مهرنوش: رقابت هوش مصنوعی با اقتصاد اشتراکی شدت گرفت

به گزارش خبرنگار گروه اقتصاد خبرگزاری علم و فناوری آنا، مینا مهرنوش، دکترای اقتصاد و مدیرعامل شبکه اجتماعی هوشمند کسب‌وکار با حضور در خبرگزاری آنا به مسائل مربوط به توسعه کسب و کار‌های مجازی و استفاده از هوش مصنوعی در لایه‌های مختلف اقتصاد پرداخت که در ادامه بخش نخست این نشست را می‌خوانید.

آنا: کدام کسب و کار‌ها در فضای مجازی رونق پیدا کرده‌اند و هدف‌گذاری برای توسعه کدام بخش در این فضا حائز اهمیت است.

مهرنوش: قبل از اینکه در رابطه با بحث کسب و کار‌هایی که در فضای مجازی رونق پیدا کردند، صحبت کنم باید به این نکته توجه کنیم که وضعیت اقتصاد جهان تغییر پیدا کرده است. ما یک بحث به نام اقتصاد دیجیتال داریم که به این مفهوم که در ذهن ماست و فکر می‌کنیم با ابزار‌های دیجیتالی می‌توانیم درآمد کسب کنیم، نیست. زمانی که در مورد دیجیتالیزیشین صحبت می‌کنیم منظور این نیست که به سراغ ابزار‌های آی تی برویم تا کسب و کار را پیشرفت بدهیم. نکته اساسی در این منظور این است که کلا ساختار و چارچوب و بیزنس کاملا متفاوت و دگرگون می‌شود. منظور این است که زمانی که دو کارخانه ماشین سازی را از نظر پیشرفت و مزیت رقابتی با هم مقایسه می‌کنید، بدانید کدام یک از دیگری نسبت به قدرت و کیفیت موتور بهتر است، اما سنجش دو ماشین در دنیای اقتصاد دیجیتال مربوط به مصنوعی است. اینکه کدام یک هوش مصنوعی بهتری دارد یعنی کدام یک فرمان بهتر و راحتی بیشتری به مصرف کننده می‌دهد، نخست باید ذهنیت خودمان را نسبت به اقتصاد دیجیتال تغییر بدهیم. اقتصاد دیجیتال این نیست که از ابزار‌ها و وسایل دیجیتالی هستند برای رونق و توسعه کسب و کار و اقتصاد استفاده کنیم. این است که نحوه تفکر را نسبت به کسب و کار‌ها تغییر بدهیم. یعنی باید فرآیند‌ها را دوباره تعریف کنیم. یعنی بازتعریف فرآیند‌ها از طریق نگاه دیجیتالی کردن.

آنا:‌ درباره نقش اقتصاد دیجیتال در توسعه فعالیت‌ها در فضای مجازی بیشتر توضیح دهید.

مهرنوش: ابتدا دنیا از حوزه آی سی تی استفاده کرد. یعنی اگر بحث اقتصاد دیجیتال را در نظر بگیریم، پوسته اول اقتصاد آی سی تی و استفاده از ابزار‌های آن است. در این دوره مکانیزم اداری را از طریق مکانیزاسیون، اتوماسیون اداری حل می‌کرد. بحث‌های اداری و نامه نگاری سی آر ال و نرم افزار حسابداری استفاده می‌کرد. کم کم دنیا به سمت ظهور پدیده‌های شبکه‌های اجتماعی رفت. کم کم به سمت اقتصاد اشتراکی رفتیم. اقتصاد اشتراکی همان تفکری است در دنیا که در دین و کشور ما سالهاست وجود دارد و از آن استفاده نمی‌کنیم و آن اقتصاد تعاونی است.

اقتصاد تعاونی همان بحث اقتصاد شراکتی است. یعنی بردن به سمت تک تک افراد. زمانی که به سمت اقتصاد اشتراکی می‌رویم، یعنی ایر؟ می‌گوید که لازم نیست هتل بزنم و می‌توانم از هتل‌های مردم استفاده کنم. خانه‌ها را تبدیل هتل کنم و تمام اقامتگاه‌ها و بومگردی‌ها از این طریق اتفاق می‌افتد. در اقتصاد اشتراکی همه چیز را به جز تبدیل می‌کنید. فرهنگ تعاونی یا ذهنیت تعاونی استفاده می‌کنیم. جالب است که از اسم تعاونی متوجه می‌شویم که ۷-۸ با هم به صورت مساوی ثبت شرکت داشته باشند و ما از تعاونی فقط ثبت شرکت را فهمیدیم در حالی که مفهوم بحث شرکت به سبک تعاون این است که می‌توانید به تک تک افرادی که در آن کار و اشتراک عضو هستند، تکیه کنید و بخشی از کار شرکت را انجام بدهید. مثلا در حوزه حمل و نقل، نمی‌توان به صورت تکی کار کرد و همه روی اقتصاد اشتراکی تأکید دارند. تاکسی، تپسی، مکسیم و ... آمده اند تا بتوانند از اقتصاد اشتراکی استفاده کنند؛ بنابراین دنیا به سمت اقتصاد اشتراکی رفت و از پلتفرم‌ها و اقتصاد پلتفرمی استفاده کند.

