بودن یا نبودن؟ دوراهی روزگار ما

به گزارش گروه پژوهش و دانش خبرگزاری علم و فناوری آنا، بهره‌گیری دانشجویان از ابزارهای هوش مصنوعی برای انجام تکالیف پژوهشی خود، مسائل مهمی در حوزۀ تقلب و صداقت دانشگاهی را مطرح می‌کند. اما یکی از پرسش‌های مهم این است که دیدگاه دانشجویان و اعضای هیئت‌علمی دربارۀ مزایا و چالش‌های استفاده از چت‌جی‌پی‌تی (ChatGPT) و ابزارهای کمکی هوش مصنوعی برای انجام تکالیف چیست.

شارمِین بایسِسار (Charmaine Bissessar) در مقاله‌ای با عنوان «بودن یا نبودن چت‌جی‌پی‌تی و ابزارهای کمکی هوش مصنوعی در نهادهای آموزش عالی» که اخیراً در مجلۀ عدالت در آموزش و جامعه به چاپ رسیده، کوشیده با کمک روش پدیدارشناسی توصیفی به این پرسش پاسخ دهد.

برای این منظور او با هفده دانشجو مصاحبه کرده که هشت نفرشان از ابزارهای هوش مصنوعی مدل زبانی بزرگ(ال‌ال‌ام؛ مدل‌های زبانی بزرگ با گرفتن یک متن ورودی و پیش‌بینی پیاپی کلمه بعدی کار می‌کنند. تا سال ۲۰۲۰،  تنظیم دقیق تنها راهی بود که یک مدل می‌توانست برای انجام وظایف مشخص آموزش داده شود. بعدتر مدل‌های زبانی بزرگی مانند GPT-۳، توانستند برای دستیابی به نتایج مشابه از مهندسی پرسش استفاده کنند، به این معنی که مدل‌ها فراگرفتند متنی که با یک پرسش شروع می‌شود را کامل کنند) برای انجام تکالیف خود استفاده کرده‌اند و نه نفر دیگر از این ابزارها استفاده نکرده‌اند. علاوه بر این، او با شش نفر از اعضای هیئت‌علمی نیز مصاحبه کرد و از دیدگاه آنان دربارۀ استفادۀ دانشجویان از ابزارهای هوش مصنوعی پرسید و مزایا و معایب چنین کاری را از نظر آنان جویا شد. 

عملکرد بهتر و تسهیل شرایط یا خطر تقلب؟

یافته‌های او نشان می‌دهد که نیت و انگیزه در استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی مهمترین عامل هستند. پاسخ‌گویان اشاره می‌کردند که برای تلاش بیشتر، عملکرد بهتر و تسهیل شرایط انجام تکالیفشان از ابزارهایی مثل چت‌جی‌پی‌تی، گرامرلی (Grammarly) و دیگر ابزارهای کمکی هوش مصنوعی استفاده می‌کنند.

با این حال، هم دانشجویان و هم اعضای هیئت‌علمی به لزوم تنظیم مقررات و تعیین فرایندهای صحیح استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی اشاره کردند و خطر تقلب را هشدار دادند و مسائل صداقت علمی و نفوذ اجتماعی را مطرح کردند.

بر اساس داده‌های این پژوهش، از فواید هوش مصنوعی می‌توان به صرفه‌جویی در زمان اشاره کرد که مثلاً چت‌جی‌پی‌تی با تولید اطلاعات هم به دانشجویان و هم به اساتید در فرایند آموزش/ یادگیری کمک می‌کند.

حتی یکی از پاسخ‌گویان اشاره کرده بود که استفاده از چت‌جی‌پی‌تی به او انگیزه می‌دهد تا تلاشش را بیشتر کند.

فقدان خلاقیت و ناتوانی در تفکر انتقادی

از سوی مقابل، فقدان خلاقیت و ناتوانی در تفکر انتقادی در میان دانشجویان، هزینه‌های بالای استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی، نیاز به اینترنت پرسرعت، شکاف دیجیتال و اطلاعات غلطی که این ابزارها ممکن است تولید کنند، معایبی هستند که استفاده از هوش مصنوعی می‌تواند در پی داشته باشد.

پژوهش شارمِین بایسِسار یکی از نخستین پژوهش‌های میدانی در زمینۀ استفاده از چت‌جی‌پی‌تی و ابزارهای کمکی هوش مصنوعی در آموزش است که پیامدهای اخلاقی آن را نیز در نظر می‌آورد. این پژوهش در نهایت پیشنهاد می‌کند که باید مقررات خاصی برای استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی تدوین شود تا بتوان استفادۀ مناسب و اخلاقی از این ابزارها را تضمین کرد.