۲۹ آبان در دنیای علم چه خبر؟

خبرگزاری علم و فناوری آنا؛ تاریخ علم مملو از رویدادهای مهمی است که نوآوری‌ها، کشف‌ها و حتی زادروزها و درگذشت‌های دانشمندان و مخترعان تاثیرگذار جهان را در برمی‌گیرد. در این تقویم علم، وقایع مهم مصادف با امروز ۲۹ آبان برابر با ۲۰ نوامبر را ورق می‌زنیم.

فضل‌الله رضا 

۲۰ نوامبر ۲۰۱۹ میلادی برابر با ۲۹ آبان ۱۳۹۸ خورشیدی، دکتر فضل‌الله رضا در سن ۱۰۴ سالگی درگذشت. فضل‌الله رضا مهندس برق، استاد دانشگاه و دومین رییس دانشگاه صنعتی شریف و از سفرای پیشین ایران در یونسکو و کانادا بود. نام خانوادگی «رضا» منسوب به «حاجی آقارضا» است که از مراجع تقلید گیلان و از پشتیبانان سرشناس جنبش مشروطه ایران بود. او لیسانس خود را در رشته مهندسی برق از دانشگاه تهران گرفت و در اواخر جنگ جهاني دوم براي تکميل تحصيلات راهي آمريکا شد. در سال ۱۳۲۴ مدرک فوق‌لیسانس را از دانشگاه کلمبیا در آمریکا و دکتری را در رشته مهندسی برق از موسسه فناوری نیویورک (دانشگاه نیویورک فعلی) دریافت کرد و پس‌از بازگشت به ایران، بعد از محمدعلی مجتهدی به‌عنوان دومین رئیس دانشگاه صنعتی شریف انتخاب شد. فضل‌الله رضا مطالعات مبسوطی را در حوزه ارسال حداکثر اطلاعات در کانال‌های مخابراتی نویزدار، نظریه اطلاعات و فرایندهای تصادفی، سامانه‌های خطی آنالیز عمومی، نظریه سیستم‌ها و مدارها، نظریه کنترل سامانه‌های پویا، فضاهای خطی، انتقال و تلفات انرژی در شبکه‌های n-دهانه‌ای انجام داد.

ادوین هابل

20 نوامبر 1889میلادی برابر با ۲۹ آبان ۱۲۶۸ خورشیدی، ادوین هابل، اخترشناس آمریکایی به‌‌دنیا آمد. او که اولین شواهد از انبساط جهان را ارائه کرد به‌عنوان بنیانگذار نجوم برون‌کهکشانی می‌شناسند. بین سال‌های ۱۹۲۳ تا ۱۹۲۵ هابل متغیرهای قیفاووس را در سحابی‌های مارپیچ مسیه ۳۱ و مسیه ۳۳ شناسایی و به‌طور قطع ثابت کرد که آنها خارج از کهکشان راه‌شیری هستند. تحقیقات هابل درباره این اجرام، که او آنها را سحابی‌های خارج‌کهکشانی نامید و ستاره‌شناسان امروزی آنها را کهکشان‌های مجزا می‌نامند، به نظام طبقه‌بندی استاندارد کهکشان‌های بیضوی، مارپیچی و نامنظم او انجامید و اثبات کرد که آنها به‌طور یکنواخت در فواصل دور توزیع شده‌اند. هابل فواصل کهکشان‌ها و انتقال به سرخ آنها را اندازه‌گیری کرد و در سال 1929 رابطه سرعت-فاصله را که اساس کیهان‌شناسی مدرن است منتشر کرد. تلسکوپ فضایی معروف هابل در بزرگداشت او نامگذاری شده است.

اولین پیوند موفقیت‌آمیز قلب نوزاد

۲۰ نوامبر 1985 میلادی برابر با ۲۹ آبان ۱۳۶۴ خورشیدی، دکتر لئونارد لی بیلی از مرکز پزشکی دانشگاه لوما لیندا اولین پیوند قلب موفقیت‌آمیز را روی یک نوزاد 4 روزه به نام ادی آنگویانو انجام داد. ادی با سندرم قلب چپ هیپوپلاستیک به دنیا آمده بود و بدون این عمل، تنها چند روز دیگر می‌توانست زنده بماند. اما قلب یک نوزاد مرگ مغزی در دسترس قرار گرفت. این سومین بار بود که چنین پیوندی انجام می‌شد اما دو مورد قبلی ناموفق بودند، اما عمل ادی موفق بود و تا تولد 10 سالگی او، تقریباً 300 کودک دیگر در لوما لیندا این عمل پیوند را انجام دادند که از این تعداد، 203 نفرشان زیر شش ماهگی قلب‌های بیمارشان جایگزین شد. ادی همچنان زنده است.

ایستگاه فضایی بین‌المللی

 ۲۰ نوامبر ۱۹۹۸ میلادی برابر با ۲۹ آبان ۱۳۷۷ خورشیدی، اولین اتاقک ایستگاه فضایی بین‌المللی با نام زاریا با موشک پروتون روسیه از فضای بایکونور قزاقستان پرتاب شد و بخش‌های دوم و سوم ایستگاه شامل بخش آمریکایی یونیتی و بخش روسی زیوزدا به‌ترتیب در دسامبر ۱۹۹۸ و جولای ۲۰۰۰  به بخش زاریا متصل شدند. اتصال این سه بخش به هم امکان زندگی و کار انسان را در ایستگاه فضایی بین‌المللی به وجود آورد و سپس ۲ نوامبر ۲۰۰۰ با ورود اولین اردوی فضانوردان شامل دو کیهان‌نورد روسی و یک فضانورد آمریکایی، استفاده مفید از ایستگاه آغاز شد و اکنون ۲۳ سال از اولین اقامت در آن می‌گذرد. این پروژه را ناسا در سال 1983 آغاز کرد و سازمان‌های فضایی کانادا و ژاپن و 11 عضو آژانس فضایی اروپا هم به آن ملحق شدند.

ویلم دو سیتر

۲۰ نوامبر ۱۹۳۴ میلادی برابر با ۲۹ آبان ۱۳۱۳ خورشیدی، ویلم دو سیتر، ریاضیدان، اخترشناس و کیهان‌شناس هلندی درگذشت. دو سیتر مدل‌های نظری جهان را براساس نظریه نسبیت عام آلبرت اینشتین ایجاد کرد. او به‌طور گسترده روی حرکات قمرهای مشتری کار کرد و جرم و مدار آنها را پس‌از دهه‌ها رصد مشخص کرد. سیتر ثابت‌های بنیادی نجوم را دوباره تعیین و تغییرات چرخش زمین را معین کرد.  راه‌حل او در سال 1917 برای معادلات میدان آلبرت اینشتین نشان داد که یک عالم تقریباً خالی، منبسط خواهد شد. بعدها، او و اینشتین راه‌حلی برای عالم درحال انبساطِ بدونِ انحنای فضایی پیدا کردند. او همچنین مطالعات آماری درباره توزیع و حرکت ستارگان انجام داد، مشارکت‌های علمی اصلی دو سیتر در شاخه کیهان‌شناسی فیزیکی بود. او مقاله‌ای با آلبرت اینشتین در سال ۱۹۳۲ نوشت که در آن بحثی پیرامون امکان وجود مقادیر زیاد ماده‌ای که از خود نوری منتشر نمی‌کند، ارائه داده بودند که امروزه به‌عنوان ماده تاریک شناخته می‌شود.