باید به سراغ هوش مصنوعی برویم

تا اینجا همان کسب و کار‌ها رویه‌های خود را تغییر دادند؛ اما بعد از آن به سمت دیجیتالیزیشن رفتیم. دیجیتالیزیشن یعنی باید به سراغ هوش مصنوعی بروید. زمانی که در مورد هوش مصنوعی صحبت می‌کنید، فرآیند کلا متفاوت خواهد بود. مثلا زمانی که می‌خواستیم پاورپوینت درست کنیم یا به دانشجو می‌گوییم پاورپوینت درست کند، مطلب می‌آورند، اما الان با یک جمله، هوش مصنوعی پاورپوینت را از ابتدا تا انتها می‌سازد؛ بنابراین کل ارزش پیشنهادی کسب و کار تغییر پیدا می‌کند. باید ببیند هوش مصنوعی کجای کار را گرفته است؟ آیا هوش مصنوعی ضرر و تهدید برای کسب و کار است یا فرصت برای کسب و کار من است. هم در کسب و کار‌ها و هم در شغل ها، مهمترین مسئله این است که شما در این زمانه بدون استفاده از دانش نمی‌توانید وضعیت راحتی پیدا کنید. الان باید مغز را به کار گرفت و باید فراتر از هوش مصنوعی کار کنیم. باید به راه حل‌هایی دست پیدا کنیم که از جمع کردن تصمیمات و اطلاعات نیست. اینکه یک سری اطلاعات را کنار هم بگذارد، نیست و یا از درون آن اطلاعاتی را انجام دهد، نیست. باید در اینجا به سراغ دانش برویم. باید تکنیک خلاقیتی زد و از تکنیکی کردن و همگرا کردن یک سری افکار و نظرات باید استفاده کرد.

الگو‌های کسب و کاری مجازی 

نکته بسیار مهم این است که در دنیای دیجیتالیزیشن نمی‌توان با الگو‌های قبلی و مدل‌های کسب وکاری کار کرد. ممکن است گفته شود که این تئوری است و باید روی کیس صحبت شود، اما باید بگویم که مدیران ما متوجه باشند که منظور ما از اینکه می‌گوییم از هوش مصنوعی استفاده کنید، این نیست که هوش مصنوعی را هوشمند کنید و یا چراغ‌ها سر ساعت مشخصی خاموش شود. اول باید مدل را طراحی کنید که انرژی در دنیا محدود است و برای محدودیت انرژی باید در این ساختمان انرژی را مدیریت بهینه کنم. زمانی که می‌خواهم چنین کاری انجام دهم از مدیریت هوشمند استفاده می‌کنم. نور و رطوبت و گرما و ... را تنظیم می‌کنم. درجه حرارت و نور را مدیریت می‌کنم و در زمان‌های مختلف، برنامه مشخصی داشته باشد. یک مدل طراحی و بعد از ابزار‌هایی مثل هوش مصنوعی استفاده و آن را پیاده سازی می‌کنم. مفهومی که به نام دیجیتالیزیشن در دنیا وجود دارد از اینجا آمده است.

آنا: سهم دیجیتالیزیش در استفاده از هوش مصنوعی چقدر تأثیرگذار است

مهرنوش: مهمترین عامل در پیاده سازی دیجیتالیزیشن، انسان است. یعنی در ابتدا باید به سراغ سرمایه انسانی برویم. خوشبختانه در ایران سرمایه انسانی خوبی داریم. یعنی بچه‌های علاقه‌مند زیادی داریم. اینکه می‌گویند همه رفتند، موافق نیستم. تعدادی از نخبه‌های ما مهاجرت کردند، اما بسیاری از نخبه‌های ما هنوز هستند. یک سوال از مسئولینی که می‌گویند همه مهاجرت کردند این است که چه کسانی باقی ماندند. 

