چالش دانش‌بنیان‌ها در نانو/ از سختی دریافت مجوز تا تأمین مواد اولیه

خبرگزاری علم و فناوری آنا_ گروه علم و فناوری؛ چهاردهمین‌ نمایشگاه فناوری نانو از سیزدهم تا شانزدهم آبان 1402 در نمایشگاه بین‌المللی با حضور اکوسیستم فناوری و نوآوری حوزه نانو و میکرو در حالی به کار خود پایان داد که ۹۰ شرکت دانش‌بنیان دستاوردهای خود را عرضه کرده بودند.

برخی از دستاورد‌هایی که در این نمایشگاه عرضه شدند برای نخستین بار در ایران و جهان بود؛ اما مخترعان و محققان آنها برای اجرای طرح‌شان با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می‌کنند؛ یعنی علاوه بر اتفاقات خوب و خوشایندی که در حوزه نانو به وجود آمده؛ اما در پشت پرده اتفاقات و چالش‌های زیادی وجود داشته است.

در این گزارش قصد داریم که با گفت‌وگوهایی که با مدیران شرکت‌های تولیدکننده محصولات نانو داشتیم به برخی از این چالش‌ها اشاره کنیم.

محصولات جدید با مشکلات بیشتری مواجهند

رقیه حبیبی، مدیرعامل یکی از شرکت‌های فناور مستقر در پارک علم و فناوری گیلان که سازنده نخستین محصولات سلامت محور ابریشمی بر پایه فناوری نانو است در این باره به خبرنگار علم و فناوری آنا گفت: اکنون شرکت ما با مشکلات اداری و تحقیقی مواجه است. همچنین برای به دست آوردن مواد اولیه نیز مشکلات زیادی داریم؛ زیرا اگر محصول نمونه مشابه داخلی و خارجی نداشته باشد و تاکنون هیچ مقاله و رزومه علمی هم مشابه این محصول تولید نشده باشد مشکل دوچندان خواهد شد.

وی افزود: در بحث مسائل اداری برای اخذ مجوز  با مشکل مواجهیم؛ زیرا محصولات جدید در هیچکدام از جداول سازمان غذا و دارو و نظام پزشکی، ابزار کمک پزشکی و بهداشتی عنوان آن ذکر نشده است.

به گفته وی، درصدد این هستیم تا استاندارد و پروتکل‌های خاصی برای شرکت خودمان و شرکت‌های دیگر که وارد این عرصه می‌شوند، به وجود بیاوریم و انتظار داریم دولت در بحث فرهنگ سازی به ما کمک کند؛ زیرا تمام راه را رفته ایم و اکنون محصول به بار نشسته است. قطعاً اگر دولت شرایط اخذ مجوز‌ها را تسهیل کند، بسیاری از مشکلات ما برطرف خواهد شد.

شرایط اخذ مجوز‌ها راحت نیست

سمیرا رازانی، مدیرعامل یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان مستقر در مرکز رشد واحد‌های فناور شهرستان دورود هم به آنا گفت: اگر از فناوری‌های نوین حوزه نانو استقبال و فرایند اخذ مجوز‌ها و استاندارد‌ها راحت‌تر شود، محصولات شرکت‌های دانش‌بنیان بهتر می‌توانند به بازار ورود پیدا کند.

وی افزود: متاسفانه شناخت زیادی درباره محصولات دانش‌بنیان وجود ندارد. این امر باعث شده تا به سختی جواز محصول‌مان را بگیریم.

رازانی ادامه داد: قطعاً اگر بیشتر از فناوری‌های نو حوزه نانو استقبال شود و فرایند اخذ مجوز‌ها و استاندارد‌ها راحت‌تر شود، محصولات ما بهتر می‌توانند به بازار ورود پیدا کند. اگر تنفس و فاصله زمانی اخذ تسهیلات بانکی بیشتر شود، قسمت بزرگی از مشکلات ما برای اجرای این طرح هایمان برطرف خواهد شد.

برقراری ارتباطاتی سازنده میان دانشگاه و صنعت با کمک‌های بلاعوض دولتی

آتوساسادات عربانیان، مدیر عامل یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان زیرمجموعه پژوهشکده لیزر پلاسمای دانشگاه شهید بهشتی نیز برای اجرای طرح خود با مشکلاتی مواجه است.

