روایت زندگی یک فرد مبتلا به ایدز/ آیا بیماری اچ‌آی‌وی مهارشدنی است؟

گروه سلامت خبرگزاری علم و فناوری آنا؛ مهسا روحی؛ ۳۶ سال از شناسایی نخستین فرد متبلا به ایدز در ایران می‌گذرد؛ یک کودک ۶ ساله که بیماری هموفیلی داشت و به دلیل دریافت فرآورده‌های خونی آلوده واردشده از فرانسه این بیماری را دریافت کرد. آمار دقیقی از تعداد افراد مبتلا به ایدز در ایران وجود نداشته و بیشتر آمار‌ها تخمینی هستند؛ طبق آمار وزارت بهداشت تا سال ۱۴۰۰ حدود ۵۵ هزار نفر مبتلا به بیماری ایدز هستند که از این تعداد حدود ۴۳ هزار نفر آن‌ها شناسایی شده‌اند. کارشناسان معتقدند این عدد امروز بیشتر شده و موضوع خطرناک‌تر هم این است که فرد مبتلا یا نمی‌داند بیمار است و یا اینکه بیماری خود را پنهان می‌کند. 

بیماری اچ‌آی‌وی یکی از شایع‌ترین بیماری‌های عفونی است که عمدتاً از طریق خون و انجام رابطه جنسی به افراد سالم منتقل می‌شود. امروزه هرچند درمان قطعی و صددرصدی برای آن یافت نشده، ولی به مدد رشد و توسعه علم پزشکی، دارو‌هایی کشف شده‌اند که طول عمر فرد مبتلا را نه‌ تنها طولانی بلکه اگر موارد و توصیه‌های پزشکی را رعایت کنند مانند یک فرد سالم خیلی طبیعی زندگی خواهند کرد.

اعتیاد یکی از مهم‌ترین عواملی است که موجب ابتلا افراد به بیماری ایدز می‌شود. تزریق مواد با استفاده از سرنگ‌های آلوده افراد زیادی را قربانی ویروس ایدز کرده است. عمر این ویروس در سرنگ آلوده به خون حدود چهار هفته است. به همین دلیل به منظور چگونگی ابتلا به ایدز، تأثیر روحی و روانی این بیماری، نحوه پیشگیری و مقابله با این بیماری سبب شد به سراغ یکی از مبتلایان به نام شهرام برویم و از او درباره چگونگی ابتلا و اتفاقاتی که برایش در زمان کلنجار رفتن با این بیماری رخ داده بپرسیم. شهرام به دلیل مشکلات و قضاوت‌های مردم از ما خواست تا فقط نام او ذکر شود.

وی خاطراتش را با نحوه ابتلا به این بیماری آغاز کرد و گفت: در یک خانواده مصرف‌کننده به دنیا آمده‌ام. پدر، مادر و برادرانم اعتیاد داشتند؛ اما من به دلیل علاقه زیادی که به فوتبال داشتم صبح تا شب درحال بازی فوتبال بودم. مدام به تشکیل خانواده فکر می‌کردم و دوست داشتم سریع‌تر ازدواج کنم. اطرافیانم همه خلافکار بودند و هرکس به نوعی یک کار غیر عرف را انجام می‌داد در صورتی که من حتی از شرایط خانواده‌ام هم خجالت می‌کشیدم؛ اما متاسفانه من هم درگیر اعتیاد و مصرف مواد مخدر شدم و به سمت تزریق رفتم مدتی بعد. کمر درد و پا درد دیگر امانم را بریده بود تصمیم گرفتم به پزشک مراجعه کنم تا بلکه علاجی برای این کمردرد پیداکنم. به سراغ چند پزشک مختلف رفتم؛ اما هیچ کدام نتوانستند علت درد‌های مرا بیابند. در نهایت با انجام آزمایش‌های مختلف علت این درد‌ها مشخص شد.