اکنون سرمایه انسانی خیلی خوبی در ایران داریم. اول اینکه آنچه بالفعل شده، یعنی چیزی که می‌تواند در فضای مجازی و کسب و کار‌های فضای مجازی خروجی بدهد و دیگری آن چیزی است که پتانسیل دارد. استفاده از ابزار‌هایی مثل موبایل و اسباب بازی در بچه‌ها به شدت افزایش پیدا کرده است. زمانی که چنین اشتیاقی در کشور وجود دارد و یا ابزار در دست آنهاست.

واقعیت‌های اقتصاد مجازی

هر زمان که می‌خواهیم وسیله، خدمت، کسب و کار و کالایی را در جامعه راه اندازی کنیم، باید ببینیم بستر مناسب برای انجام آن کار چیست. خانم‌های خانه دار دو سوم وقت خود را در موبایل هستند. زمانی که می‌خواهم تفکر آن‌ها را تغییر بدهم و یا به آن‌ها آموزش بدهم، باید درون موبایل آن‌ها باشم. چرا دنیا وارد جنگ شناختی با ما از طریق موبایل و رسانه می‌شود؟ در زمان اغتشاشات، زنان خانه دار و بازنشسته‌ها می‌گفتند فردا حکومت عوض می‌شود و هفته دیگر تمام است و ... در گوشی انقلاب کرده بود، حکومت عوض شده بود، زندگی اش عوض شده بود و ....این واقعی است که انسان‌هایی که دو سوم وقت خود را در گوشی می‌گذرانند، تمام تفکر، بینش، نگرش و نحوه پرداخت به موضوعات در گوشی شکل می‌گیرد و از زندگی معمولی بیرون است. اگر کاری دارم باید وارد گوشی شوم تا نگرش و بینش اش را عوض کنم.

ظرفیت اصلی کسب‌وکارهای مجازی در کشور وجود دارد

در کسب و کار‌های فضای مجازی، بسیار خوب پیشرفت کردیم. در دوره قبلی و دولت قبلی روی کسب وکار‌های فضای مجازی خوب کار نشد و در حق بچه‌هایی که در این حوزه کار می‌کردند، ظلم شد و کار خوبی صورت نگرفت. یک عده به واسطه ارتباطات، امکانات و مراوداتی که با دولت داشتند، توانستند یک تغییراتی را به وجود آورند، اما ظرفیت اصلی که در کشور وجود داشت، اصلا نتوانست رشد پیدا کند. کسانی که در این حوزه کار کرده بودند، توانستند رشد پیدا کنند؛ اما بخش عمده‌ای از این‌ها مخصوصا کسب و کار‌هایی که مربوط به فضای مجازی هستند، آسیب زیادی دیدند. آن هم به خاطر وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات بود که به نظر بنده هیچ توجهی به رشد و توسعه کسب و کار‌های فضای مجازی نداشت.

آنا: رشد شرکت‌های هوش مصنوعی در ۱۰ سال گذشته در ایران چه سالی بوده است؟

مهرنوش:‌ شاید در دو سه سال اخیر این رشد اتفاق افتاد و در آن هشت سال، هیچ اتفاقی برای آن‌ها نیفتاده و هیچ توجهی به آن‌ها نشده است. در حد علاقه و بازی به آن‌ها توجه می‌شد و در حد دغدغه نبود.در فضای مجازی انواع و اقسام کسب و کار‌ها را داریم. همین هویت و زندگی که ما داریم در دنیای موازی (فضای مجازی) وجود دارد. در این دنیای مجازی عین فرصت‌هایی که در این طرف دارید، در آنجا هم دارید. یک سری فرصت‌های جدید هم دارید. مثلاً صبح که از خانه بیرون می‌آیم، می‌توانم در فضای مجازی هزار تا آواتار داشته باشم و هر روز با هر شکل آواتار وارد فضای مجازی شوم. یکی از مسائل آواتار فروشی در فضای مجازی است. مثلا در حوزه صنایع سنگین در فضای مجازی چه کار باید کرد؟ شما در سال چند نمایشگاه شرکت می‌کنید؟ اگر بخواهید با کسب و کار‌های دیگر خودتان را معرفی کنید، باید در فضای مجازی باشید. آیا فرصت این را دارید مدیرعامل کشتی سازی فلان را پیدا کنید و خط تولید خودت را به او نشان بدهی و بگویی فلان قطعات کشتی را تولید می‌کنم؟ اما فضای مجازی این فرصت را به شما داده و قطعات را توضیح بدهید، فیلم به اشتراک بگذارید، لینک را بفرستید تا وارد آن بشود و متوجه بشوند که چه شرکت و چه خط تولیدی دارید. از اینجا می‌توانید خط تولید در ایتالیا را بررسی کنید و ایرادات آن را پیدا کنید و سفارش بدهید. می‌توانید بدون سفر جلسه در آن طرف دنیا بگذارید.

