تمامیت ارضی خط قرمزی که تعارف‌پذیر نیست
گروه سیاست و جهان خبرگزاری علم و فناوری آنا، مائده شیرپور؛ به تازگی روسیه با ادعای امارات درباره جزایر سه‌گانه ایرانی همراهی کرده و بر همین اساس و با توجه به حساسیت‌هایی که هروجب از خاک کشور وجود دارد، برخورد با این متحد استراتژیک در نوع خود می‌تواند یک کلاس درس برای دشمنان و آن‌هایی که به آب و خاک کشور طمع دارند، باشد.
البته ابتدا موضع روسیه در همراهی کردن ادعاهای امارات مورد انتقاد شدید افکار عمومی ایران قرارگرفته و نشان می‌دهد که مسکو نمی‌تواند با خیال آسوده به دلیل دوستی با ایران و همراهی در برخی سیاست‌ها هر کاری دلش می‌خواهد انجام دهد.
ماجرا از این قرار بود که در ششمین نشست مجمع همکاری کشورهای عربی و روسیه ۲۹ آذر به ریاست ناصر بوریته وزیر خارجه مراکش، سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه به همراه وزیران خارجه چند کشور عربی حضور داشتند.
در بیانیه پایانی نشست به جزایر سه‌گانه ایرانی نیز اشاره شده و ادعا شده از راه‌حل‌ها و ابتکارات صلح‌آمیز با هدف حل آنچه مناقشه میان ایران و امارات خوانده شده از طریق مذاکرات دوجانبه یا دیوان بین‌المللی دادگستری بر اساس قوانین بین‌المللی و منشور سازمان ملل حمایت می‌شود.
اما همین حضور لاوروف و حمایت از این ادعای کشور میکروسکوپی و تازه تاسیس خشم سیاستمداران و مردم را درآورده است و باعث شده تا دوباره همگی به روس‌ها یادآوری کنند که بر اساس صحبت‌های رهبری ایران که در سال‌های تشکیل جمهوری اسلامی برای وجب به وجب ابن خاک صدها شهید تقدیم کرده است حتی یک میلیمتر از خاک خود را از دست نخواهد داد و در این موضوع با هیچ‌کس حتی با دوستانش هم تعارف ندارد.
اسناد تاریخی و ریشه‌های ادعا
جزایر سه‌گانه دارای شناسنامه قطعی ایرانی هستند، تنب کوچک، تنب بزرگ و ابوموسی سه جزیره‌ای هستند که اسناد تاریخی نشان می‌دهد که هویت این سه جزیره ایرانی است.
ابوموسی، جزیره‌ای مسکونی با مساحتی حدود ۱۲ کیلومترمربع است. مساحت تنب بزرگ ۱۱ کیلومترمربع و تنب کوچک نیز ۲ کیلومترمربع است.
اسناد متعدد تاریخی و فرهنگی درباره تعلق جزایر سه‌گانه به ایران وجود دارد. به لحاظ فرهنگی، واژه تنب، واژهای فارسی از گویش‌های محلی جنوب ایران است.
علت نام‌گذاری نیز این است که دریانوردان محلی هنگام نزدیک شدن به این جزایر آن‌ها را به شکل تپه‌ای در میان آب می‌دیدند و به همین دلیل، عنوان تنب را به هر دو جزیره اطلاق کردند.
ریشه ادعای امارات درباره جزایر ایرانی، اقدام انگلیسی‌ها در اوایل قرن ۲۰ میلادی است.
دولت انگلیس در سال ۱۹۰۳ جزایر ابوموسی و تنب بزرگ و در سال ۱۹۰۸ نیز تنب کوچک را اشغال کرد.
اگرچه پس از اشغال این جزایر، دولت ایران بارها به آن اعتراض کرد، اما نهایتاً در نوامبر ۱۹۷۱، حاکمیت ایران بر جزایر به‌طور مطلق و مؤثر و بدون هیچ نوع شرط و شروطی اعاده شد و انگلیس این حاکمیت را پذیرفت.
