«ساحل مکران» دروازه‌ای به انجام تحقیقات بلایای طبیعی
به گزارش خبرنگار علم و فناوری آنا، مکران، یکی از مناطق استراتژیک ایران واقع در شمال‌غرب اقیانوس هند، از نظر جغرافیایی و علمی-زمین‌شناسی توجه زیادی را به خود جلب کرده است. این ناحیه به لحاظ ژئومورفولوژیکی و لرزه‌زمین‌ساختی دارای جذابیت‌ها و چالش‌های منحصربه‌فردی است که نیازمند تحقیقات علمی و پژوهش‌های پیشرفته در زمینه زمین‌شناسی و لرزه‌زمین‌ساخت است.
پروفسور محمد مختاری رئیس کارگروه شمال‌غرب اقیانوس هند در گفت‌وگو با خبرنگار علم و فناوری آنا عنوان کرد: منطقه فرورانش مکران با طول تقریبی هزار کیلومتر از دیدگاه فیزیوگرافی یک ناحیه فعال لرزه‌زمین‌ساختی است که در امتداد حاشیه شمال‌شرقی خلیج عمان از جنوب‌شرق ایران تا جنوب‌غرب بلوچستان پاکستان گسترده شده است.
وی با بیان اینکه این ناحیه نقطه تلاقی سه صفحه عربی، اوراسیا و هند است، ادامه داد: در این ناحیه پوسته اقیانوسی صفحه عربی در حال فرورانش به زیر پوسته قاره‌ای صفحه اوراسیا (افغانستان و ایران مرکزی) بوده که با توجه به داده‌های سیستم موقعیت‌یاب جهانی، میزان فرورانش برابر 5.19 میلیمتر در سال است که در مقایسه با سایر نواحی فرورانش جهان، آهنگ فرورانش با سرعت کم صورت می‌گیرد.
مختاری با بیان اینکه جذابیت‌ها و توجهات علمی- تحقیقی زیادی در جامعه علمی داخلی و خارجی از دیدگاه زمین‌شناسی، لرزه‌زمین‌ساخت و ژئومورفولوژیکی به ناحیه مکران وجود دارد، عنوان کرد: ولی با تمام کارهای تحقیقی صورت گرفته این ناحیه همچنان توجه زیادی را به خود می‌طلبد. علاوه‌براین، از دیدگاه اقتصادی و ژئوپلیتیکی یکی از دروازه‌ها و کریدورهای اقتصادی جهانی و از طریق اقیانوس هند است.همچنین همانند سایر نقاط ایران که از طبعیت زیبایی برخوردار است؛ این ناحیه یکی از مناطق جذاب و توریستی کشور است که ظرفیت جذب گردشگران داخلی و خارجی زیادی را در خود دارد.
نقشه سواحل مکران
توجه به سواحل مکران از دیدگاه علمی برای زمین شناسی است
رئیس پروژه پالئوسونامی برنامه بین‌المللی علوم زمین یونسکو ادامه داد: اساس و بنیان فعالیت‌های گسترده اقتصادی-گردشگری در این منطقه توجه به مطالعات زمین‌شناسی-لرزه زمین‌ساخت است. در این راستا مؤسسات ملی و بین‌المللی با حمایت مالی سازمان برنامه و بودجه کشور و همکاری بی‌دریغ مقامات محلی هر دو استان در ساحل مکران (هرمزگان و سیستان و بلوچستان) و در مشارکت با کارگروه شمال‌غرب اقیانوس هند (NWIO) یونسکو پروژه‌های متنوع و مهمی را به انجام رسانده و یا در حال انجام است.
مختاری اضافه کرد: این تحقیقات از آخرین تکنولوژی‌های روز مانند ارزیابی احتمالاتی خطر سونامی بهره برده است و اکنون، این پروژه‌ها در مرحله تکمیل قرار دارند. پروژه‌های تکمیلی شامل ارتقاء تأثیر سونامی بر مناطق ساحلی است که می‌تواند در برنامه‌ریزی شهری و بهره‌برداری از زمین و توسعه صنعتی و مسکونی مفید باشد؛ اما آنچه که توجه به مطالعات در این زمینه را بارز می‌سازد تا فعالیت‌های اقتصادی-گردشگری در بستری آرام و ایمن انجام شود به این دلیل است که ناحیه مکران در حال فرورانش پیوسته بوده و منطقه‌ای فعال از نظر لرزه‌زمین ساختی است.