ابتلا به بیماری ناشناخته

هیچ وقت آن روز را فراموش نمی‌کنم. تقریبا ۱۸ سال پیش در مطب نشسته و منتظر بودم تا نوبتم برسد. منشی صدایم زد و گفت که می‌توانم به داخل بروم. دکتر با بررسی آزمایشاتم با یک حالت زننده و کاملاً صریح گفت که من مبتلا به ویروس ایدز هستم. درآن زمان اطلاعات عمومی مردم از جمله خودم نسبت به این بیماری بسیار کم بود و مردم اطلاع درستی از ویروس و بیماری ایدز نداشتند.

پزشکی هم که بیماری‌ام را به من اطلاع داد حتی پیش زمینه‌ای را فراهم نکرد تا از این طریق نگرانی‌هایم نسبت به این ویروس کاسته شود و یکباره به اصل مطلب اشاره کرد.

با یک حال ناخوش و اندوهگین از بیمارستان خارج شدم و تمام طول مسیر محله مولوی تا خانه را گریه کردم. فکر می‌کردم دیگر نمی‌توانم ازدواج و تشکیل خانواده دهم. وقتی به خانه رسیدم موضوع را سریع به خانواده‌ام گفتم. مادر و پدرم بلافاصله بعد از اینکه متوجه بیماری من شدند در گام اول، ظرف غذای من را جدا کردند. واکنش خانواده و بخصوص آن پزشک معالج باعث شد تا از ترس قضاوت‌های مردم دیگر به هیچ کس نگویم که درگیر بیماری ایدز هستم.

به دلیل ابتلا به ایدز و مصرف مواد مخدر احساس پوچی و بی ارزشی داشتم. همین کافی بود در مسیری قرار گیرم که نتیجه آن ۱۲ سابقه کیفری شد. به تقطه‌ای رسیده بودم که چندین بار تصمیم به خودکشی گرفتم. حتی حدود ۱۰ سال به دنیال درمان بیماری‌ام نرفتم و اطلاعات کاملی از بیماری ایدز نداشتم.

نگهداری مواد مخدر را گردن گرفتم 

شهرام متحول شدنش در زندان را اینگونه مطرح کرد و گفت: در خانه فردی زندگی می‌کردم که مواد مخدر در آنجا جاساز کرده بود. به حدی از زندگی ناامید بودم که با آمدن پلیس همه آن مواد را گردن گرفتم و حدود ۱۲ سال به زندان رفتم. 

در زندان کسی از ابتلا من به بیماری ایدز خبر نداشت. حال روحی‌ام به اندازه‌ای بد بود که حدود ۸۰ سی سی متادون خوردم و خودکشی کردم، اما به لطف خداوند زنده ماندم و با برنامه زندان که برای ترک اعتیاد و خودباوری بود آشنا شدم.

این برنامه تحولی را در من ایجاد کرد که قابل وصف نیست. از تغییرات مهمی که می‌توانم به آن اشاره کنم ترک مواد مخدر بود. این کلاس‌ها کمک کردند تا من پس از سال‌ها مصرف مواد مخدر آن را کنار گذاشته و پاک شوم.

بعد از ترک اعتیاد درمان ایدز را از همان زندان آغاز کردم. حدود ۶ یا ۷ ماه گذشت تا توانستم با خود کنار آمده و به پزشک زندان مراجعه کنم و او را در جریان بیماری‌ام قرار دهم من از قضاوت‌های زندانیان و نگهبانان میترسیدم. بعد از آزادی از زندان نیز به بیمارستان امام خمینی مراجعه کردم و درمان را ادامه دادم.

شهرام از مشکلاتش گفت و تشریح کرد: بار‌ها دندان‌درد داشتم و وقتی به دندان‌پزشک مراجعه می‌کردم و می‌گفتم که من مبتلا به بیماری ایدز هستم، کارم را انجام نمی‌دادند و من سرخورده‌تر می‌شدم. به نظرم اگر یک مرکز دندان‍‌پزشکی مخصوص این افراد بسازند کمک بزرگی را به این بیماران کرده‌اند. حتی پیشنهاد دیگر من این است که مراکزی را تشکیل دهند که افراد مبتلا با مراجعه به آنجا یکدیگر را بشناسند تا بتوانند با یکدیگر ازدواج کنند.

