جوهر تمدن‌سازی را می‌توان در دانشگاه و حوزه یافت

به گزارش گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری آنا، نشست تکریم محمد سمیعی، و معارفه سعیدرضا عاملی رئیس جدید و سابق دانشکده مطالعات جهان، با حضور محمود کمره‌ای، معاون آموزشی دانشگاه، در تالار حنانه این دانشکده برگزار شد.

سعیدرضا عاملی، سخنان خود را با خیرمقدم به حاضران در نشست و حمد و سپاس خدای متعال و صلوات بر محمد و آل او، و تبریک میلاد امام صادق (ع) و پیامبر گرامی اسلام (ص)، و بزرگداشت هفته دفاع مقدس آغاز و تأکید کرد همه ما وامدار تلاش و همت و مجاهدت رزمندگان عزیز و خانواده شهدا و جانبازان والا مقام بوده و هستیم. زینت‌بخش آغاز کلام ایشان این آیه شریفه بود: «هَلْ یسْتَوی‌الذینَ یعْلَمُونَ والذینَ لَایعْلَمُونَ.»

 

عاملی این جلسه را جلسه تکریم از دکتر سمیعی، نه به صرف دوران ریاست ایشان در دانشکده، بلکه برای مجموعه زحمات ایشان عنوان کرد و افزود: ایشان همچنان رئیس دانشکده هست و در جوار ایشان و با هم‌فکری ایشان کار را ادامه خواهیم داد. روحیه والای ایشان در سخنانشان آشکار است که مملو از احترام و اکرام و حس خوبِ بودن است.

 

وی دکتر سمیعی را اندیشمند، توانا، اهل خردورزی، دارای سلامت و متانت و تقوا دانست و گفت: ایشان دانشکده را بسیار با آرامش و در فضایی صمیمانه اداره کردند.

عاملی از وزین‌بودن گروه مطالعات ایران سخن گفت که بار آن را دکتر سمیعی بر دوش دارند. رئیس دانشکده مطالعات جهان، دانش و علم را حلال مشکلات دانست و افزود: این دانش است که هم راه‌گشایی می‌کند و هم راهبری، نوآوری و حل مسئله. همچنین، سرمایه اجتماعی و انسانی فراهم می‌آورد. در بحرانی‌ترین شرایط با دانش هزاران امید خلق می‌شود. وقتی در جمع دانشمندان، دانش‌پژوهان و فرهیختگان هستیم، احساس واقعاً خوبی داریم.

 

وی دانشگاه را بهترین محیط زندگی خطاب کرد که منشأ یافتن راه‌حل برای همه مسائل و چالش‌های اجرایی و اجتماعی است.
بنیانگذار دانشکده مطالعات جهان، شکل‌گیری این دانشکده را برپایه نوآوری دانست که جای آن در بدنه علمی کشور خالی بود و بر توسعه رشته‌های آن تأکید داشت و افزود: این دانشکده در سه حوزه فعالیت دارد: کشورشناسی، مطالعات موضوعی، مطالعات منطقه‌ای و روابط بین‌الملل.

وی مطالعات منطقه‌ای و روابط بین‌الملل را متمایز از کشورشناسی دانست و ویژگی خاص کشورشناسی را چنین برشمرد: شناخت لایه‌بندی شده و چندوجهی کشور، به‌روزبودن نسبت به وضعیت سیاسی و اجتماعی کشور مورد مطالعه، کاملاً در جریان مسائل کشوربودن، عملگرایی و نه صرفاً دارای جنبه نظری. در مطالعات موضوعی، شناخت موضوعات جهانی مطرح است. در رشته شیعه‌شناسی که به‌همت دکتر سمیعی دایر شد، از همین باب به تشیع در جهان امروز به‌دلایل مختلف توجه شده است. شیعه‌شناسی حتی در اسرائیل قوی‌تر از سایر نقاط دنیا دنبال می‌شود. نخستین فصلنامه‌های شیعه‌شناسی نیز در اروپا و امریکا منتشر شد.

 

عاملی در این‌باره تأکید کرد: ما از این حوزه که مربوط به ماست، عقب بوده‌ایم. اگر رشته مطالعات محیط‌زیست در این دانشکده دایر شود، از منظر مطالعات موضوعی است و مطالعات محیط‌زیست جهانی هدف خواهد بود، نه بدان معنا که در دانشکده محیط زیست مطرح است. بررسی محیط‌زیست در پیکره جهانی به‌هم پیوسته و امتداد فیزیک جهانی مراد ماست. کنایه الگور نیز گویای همین نکته بود که گفت: ‘اگر نقطه‌ای از محیط‌زیست جهان تخریب شود، محیط‌زیست آمریکا تخریب شده است. ’ با توجه به متصل‌شدن جهان با استفاده از صنعت ارتباطات، شکل‌گیری فضای مجازی، سرعت‌گرفتن تجهیزات حمل‌ونقل بین کشوری.

