امام عسکری (ع) چگونه امام زمان (عج) را به جهانیان شناساند؟

حجت‌الاسلام «مصطفی حاجی ولیئی»؛ استاد حوزه علمیه مروی در گفت‌وگو با خبرنگار دین و آیین خبرگزاری علم و فناوری آنا با اشاره به شرایط دوران امامت امام حسن عسکری (ع) ابراز داشت: مطالعه تاریخ امامان (ع)، نشان می‌دهد دوران امامت امام حسن عسکری (ع)، دوران ویژه و حساسی به شمار می‌رود. علت حساسیت این دوران را می‌توان در پنج مورد بیان کرد، نخست شک و تردید در امامت امام حسن عسکری (ع) است که با توجه به شرایط دوران امامت امام هادی (ع) که ایشان تحت نظر شدید بوده و حدود ۲۰ سال بین ایشان و مردم فاصله بوده و به خاطر حفظ جان امام حسن عسکری (ع)، امامت ایشان به طور آشکار مطرح نکردند، امامت ایشان مورد شک و تردید عده‌ای واقع شده بود.

وی افزود: به همین جهت امام حسن عسکری (ع) چنین فرموند: «هیچ یک از پدرانم، آن گونه که من گرفتار تردید گروهی از شیعیان خود شدم مورد تردید واقع نشدند». دومین مورد مربوط به شروع غیبت امام زمان (عج) بعد از امامت ایشان است. یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد دوران امامت امام حسن عسکری (ع)، شروع دوران غیبت بعد از امامت ایشان است و با شهادت او، دیگر حضور امامان در بین مردم به پایان رسیده می‌رسد. به همین منظور امام (ع) تمهیدات خاصی را در پیش گرفتند.

حجت‌الاسلام حاجی ولیئی سومین مورد را حساسیت شدید دستگاه خلافت نسبت به امام حسن عسکری (ع) برشمرد و بیان داشت: امام زمان (عج) به عنوان برپاکننده عدل و داد و نابودکننده ظلم و جور از روی زمین، تهدیدی برای حکومت‌های ظلم و جور به حساب می‌آمد. از این رو نسبت به ولادت ایشان دستگاه‌های ظالم حکومتی حساسیت ویژه‌ای داشتند و با توجه به وعده مهدی بودن فرزند امام حسن عسکری (ع)، حکومت بنی عباس مراقبت ویژه‌ای نسبت این امام داشتند و این مراقبت، ارتباط شیعیان را با سختی شدید روبرو می‌کند.

اقدامات مهدوی امام حسن عسکری (ع)

وی ادامه داد: خیانت اطرافیان چهارمین عامل حساسیت دوران امامت امام حسن عسکری (ع) است. در میان اطرافیان و وکلای امام (ع)، کسانی بودند که به طمع مال دنیا، به حضرت خیانت کرده و مستحق لعن و نفرین امام (ع) شدند. پنجمین مورد رواج افکار انحرافی در آن دوران است. وجود فرقه‌های انحرافی همچون غالیان، صوفیه، ثنویه (مجوس) و همچنین منحرفین از امامت، کار را بر امام (ع) دشوار کرد و ضرورت تبیین معارف و تبلیغ و تثبیت عقاید صحیح را دو چندان می‌کرد.

این استاد حوزه علمیه مروی با اشاره به اقدامات مهدوی امام حسن عسکری (ع) اظهار داشت: با وجود این مشکلات و شرایط بسیار سخت امام حسن عسکری (ع)، امام (ع) به اصلی‌ترین وظیفه خود، یعنی تبیین استمرار امامت و معرفی امام بعد از خود پرداخته‌اند. از مهم‌ترین اقدامات مهدوی امام حسن عسکری (ع) می¬توان به مواردی نظیر حفظ امام زمان (عج)، معرفی امام زمان (عج) به اصحاب خاص و آماده کردن مردم برای دوران غیبت اشاره کرد.

امام حسن عسکری چگونه امام زمان (عج) را به جهانیان شناساند؟

وی گفت: امام حسن عسکری (ع) پدر امامی است که مصلح کل و ریشه‌کن‌کننده ظلم و جور از روی زمین و تشکیل‌دهنده حکومت واحد جهانی است همان امامی که نبی مکرم اسلام (ص) و سایر امامان به آمدن او بشارت داده‌اند. امام حسن عسکری (ع) پدر چنین امامی است و وظیفه حفظ جان او از دست ظالمان و حکومت جائر بنی عباس و پنهان داشتن ایشان از چشم نامحرمان را عهده‌دار بودند.