لزوم اطلاع‌رسانی دقیق و آشنایی مردم با ایدز

با اطلاع‌رسانی درست و بی‌وقفه می‌توان آگاهی مردم را نسبت به این بیماری افزایش داد و به آن‌ها آموخت که راه‌های انتقال، فقط خون و رابطه جنسی است. حتی این بیماران عمر طبیعی داشته و می‌توانند مانند سایر مردم زندگی کنند. با قضاوت‌های بی‌مورد فقط به گسترش این بمماری دامن می‌زنیم و باعث می‌شویم این افراد بیماری خود را پنهان کنند. این بیماری اگر کنترل شود خطری ندارد.

براساس آمار‌های موجود سن ابتلا به ایدز وارد رده ۱۶ تا ۲۵ سال شده و مهمتر اینکه زنان از مردان آسیب‌پذیرترند و تعداد مبتلایان زن روزبه‌روز هم در حال افزایش و نزدیک شدن به مردان است؛ اما نکته مهمی که کارشناسان مطرح می‌کنند و باید مدنظر قرار داد این است فردی که به هر دلیلی با ویروس اچ‌آی‌وی مواجه شده اگر طی ۷۲ ساعت که از آن به‌عنوان زمان طلایی نام می‌برند مصرف دارو‌های ضدویروسی را آغاز کند و تا چهار هفته ادامه دهد احتمال بروز بیماری را نزدیک به صفر خواهد کرد.

مینو محرز، فوق تخصص بیماری‌های عفونی در گفت‌وگو با خبرگزاری علم و فناوری آنا، در پاسخ به این پرسش که ویروس ایدز و HIV چه تفاوتی دارند، گفت: HIV مخفف ویروس human immunodeficiency virus ویروس تضعیف‌کننده سیستم ایمنی انسان است. تمام سیر بیماری ناشی از این ویروس است، کلمه ایدز شامل همه نمی‌شود و مرحله آخر این بیماری است، وقتی ویروس HIV وارد بدن می‌شود ممکن است علائم اولیه داشته باشد یا نداشته باشد مانند سرماخوردگی و ممکن است فرد بدون علامتی ۱۰ سال مبتلا بوده و فقط در آزمایش مشخص شود که مبتلاست. هدف این ویروس معمولاً تخریب سلول‌های ایمنی بدن است، زمانی که سیستم ایمنی کاهش تضعیف شود، علائم کم‌کم مشخص شده و فرد شروع به تب کرده و کاهش وزن پیدا می‌کند.

روند افزایشی گسترش ویروس ایدز طی سال‌های اخیر

وی با بیان اینکه روند گسترش این ویروس فوق‌العاده افزایشی شده است، اظهار کرد: به‌ویژه اینکه در دوره پاندمی کرونا که همه سرگرم کووید ۱۹ بودند از بیماران مبتلا به ایدز غفلت شد و هم اینکه روند بیماری‌یابی تحت تأثیر کرونا قرار گرفت و به همین دلیل با تعداد زیادی از موارد جدید رو‌به‌رو هستیم.

فوق تخصص بیماری‌های عفونی با اشاره به ضعف فرهنگ‌سازی در کشور درباره ویروس اچ‌آی‌وی افزود: متأسفانه در حوزه پیشگیری ضعف داریم مثلاً زمانی که HIV در دنیا پاندمی شد، آموزش و پرورش صحبتی راجع‌به این ویروس نکرد در صورتی‌که آموزش و پرورش باید آموزش دهد، به هر حال نیاز جنسی یک غریزه طبیعی است و دانش‌آموزی که در سن بلوغ قرار دارد باید درباره تماس جنسی مطمئن و نامطمئن آموزش ببیند، ولی متأسفانه نه آموزش و پرورش و نه صدا و سیما در این مورد ضعیف عمل کرده‌اند. 