وی به آنا گفت: متاسفانه فرایند‌های اداری برای ثبت گواهی خیلی طولانی است. شاید یک سال الی یک سال ونیم زمان ببرد. ضروری است دولت این فرایند‌های سخت را تسهیل کند. همچنین با وجود اینکه طی چند سال اخیر سعی شده از طرح‌های حوزه کوانتومی حمایت شود؛ اما هنوز نتوانسته ایم تسهیلات بلاعوض دریافت کنیم.

وی تأکید کرد: دولت باید به بخش دانشگاه بیشتر بها دهد تا طرح‌های دانشگاهی به محصول تبدیل شوند. دانشگاه‌ها باید حمایت مالی شوند. اینطور نباشد که فقط از مراکز تحقیقاتی حمایت کند. دولت برای اینکه ارتباطات خوبی بین دانشگاه و صنعت برقرار کند باید کمک‌های بلاعوض به دانشگاه‌ها دهد تا هم دانشجویان رشد پیدا کنند و هم محصولات دانش‌بنیان داشته باشیم.

بی ثباتی قیمت دلار؛ مشکل اصلی شرکت‌های دانش‌بنیان

مشکلات شرکت‌های دانش‌بنیان تنها به ارائه مجوز‌ها و تسهیلات ختم نمی‌شود. نوسانات قیمت ارز مشکلات زیادی برای این شرکت‌ها به وجود آورده است.

امیرحسین تقوی، موسس و مدیرعامل یکی از شرکت دانش‌بنیان فعال در عرصه غبارگیری صنعتی و تولید کننده فیلتر‌های نانویی تصفیه هوا که امسال در نمایشگاه نانو حضور داشت به آنا گفت: در تولید محصولات با مشکل‌های زیادی مواجه هستیم. بی ثباتی قیمت‌ها از جمله آنهاست. یکی از مشکلات ما این است که مواد اولیه مان را از پتروشیمی‌ها تهیه می‌کنیم. قیمت پتروشیمی‌ها با توجه به نوسانات قیمت دلار، مدام در حال تغییر است. نمی‌توانیم هر روز  قیمت‌ها را برای مشتریان افزایش دهیم.

وی ادامه داد: معمولا با تغییر قیمت دلار، قیمت اجناس نیز بالاتر می‌رود. پس از کاهش قیمت دلار، دیگر قیمت اجناس به حالت عادی برنمی‌گردد. این مسئله اکنون چالش بزرگی برای ما ایجاد کرده است.

تقوی افزود: بحث سرمایه در گردش نیز از دیگر چالش‌های ما محسوب می‌شود. معمولاً دانش‌بنیان‌ها از طریق صندوق نوآوری و شکوفایی مورد حمایت قرار می‌گیرند و تسهیلاتی نیز دریافت می‌کنند. پیش‌از این تسهیلات به صورت ساده و روان در اختیار شرکت‌ها قرار می‌گرفت؛ اما به تازگی تسهیلات به بانک‌ها ارجاع داده می‌شود. در بانک‌ها  بحث تضامین و نرخ تسهیلات مطرح است که مشکلاتی برای ما ایجاد می‌کند.

به گفته وی، اگر اعتبارات لازم داده شود و حمایت‌های مادی و معنوی بهتری صورت بگیرد، چرخ تولیدمان را می‌توانیم بچرخانیم. در دولت جدید یک سری اتفاقات خوب افتاده است و حمایت از تولید رخ می‌دهد، اما توقع داریم حمایت‌ها افزایش یابد.

مسئولان باید نگاه مهربانانه تری به دانشجویان داشته باشند

در این نمایشگاه طرح‌های فناورانه و خوبی نیز از سوی دانشجویان حوزه‌های مختلف ارائه شده بود. دانشجویان این حوزه نیز با چالش‌های مختلفی مواجه بودند که نیاز به نگاه مهربانه‌تر مسئولان داشتند.

رضا مهدی پور، دانشجوی مهندسی مکانیک دانشگاه آزاد واحد کرمان و مخترع گجت هوشمند نانو سلامت در محیط‌های معدنی که طرح وی سال گذشته در جشنواره سوئیس مدال برنز و امسال مدال نقره به دست آورد از جمله دانشجویانی محسوب می‌شود که برای اجرای طرح هایش دچار پاره‌ای از مشکلات است.