این اعمال حاکمیت ایران در اسناد تاریخی متعددی چون گزارش‌های سر جان ملکم، کاپیتان هین و کاپیتان جرج بارنس بروکس ذکرشده و مکرراً در این گزارش‌ها از جزایر سه‌گانه با عنوان جزایر متعلق به ایران نام‌برده شده است.
علاوه بر این، در نقشه وزارت دریاداری بریتانیا در سال ۱۸۶۳، نقشه نیروی دریایی بریتانیا در سال ۱۸۸۱ و نقشه ایران تهیه‌شده توسط وزارت جنگ بریتانیا در سال ۱۸۸۶، این جزایر به رنگ سرزمین ایران رنگ‌آمیزی شده است.
امارات در سال‌های اخیر بارها ادعای ارضی درباره جزایر سه‌گانه ایرانی را مطرح و پاسخ خود را نیز دریافت کرده است اما نکته مهم درباره این ادعا این است که زمانی که ایران این جزایر را از انگلیس به‌عنوان یک استعمارگر پس گرفت کشوری به اسم امارات در جغرافیای جهان وجود نداشت و دو سال پس از استقلال مجدد این جزایر از استعمار انگلیس، تأسیس‌شده است.
رفتار دوگانه
باوجود این، موضع روسیه در نشست مراکش در همراهی کردن ادعاهای امارات مورد انتقاد شدید افکار عمومی ایران قرارگرفته و آن را در تضاد با روند رو به پیشرفت روابط دوجانبه تهران- مسکو می‌دانند.
روسیه پیش از این هم در تیرماه سال جاری در نشست کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس در بیانیه مشترکی از «تلاش‌های صلح‌آمیز برای دستیابی به راه‌حلی مسالمت‌آمیز برای موضوع جزایر سه‌گانه تنب‌بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی از طریق مذاکره دوجانبه» حمایت کرده بود.
شاید روس‌ها به‌خصوص پس از جنگ با اوکراین به دلیل اینکه با فشارهای اقتصادی مواجه شده‌اند، از یک‌سو برای افزایش روابط اقتصادی با کشورهای عربی که در زمره کشورهای سرمایه‌دار محسوب می‌شوند، گام برمی‌دارد و از سوی دیگر، سعی دارد با حضور در نشست‌های مشترک با کشورهای عربی ثابت کند که راهبرد آمریکا و اروپا برای منزوی کردن روسیه با شکست مواجه شده است.
«آنا بورچوسکایا»، کارشناس ارشد مسائل روسیه در اندیشکده واشنگتن برای خاورنزدیک عنوان می‌کند: «خاورمیانه شریان حیاتی اقتصادی برای روسیه بعد از جنگ اوکراین محسوب می‌شود. این خاورمیانه است که باعث شده است اقتصاد روسیه بعد از تحریم‌های غرب کمتر آسیب ببیند.»
فرضیه دیگری که می‌تواند درباره رفتار روس‌ها در نشست مطرح شود این است که شاید آن‌ها تا حدود زیادی از بابت روابط خود با جمهوری اسلامی ایران خیالی آسوده دارد.
از آنجایی که غرب در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران جایگاهی ندارد، مقامات کرملین بدون نگرانی از واکنش‌های ایران، با کشورهای عربی در سیاست‌های ضد ایرانی همراه شده‌اند.
اما بر اساس تعاریفی که در سیاست خارجی و البته امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران وجود دارد و آنچه در هشت سال دفاع مقدس رخ داد می‌توان گفت، موضع روسیه در همسویی با امارات در خصوص جزایر سه‌گانه ایرانی، عبور از خطوط قرمز ایران در خصوص حاکمیت و تمامیت ارضی است.