محرز با ابراز تأسف از اینکه پس از نزدیک به چهار دهه که از ورود ایدز به کشور می‌گذرد همچنان ابتلا به ایدز تابو به حساب می‌آید، ولی در دنیا این‌گونه نیست، گفت: دلیلش هم به خاطر ضعف در اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی است، آگاهی‌بخشی باید مستمر باشد و دائماً تلویزیون و رسانه‌ها درباره این مسئله صحبت کنند. کسانی‌که رفتار پرخطر دارند یا آزمایش داده‌اند و می‌دانند HIV مثبت هستند می‌ترسند به پزشک مراجعه کنند یا درباره آن با دیگران صحبت کنند.

وی با اشاره به خدمات رایگان مراکز مخصوص بیماران مبتلا به ایدز تأکید کرد: بیش از ۲۰۰ مرکز HIV وزارت بهداشت در سراسر کشور دایر هستند و اگر فرد مبتلا به این مراکز مراجعه کند همه خدمات در آنجا رایگان انجام می‌شود و داروی رایگان دریافت می‌کند و همچنین اگر تحت درمان قرار داشته باشد این باعث می‌شود عمر طبیعی هم داشته باشد و از همه مهمتر بار ویروسی‌شان صفر شود و به فرد دیگر انتقال نمی‌دهند و از این طریق هم فرد زنده می‌ماند و هم جلوی انتشار گرفته می‌شود. 

این فوق تخصص بیماری‌های عفونی بیان کرد که هیچ درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد و در این رابطه گفت: با وجود اینکه در دنیا چندین هزار واکسن آزمایش شده، اما هیچ کدام مؤثر نبوده‌اند و فقط دارو‌های موجود روند گسترش بیماری را کند می‌کنند و فرد بیماریتا زمانی که تحت درمان قرار دارد هیچ مشکلی برای او به وجود نمی‌آید، اما اگر مصرف دارو‌ها را متوقف کند سپس بیماری رشد پیدا خواهد کرد. رادیو و تلویزیون و دیگر رسانه‌ها باید مدام درباره اچ‌آی‌وی سخن بگویند و سخن گفتن در مورد آن را فقط محدود به روز جهانی ایدز نکنند.

به گفته محرز، آمار مبتلایان زن و مرد به سرعت در حال نزدیک شدن به یکدیگر است در حالی که قبلاً تعداد زنان خیلی کمتر بود و دلیل آن هم به خاطر روابط جنسی غیرایمن است. 

شرایط فرزندآوری برای افراد مبتلا به ایدز

وی شرایطی را برای صاحب فرزند شدن افراد مبتلا به ایدز عنوان کرد و گفت: اگر زن مبتلا به ایدز نباشد، ولی مرد مبتلا باشد، نوزاد به این بیماری مبتلا نخواهد شد؛ چون این بیماری از اسپرم منتقل نمی‌شود بلکه از مادر و از طریق خون به نوزاد انتقال می‌یابد. همچنین مادری که بعد از زایمان مبتلا شده نباید به فرزند خود شیر دهد، زیرا نوزادی که شیر مادر مبتلا را می‌خورد اگر اطراف سینه مادر یا دهان نوزاد کمی زخم باشد احتمالاً نوزاد مبتلا شود. به طور کلی راه انتقال اصلی تماس جنسی، خون و فرآورده‌های خونی است.

محرز افزود: البته مادرانی هم هستند که مبتلا شده‌اند و نوزاد سالمی را به دنیا آورده‌اند، اما به شرط اینکه با انجام درمان‌ها، بار ویروسی خون مادر صفر شده باشد و از این طریق میزان انتقال HIV مادر به جنین را تقریبا به صفر برسانیم.