوم هم نیست مجوزها بر اساس چه ضوابطی صادر می‌شود؟ و به تازگی هم هدف‌گذاری تولید یک میلیون و 500 هزار لیتر پلاسما در سال مورد تائید قرارگرفته است.
هادی‌پور اظهار کرد: در سالهای ابتدایی کمیته‌ای متشکل از کارشناسان سازمان انتقال خون و سازمان غذا و دارو در مورد مراکز جمع‌آوری پلاسما تصمیم‌گیری می‌کردند و اما در حال حاضر به این دلیل که سازمان انتقال خون خودش تولیدکننده است، تمامی تصمیم‌گیری‌ها در اداره دارو و مواد مخدر سازمان غذا و دارو انجام می‌شود.
انتهای پیام/