بر همین اساس است که این اقدام روس‌ها با واکنش‌هایی از سوی مردم و سیاستمداران و مقامات ارشد همراه بود در همین زمینه محسن رضایی در توییتی نوشت: «مداخلات غیردوستانه روسیه در رابطه با تمامیت ارضی ایران نباید تکرار شود. جزایر سه‌گانه، شبه‌جزیره کریمه نیست.»
علی‌اکبر ولایتی، مشاور مقام معظم رهبری در امور بین‌الملل هم در واکنش به اقدام روسیه در مراکش، به مسکو یادآوری کرد که «روسیه در شرایط پیچیده بین‌المللی قرار دارد و اتخاذ بعضی از موضع‌گیری‌های وزارت خارجه روسیه باعث تأسف است و به اعتبار این کشور لطمه وارد می‌کند.»
این اظهارنظرها می‌تواند از کانال‌های رسمی و با موضعی قاطع‌تر نیز بیان شود، به نحوی که روسیه متوجه شود جمهوری اسلامی ایران از یک‌سو اجازه نمی‌دهد مسکو از کارت ایران برای امتیازگیری از دیگر کشورها استفاده کند .
مقامات کرملین باید بدانند که بازی با منافع ملی و تمامیت ارضی ایران برای گرفتن امتیاز از دیگر کشورها برای مسکو هزینه دارد و قابل تحمل نیست .
بازگشت به تنظیمات اولیه
از سوی دیگر جمهوری اسلامی ایران حاضر نیست به بهای حفظ روابط با روسیه، در مقابل برخی از سیاست‌های نادرست آن که عبور از خطوط قرمز ایران است، سکوت کرده و یا منفعلانه عمل کند.
پیش از این نیز بارها و بارها رهبر انقلاب درباره اهمیت تمامیت ارضی بیاناتی داشتند به‌طور مثال فرمانده معظم كل قوا، در مراسم نظامي مشترك نيروهاي مسلح در پايگاه دهم شكاري نيروي هوايي در چابهار، که سال 87 برگزار شد تأكيد كردند: «وجب به وجب اين خاك معطر، براي يكايك ملت ايران، عزيز و مغتنم است.»
در همین راستا حسین امیرعبداللهیان در گفت و گو تلفنی با وزیر خارجه روسیه گفت: در مورد تمامیت ارضی ایران با هیچ‌کس تعارف نداریم و لاوروف هم در پاسخ تأکید کرد:«حاکمیت ایران همواره مورداحترام روسیه بوده است».
امیر عبداللهیان در واکنش به بخشی از بیانیه ششمین نشست مجمع همکاری عرب و روسیه در مراکش، جزایر سه‌گانه ایرانی را جز لاینفک تمامیت ارضی ایران دانست و اشاره کرد: جمهوری اسلامی ایران هر ادعایی از سوی هر طرفی در این خصوص را کاملاً مردود می‌داند.
سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه نیز به نقش مهم و سازنده ایران در کمک به برقراری صلح در قفقاز جنوبی تأکید کرد.
لاوروف روابط مسکو و تهران را راهبردی دانست و تأکید کرد: حاکمیت و تمامیت ارضی جمهوری اسلامی ایران همواره مورد احترام روسیه بوده است و این سیاست رسمی مسکو هیچ‌گاه نباید مورد تردید قرار گیرد. ما در مذاکرات تنظیم بیانیه پایانی نشست مراکش به‌صراحت، احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی ایران را مورد توجه قراردادیم.
این رفتار رسمی جمهوری اسلامی می‌تواند به دشمنان و طمع کارانه به خاک کشور این هشدار را بار دیگر تکرار کند که تمامیت ارضی نه چیزی است که با رفاقت چشم بر آن بست و نه چیزی که به‌زور بتوان از آن چشم‌پوشی کرد.
حال باید منتظر ماند و دید مواضع رسمی روسیه در این زمینه اصلاح می‌شود یا باید بیش از یک تذکر ساده روابط را با روسیه با تنظیمات جدیدی تعریف کرد.
انتهای پیام/