وی در این خصوص گفت: تاکنون توانسته ایم مدال‌های مختلف طلا، نقره و برنز دریافت کنیم؛ اما هنوز از سوی دولت مورد حمایت قرار نگرفته ایم. متاسفانه سرمایه گذاری ویژه‌ای نیز از این طرح نشده است.

مهدی پور به بیان دیگر مشکلات پژوهشگران این حوزه پرداخت و افزود: متاسفانه دانشگاه‌ها  و شرکت‌هایی که جذب پارک شده اند بیشتر  مورد حمایت قرار می‌گیرند؛ اما حمایتی از دانشجویان نمی‌شود. تسهیلات زیادی نیز به دانشجویان فعال در این حوزه تعلق نمی‌گیرد.

ضرورت توجه دولت به دانشجویان محقق

علیرضا اسکندری، دانشجوی ارشد دانشگاه تهران رشته فیزیک گرایش ماده چگال نیز از دیگر دانشجویان حاضر در این نمایشگاه بود؛ دانشجوی نخبه‌ای که با معدل نوزده و نیم برای تحقق طرح‌های خود با چالش‌های زیادی مواجه است.

وی نیز در این باره به آنا گفت: اگر بنیاد ملی نخبگان یا ارگان‌های علمی از ما دانشجویان حمایت کنند باید حداقل دو الی سه هفته درس و کارمان را برای اثبات طرح مان رها و مدارک زیادی به این نهاد‌ها ارائه کنیم. حمایت شدن خوب است؛ اما همین اتلاف وقت باعث می‌شود بخش علمی کار دچار کاستی شود. مخصوصاً کار من که تجربی است باید هر روز در آزمایشگاه باشم تا کار طرحم پیش برود. نباید در کار من وقفه‌ای پیش بیاید.

اسکندری افزود: به جای اینکه ما دانشجویان و مخترعان به دنبال آن‌ها بیفتیم، ارگان‌ها و نهاد‌های متولی باید نگاه دوستدارانه‌تر و بهتری نسبت به ما داشته باشند. آن‌ها می‌توانند بازرسی به دانشکده‌ها بفرستند تا نفرات برتر را شناسایی کنند، نیاز‌ها و دغدغه‌های آن‌ها را بسنجند.

وی اضافه کرد: لازم نیست شخصیت خاصی بیاید یک نفر که علم و آشنایی کافی با شرایط دانشگاهی داشته باشد، کافی است. این مشکل فقط مربوط به من نیست. مشکل خیلی از دانشجویان رشته‌های مختلف است. برخی از دوستان به دلیل بهبود شرایط اقتصادی برای امرار و معاش مجبور شده اند از وقت کار علمی شان بگذرند و به سر کار بروند. 

دانشجوی ارشد دانشگاه تهران تصریح کرد: باید مسئولان نگاه مهربانانه‌ای نسبت به ما داشته باشند. نباید لازم باشد ما را از یک دفتر به دفتر دیگری ارجاع دهند. قضیه باید برعکس باشد.

ضرورت حمایت از ایده و صاحب ایده

ایران جز پنج کشور نخست دنیا در علم نانو محسوب می شود. علمی که باید محصولات آن نیز کاربردی شود. اکنون بسیاری از پژوهشگران این علم برای کاربردی ساختن نانو دستاوردهای بزرگی خلق کرده اند؛ اما بسیاری از آنها برای اجرایی شدن طرح هایشان که برخی از آنها حتی برای اولین بار در جهان تولید شده اند و نمونه مشابه داخلی ندارند با چالش های زیادی مواجه اند.

دشواری فرایند اخذ مجوزها و تسهیلات از مهمترین چالش هایی است که اغلب شرکت های دانش‌بنیان و پژوهشگران این حوزه با آن دست به گریبانند. مشکلاتی که گره کور آنها فقط با تدابیر درست مسئولان باز می شود. امید است با تدبیر روشن و درست نهادها و ارگان های ذی‌ربط مشکلات فعالان این عرصه نیز برطرف شود.