 

رئیس جدید دانشکده مطالعات جهان و عضو شورای عالی فضای مجازی تأکید کرد: امروز شاهد جهانی یکپارچه‌تر و به‌هم‌پیوسته‌تری هستیم. تمامی آنچه در فضای فیزیکی هست، در فضای مجازی آدرس پیدا کرده است و به‌موازات جهان فیزیکی، جهان مجازی بستر اقدام شده است. به‌نوعی می‌توان گفت جهان مجازی، جهان واقعی و عینی شده است. این در حالی است که ما هنوز رشته‌هایی نظیر علوم وب، فضای مجازی، بانکداری الکترونیکی، دولت الکترونیک، را در دانشگاه‌های خود نداریم. دانشگاه باید بتواند به بازار وصل شود و به تحقیقات مرتبط با بازار کار تمرکز داشته باشد. ولی امروز بنگاه‌هایی نظیر دی‌جی‌کالا و اسنپ هستند که گوی سبقت را ربوده‌اند. تحقیق و توسعه یا در شکل جدید تحقیق برای توسعه کار در دی‌جی‌کالا از دانش موجود در دانشگاه‌ها جلوتر رفته است.

 

عاملی با انتقاد از بروکراسی اداری، درباره مطالعات منطقه‌ای و روابط بین‌الملل چنین ابراز داشت: «دانشگاه لندن با هفت کالج، دارای رشته‌های تکراری است. فضای رقابت رشد ایجاد می‌کند. نباید در محیط دانشگاه جلوی خلاقیت‌ها گرفته شود و فضا برای حتی تکرار رشته‌ها در دانشکده‌ها فراهم شود. دانشکده مطالعات جهان دارای استادان جوان و باتجربه در نظر و عمل است. این افراد توانایی‌های بالایی دارند. دانشجویان اگر درگیر علم شوند، به‌دنبال سیاست‌بازی نخواهند رفت. افتخار ما جمهوری اسلامی است و به‌گفته سردار سلیمانی، به اعتبار پاکان، مخلصان و شهدای این نظام، جمهوری اسلامی ایران حرم است. به فرمایش حضرت آقا، از دانشگاه توقع می‌رود که مسائل کشور را حل کند و به‌نوعی درگیر سیاست‌ورزی شود تا سیاست‌بازی که کم‌ثمر و تخریب‌کننده است.

 

وی دانشجویان را سرمایه دانشکده برای توسعه و کارکنان را عامل توسعه دانست و کیفیت نیرو‌های مسئولیت‌پذیر، علاقه‌مند و باانگیزه را بر کمیت رجحان داد.

 

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی از تغییر نسلی دانشگاه‌ها سخن گفت: در واقع، نسل‌های دانشگاه‌ها با اعتبارات متفاوتی تقسیم‌بندی شده‌اند. از منظر مأموریت دانشگاه‌ها، ما نسل اول دانشگاه را داشتیم که آموزش‌محور بود؛ نسل دوم، آموزش و پژوهش محور؛ نسل سوم، آموزش، پژوهش و کارآفرین بود؛ نسل چهارم، به‌دنبال تقویت مسئولیت‌پذیر اجتماعی، رابطه دانشگاه با بازار؛ و نسل پنجم و امروز دانشگاه‌ها، دانشگاه‌های کیفی و هدفمند و تمدنی نامگذاری می‌شود. در واقع، دانشگاه نسل پنجم، دانشگاه منشأ خلق تمدن‌های جدید است. به باور من، تمدن‌ها به‌خودی‌خود به‌وجود نمی‌آید؛ تمدن برخاسته از تفکرات تمدنی است. جوهر تمدن علم است و جوهر تمدن‌سازی را می‌توان در دانشگاه و حوزه یافت. دانشگاه تهران، به‌عنوان نماد آموزش عالی کشور و دانشکدة مطالعات جهان این ظرفیت را دارد که به سمت نسل پنجم دانشگاه‌ها پیش‌رود.