وی با بیان اینکه سه مخاطره طبیعی و مهم همواره سواحل مکران را تهدید می‌کند، گفت: این مخاطرات شامل رخداد زلزله، سونامی و طوفان‌های موسمی و قاره‌ای می شود. براساس بررسی‌های لرزه‌ای تاکنون بیش از هزاران رخداد لرزه‌ای با بزرگای کمتر از سه تا بزرگ‌ترین آن (رخداد 1.8 ریشتری در 6 آذر 1324 شمسی (معادل 7 نوامبر سال 1945 میلادی) ) در این ناحیه رخ داده است که زلزله آخر موجب وقوع سونامی در شرق مکران شده که علاوه‌بر پاکستان، کشورهای ایران، هند، عمان و امارات متحده عربی متأثر از این رخداد شده‌اند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله گفت: تأثیر رخداد سونامی بر یک ناحیه تحت تأثیر عوامل مختلفی است که از جمله مهم‌ترین این عوامل شامل دامنه موج سونامی، میزان مسافتی که موج سونامی طی می‌کند، جابجایی ستون آب، مدت و تعداد امواج سونامی، ساختار توپوگرافی ساحل، میزان توسعه منطقه ساحلی، فاصله بین سواحل و مناطق پرجمعیت و کیفیت نظارت، پیش‌بینی و فناوری هشدار سونامی می شود.
وی گفت: خسارات احتمالی ناشی از سونامی شامل مرگ و میر و آسیب دیده‌ها، تخریب و آسیب به زیرساخت‌ها، تخریب و آسیب به قایق‌ها و تأسیسات دریایی، آتش‌سوزی‌هایی که باعث آسیب بیشتر، آلودگی محیط زیست و شیوع بیماری‌ها می‌شود و در مواردی مانند سونامی سال 1324 مورد بحث قرار گرفته شده است. با توجه به اهداف توسعه‌ای در ناحیه ساحلی مکران هر گونه اهداف زیرسازی و پیشرفت ساخت‌وساز در منطقه نیازمند توجه اکید به رخدادها و مخاطرات طبیعی است.
مشاور عالی دانشگاه هرمزگان اظهار کرد: مخاطرات طبیعی در هر حالتی خارج از کنترل انسان هستند؛ ولی از آنجا که تمامی هدف علم، کمک به بقاء بشر، محیط و به حداقل رساندن میزان تأثیر و خسارات جانی- مالی مخاطرات است ضروریست همگام با پیشرفت توسعه‌ای-اقتصادی منطقه مورد توجه گیرد.
وی با اشاره به اقداماتی که برای سواحل مکران لازم است گفت: راه‌اندازی مرکز سیستم ملی-محلی هشدار سریع سونامی در جهت پیش‌یابی سونامی‌های احتمالی در طول خط ساحلی، راه‌اندازی سیستم دارت (DART)، آموزش دوره‌ای و محلی جمعیت ساحلی مکران برای مواقع پیش‌یابی شده و پیش‌بینی نشده وقوع سونامی، افزایش ساخت و سازهای مقاوم و مناسب در ناحیه ساحلی، انجام مطالعات گسترده در بستر دریا و خشکی برای اکتشافات منابع نفت و گاز از جمله راهکارهایی است که برای سواحل مکران می توان بر پایه علمی انجام داد.
وی اضافه کرد: با استفاده از سیستم ملی-محلی هشدار سریع سونامی، فرابینی سطح دریا با استفاده از ابزارهای آبی کم عمق و عمیق برای تعیین اینکه آیا یک سونامی در حال وقوع، نظارت می‌شود. در این راستا دو منطقه جاسک و چابهار به عنوان مناطق نمونه برای احداث و نصب سامانه هشداردهنده چند بلایایی طبیعی شناسایی شده‌اند. این سامانه‌ها به پیشگیری و مدیریت بلایای طبیعی کمک می‌کنند و اطلاع‌رسانی به مردم را به صورت سریع و دقیق میسر می‌سازند.
وی درباره راه‌اندازی سیستم دارت (DART) در ساحل مکران گفت: این سیستم که مخفف ارزیابی عمیق اقیانوس و گزارش سونامی است از حسگرهای بستر دریا و شناورهای سطحی برای نظارت بر تغییرات سطح دریا و تغییرات فشار استفاده می‌کند.
مختاری گفت: با انجام همه این تحقیقات و اقدامات، امیدواریم منطقه مکران را بر پایه اطلاعات دقیق و بستری آرام و ایمن از نظر چند بلایایی طبیعی توسعه دهیم و زیرساخت‌های مقاوم‌تری را برای آینده فراهم کنیم. این تدابیر به ایجاد محیطی امن‌تر و بهتر برای ساختارهای توسعه‌ای در این منطقه کمک خواهد کرد.
انتهای پیام/