در کنار فرصت، همانقدر درآمد، ثروت و اقتصاد وجود دارد، مهم این است که گوش چشم ما چه کار می‌کند؟ می‌بیند؟ باید ببیند و بگردد و پیدا کند. بسیاری از جا‌ها لینک می‌زنند. مثلا یکی از نگرانی‌هایی که ایلان ماسک مطرح می‌کند این است که از ربات می‌ترسیم و ربات‌ها زندگی ما را نابود می‌کنند و... بسیاری از جا‌ها از ربات‌ها استفاده می‌کنند.

بحث محتوا، بحث جذاب در دنیای فضای مجازی است  

بحث جذاب در دنیای فضای مجازی، بحث محتوا است. در اقتصاد اولین چیزی که یاد گرفتم این بود که اقتصاد دو بعد است. اقتصاد دستوری و اقتصاد اثباتی. اقتصاد اثباتی مثل فیزیک می‌ماند مثلا اگر در قندان را رها کنید، به زمین می‌افتد و این قانون اثباتی و طبیعی و علمی است، اما در اقتصاد دستوری می‌گویید که آیا باید این را رها کنم یا نه؟ این یعنی نباید آن را رها کرد. اقتصاد دستوری به قضاوت ارزشی و باور‌ها و نگرش ها، دین، شخصیت و فرهنگ و. بر می‌گردد. عمده اتفاقاتی که در حوزه اقتصاد می‌افتد، دستوری است و مبتنی بر این است که براساس بینش و نگرش ما چه چیزی درست یا غلط است. 

انتظارات مردم از اقتصاد

یک بحث در اقتصاد به نام انتظار مطرح می‌شود. انتظارات مردم، شکل دهی اساسی به رخداد‌های اقتصادی است که برای ما رخ می‌دهد. بنده به تازگی با مفهوم انتظارات و اینکه مردم چطور می‌توانند از رسانه‌ها و فضای مجازی تابعیت می‌کنند آشنا شدم. با چند اخبار ساده، سهام در بورس را جابه‌جا می‌کنند. در فضای مجازی به راحتی می‌توان هر چیزی را وارونه کرد.یکی از کار‌های جذاب هوش مصنوعی، کار تحلیل کامنت است. تحلیل کامنت یکی از مسائل ساده است. در گذشته باید در خبر‌های گذشته جستجو می‌کردید تا خبر‌های جذاب را پیدا کنید، اما در شش ماه آینده نیازی نیست که به دنبال خبر جذاب بگردید و روزانه خبر‌های جذاب را برای شما پیدا می‌کند و به شما معرفی می‌کند تا روی آن‌ها کار کنید. پس زمانی که محتوا مهم می‌شود به اقتصاد محتوا می‌رسیم.اقتصاد محتوا یکی از جذاب‌ترین و پولسازترین بخش‌های اقتصادی در دنیا است و بسیار مهم است، اما خبرنگاران به این مسئله اصلاً توجهی نمی‌کنند.

اقتصاد «توجه» مورد اهمیت است

دنیا در پیشرفته‌ترین حالت اقتصادی به جایی به نام اقتصاد «توجه» رسیده است. در این فضا کسی که موفق شود حواس شما را پرت کند، برنده است. اقای پیتر دراکه می‌گوید کثرت اطلاعات، فقر توجه می‌آورد. به محض بیدار شدن، کورمال کورمال موبایل را برمی دارید و به ساعت نگاه می‌کنید. بعد وارد شبکه‌ها می‌شوید و ... ازلحظه‌ای که چشم را باز می‌کنید، کسی جلب توجه می‌کند. یکی فیس بوک، یکی اینستاگرام، دیگری ایمیل و دیگری شبکه داخلی شرکت خودش را نگاه می‌کند و. کسی که اینجا را زده، توجه شما را گرفته است.

فرض کنید صبح زود اولین چیزی که می‌بینید تبلیغات است. حالا باید در این میان که به محض باز کردن چشم، حجم اطلاعات زیادی می‌آید، چه کار کرد تا توجه جلب شود؟ این مزیت رقابتی است. یعنی باید یک مزیت رقابتی در محتوا تولید کرد که جلب توجه کند. خرید توجه در حال حاضر مهمترین کاری است که در فضای مجازی در حال انجام است و یک علم بسیار پیچیده‌ای است. گا‌ها رفتار این افراد را نقد و نقض می‌کنند درحالی که این‌ها بسیار باهوش هستند. چون روی احساسات مردم و ارکتایپ‌های جامعه دست گذاشته اند در فضای مجازی یک بحث بسیار کلیدی، بحث اقتصاد محتوا است.