عاملی در تقسیم‌بندی و با مبنای دیگری نسل‌های دانشگاه‌ها را چنین برشمرد: نسل پیشاصنعتی، نسل دانشگاه‌های صنعتی، و پس از آن نسل فراصنعتی (فرارشته‌ای و بین‌رشته‌ای که هنجار علم را تغییر می‌دهد). در این باب گفت: وقتی در دانشگاه‌ها عصبیت رشته‌ای حاکم می‌شود، فرارشته‌ای‌ها هنجارشکن عمل می‌کنند. خالق هستی دائم در حال خلق است و از بندگان خود نیز انتظار دارد دائم در حال خلق جدید باشند. علم نباید مانع علم شود. پس از دانشگاه‌های فراصنعتی، دانشگاه‌های شناختی به‌وجود آمد که بر شناخت نسلی تأکید دارد و دانش را به سمت فهم دقیق‌تر فضای انسانی و جامعه انسانی سوق می‌دهد.

 

به‌بیان وی؛ یکی از خلأ‌های امروز ما این است که از نسل خود عقب افتاده‌ایم، به‌گونه‌ای که نمی‌توانیم با هم رمزگشایی کنیم.

 

عاملی در پایان تأکید کرد: جناب آقای دکتر مقیمی در صدد ایجاد تغییرات خوب و بزرگ در دانشگاه است و روحیة فرارشته‌ای در ایشان هست. باید بتوانیم این مسیر را با همکاری عزیزان به مقصد برسانیم.

 

رئیس دانشکده مطالعات جهان برای تأسیس رشته‌های موضوعی و جهانی، و جذب اعضای هیئت علمی جدید از معاون آموزشی دانشگاه درخواست مساعدت کرد و عنوان «انفجار رشته‌ای» را به‌کار برد و گفت: نظام مسائل جدید جهان، اقتضای ظهور رشته‌های جدید است و لازم است انعطافی در نوآوری رشته‌ای فراهم شود. همچنین، از هیئت رئیسه دانشکده و همه اعضای محترم هیئت علمی و کارکنان دانشکده، به‌طور ویژه، تشکر کرد.



محمد سمیعی نیز در این مراسم، عاملی را فردی فرهیخته، دارای سلامت نفس و بنیانگذار دانشکده خطاب کرد و ادامه همکاری با دانشکده را در حضور ایشان موجبات افتخار دانست و افزود: با بزرگان خود در محیط کار رابطه‌ای عاطفی می‌یابیم که علاقه ما را به فعالیت افزایش می‌دهد.

سمیعی، بر دو بعد وجودی مادی و غیرمادی انسان تاکید کرد و با انتقاد از قیاس انسان با هوش مصنوعی، بر دو موجودیت خاکی و فیزیکی بشر در کنار روح و نفس و موجودیت غیرمادی او تأکید کرد که موجودیت دوم در هوش مصنوعی وجود ندارد و ادامه داد: در عالم فیزیک روابط علّی و معلولی است، اما نفس انسان تابع این رابطه نیست. پیوند بین موجودیت مادی و غیرمادی بشر همچنان از مجهولات است. علی‌رغم تعارض در خواسته‌های مادی، به‌دلیل محدودیت زمانی و مکانی، در فضای عاطفی و روحی تعارضی وجود ندارد و بیکران است. در ترجمة عواطف به فضای خاکی است که مشکلات آغاز می‌شود.

 

وی از دیگر جنبه‌های مهم غیرمادی نیز محبت، عاطفه، فهم، حافظه، زمان و شناختن زمان را برشمرد.

 

رئیس پیشین دانشکده درباره دوران مدیریت گفت: در برابر انجام امور مانعی ایجاد نکردم، شروع اولین دوره پذیرش دانشجو در رشته مطالعات ترکیه و رشته شیعه‌شناسی با گرایش جامعه‌شناسی؛ تلاش برای راه‌اندازی سه رشته جدید برای جذب دانشجو در سال آینده (رشتة مطالعات چین، رشته نظام قدرت جهانی، جهانی‌شدن و فرهنگ)؛ و دایرکردن رشته مطالعات جهان عرب در مقطع دکتری از جمله اقدامات انجام‌شده است.

 

رئیس پیشین دانشکده از تحقق دو وعده‌ای سخن گفت: اول واردکردن دانش دانشکده در جامعه، علاوه‌بر فضای آکادمیک. در این خصوص از دوره‌های آموزشی زیر نظر دکتر شعرباف، برای جامعه غیردانشگاهی در افزایش شناخت کشورها در زمینه فعالیت یاد کرد که با استقبال نیز همراه بوده است. دوم، تلاش برای کمک به سایر دستگاه‌های کشور که در زمان تصدی دکتر ظریف در وزارت امور خارجه نتایج خوبی به‌همراه داشت و حضور ایشان را در دانشکده افتخاری بزرگ دانست.

 

سمیعی دوران ریاست خود را بر دانشکده دوره‌ای پرتلاطم خواند: دوره همه‌گیری کرونا و تحمیل‌شدن آموزش مجازی به‌یکباره به ساختار آموزشی؛ و وقوع ناآرامی‌های 1401 در فضای دانشگاهی. او گفت: «در همین دوران سخت و محدودیت‌های کرونا، چهار همایش بین‌المللی برگزار شد. سه همایش نیز بعد از کرونا و به‌طور حضوری برگزار شد. این همایش‌های بدون هیچ بودجه‌ای با استانداردی مطلوب و با مشارکت 15 تا 20 کشور برگزار شد.
 
سمیعی افزود: دانشکده مطالعات جهان یکی از دانشکده‌های آرام در دوران ناآرامی‌ها بود و کلاس‌ها بدون وقفه برگزار شد. مهم‌ترین امتیاز دانشکده مطالعات جهان فضای همدلانه حاکم بر آن است، چه در میان اساتید و چه کارکنان و چه دانشجویان. یکی از دلایل آرام‌بودن دانشکده در ناآرامی‌ها همین فعالیت همدلانة اساتید در کنار هم علی‌رغم دیدگاه‌های مختلف آنان بود. ریشه آن سلامت نفس جناب آقای دکتر عاملی است که از ابتدا بنیانی را در دانشکده نهادند که این امر در آن لحاظ شد. اختلاف‌نظر همواره وجود دارد ولی باید بتوان آن را مدیریت کرد. تعلق اعضای این دانشکده به دانشکده بسیار پررنگ است، حتی زمانی‌که از آن دور باشند. همواره افتخار من این بوده است که توفیق همکاری با بزرگان را داشته‌ام. ارتباط قلبی و عاطفی با افراد در این مدت همچنان ادامه خواهد یافت. در قلب خود محبت فراوان به همکاران دارم و از اینکه دکتر عاملی رئیس دانشکده هستند بسیار خرسندم و ذیل عنایت ایشان به فعالیت خود ادامه خواهیم داد. به بودنم در دانشگاه تهران بسیار مفتخرم و با فرهیخته‌ترین جمع کشورم توفیق و سعادت همکاری دارم و برای همه دوستان حاضر در جمع بهترین‌ها را آرزومندم و دعای خیر دارم و امیدوارم شما نیز با فضای نفسانی خود آرامش و خوشبختی وافری داشته باشید.»

کمره‌ای با تقدیر از دکتر سمیعی و طرح مشکلات به‌طور عینی برای یافتن راه‌حلی برای آن، از دکتر عاملی برای قبول ریاست دانشکده تجلیل کرد. ایشان با تأکید بر اهمیت دانشکده مطالعات جهان برای دانشگاه تهران و برای کشور، تقویت و توسعه رشته‌هایی نظیر مطالعات آفریقا، همچنین رشته‌های جنوب و شرق آسیا و اقیانوسیه و دایرکردن مقطع دکتری برای رشته‌های بیشتر را در دانشکده خواستار شد. ایشان فعالیت‌های دانشگاهی را در جهت حل مشکلات جامعه و کمک به دستگاه‌های اجرایی، و ارتقای جایگاه ایران در سطح بین‌المللی دانست و افزود: «مسئولیت‌پذیری اجتماعی ایجاب می‌کند که دانشگاه در خدمت جامعه باشد. چنین دانشگاهی دانشگاهی تمدن‌ساز خواهد بود.
معاون آموزشی دانشگاه با اشاره بر پیشتازشدن کشورهای همسایه در کسب جایگاه‌های برتر در رتبه‌بندی دانشگاهی، خواهان رشد همه‌جانبه بر محور کیفیت بود.

 

وی به دو مشکل کلان در سطح کشور اشاره کرد: یکی آنکه مسئولان برای حل مشکلات کشور از دانشگاه‌ها کمک نمی‌طلبند؛ دوم، دانشگاه‌ها استقلال ندارند. گاه موانع اداری و آیین‌نامه‌ها محدودیت‌هایی ایجاد می‌کند. رشد کمّی، بی‌رویه و بی‌دلیل دانشگاه‌ها در دهة 80 از دیگر مشکلاتی بود که دکتر کمره‌ای به‌دلیل کمبود منابع تأمین، برای جذب و توسعه دانشگاه‌ها برشمرد.