حجت‌الاسلام حاجی ولیئی خاطرنشان کرد: از سویی دیگر پنهان داشتن و حفظ جان امام زمان (ع)، نباید باعث مخفی ماندن ولادت و انکار وجود ایشان شود. از این رو امام حسن عسکری (ع)، امام زمان را به شیعیان خاص خود معرفی کردند و برخی از شیعیان خاص ایشان را رؤیت کردند. از جمله کسانی که محضر امام زمان (عج) در سنین کودکی رسیدند، جناب احمد بن اسحاق قمی است. او می‌گوید: برای آنکه جانشین امام حسن عسکری (ع) را بشناسم، خدمت امام حسن عسکری (ع) رسیدم. ایشان فرزند خود را در حالی که تنها سه سال داشتند، نزد من آوردند و فرمودند: «لَوْ لَا کَرَامَتُکَ عَلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ عَلَی حُجَجِهِ مَا عَرَضْتُ عَلَیْکَ ابْنِی هَذَا»؛ احمد بن اسحاق! اگر کرامت و آبروی تو نزد خداوند متعال و حجت‏های او نبود، این فرزندم را هرگز به تو نشان نمی‏دادم! او هم‏نام و هم‏کنیه پیامبر (ص) است؛ و کسی است که زمین را پر از عدل و قسط خواهد ساخت پس از آنکه از ظلم و جور پر شود.

وی افزود: همانطور که گفته شد امام حسن عسکری (ع) آخرین امام حاضر در بین مردم بودند و رسالت مهیا کردن شرایط امام غایب را بر عهده داشتند. از رو به گاه با بیان وضعیت دوران غیبت و تشریح وظایف شیعیان در این دوران، شیعیان را برای چنین شرایطی آماده می‌ساختند. امام حسن عسکری (ع) به احمد بن اسحاق قمی فرمودند: «وَ اللَّهِ لَیَغِیبَنَّ غَیْبَةً لَا یَنْجُو فِیهَا مِنَ الْهَلَکَةِ إِلَّا مَنْ ثَبَّتَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَی الْقَوْلِ بِإِمَامَتِهِ وَ وَفَّقَهُ فِیهَا لِلدُّعَاءِ بِتَعْجِیلِ فَرَجِه‏»؛ به خدا سوگند! این فرزندم غیبتی خواهد داشت که در آن غیبت جز کسانی که خداوند آنان را بر قول به امامتش و دعا برای تعجیل فرجش موفق کرده، نجات نخواهند یافت‏.

این کارشناس دینی تصریح کرد: امام حسن عسکری (ع)، راه نجات از فتنه‌ها و گمراهی‌های آخرالزمان را در ۲ عمل معرفی می‌فرمایند: اول ثابت قدم بودن بر امامت و ولایت امام زمان (عج) که با محکم کردن اعتقادات و پاسخ به شبهات محقق می‌شود و دوم دعا برای تعجیل فرج امام زمان (عج). برای دعا برای فرج، فواید بسیاری گفته است که یکی از آن‌ها توجه و دعای امام زمان (عج) برای دعاکننده است که برای اطلاع از این فواید به کتاب «مکیال المکارم فی فوائد الدعاء للقائم عج» می‌توان مراجعه کرد.

سه نشانه از امامت امام زمان (عج) در روز نخست امامتشان

وی با اشاره به نخستین فعالیت‌های امامتی امام زمان (عج) ادامه داد: امام زمان (عج) با خواندن نماز بر پیکر مطهر پدر بزرگوارشان، امامت خود را به همگان اعلام کردند، چرا که تنها امام معصوم صلاحیت اقامه نماز بر پیکر مطهر امام معصوم قبل را دارد. ابوالادیان بصری می‌گوید: امام حسن عسکری (ع) را در حالی که در بستر احتضار بودند ملاقات کردم. حضرت نامه‌هایی به من دادند که به مدائن برسانم، ولی فرمودند: وقتی باز می‌گردی که من از دنیا رفته ام.

حجت‌الاسلام حاجی ولیئی بیان داشت: ابوالأدیان در مورد جانشین ایشان سؤال می‌پرسد. حضرت (ع) سه نشانه برای امام بعد از خود مطرح می‌کنند: طلب کردن جواب نامه‌هایی که به مدائن برده است، نماز خواندن بر پیکر مطهر امام حسن عسکری (ع) و خبر دادن از محتویات داخل کیسه‌ها. هر سه نشانه توسط امام زمان (عج) تحقق یافت و امام زمان ع (عج) با خط بطلان کشیدن بر مدعیان دروغین امامت، اولین فعالیت امامتی خود را آغاز کردند.

معنای غیبت امام زمان (عج)

وی درباره چگونگی امامت امام زمان (عج) در دوران غیبت گفت: برای درک چگونگی امامت امام زمان (عج) در دوران غیبت باید تصویر صحیحی از معنای غیبت به دست آورد، چرا که این سؤال که «امام غایب چگونه امامت جامعه را عهده‌دار است؟» به جهت تصویری ناقص و یا غلط از امام غایب، مطرح می‌شود که در این تصویر امام غایب، فردی ناتوان، خارج از دسترس معرفی می‌شود، ولی مراجعه به روایات، نشان می‌دهد غیبت امام، به معنای عدم حضور ایشان در بین مردم نیست، بلکه به معنای ظاهر نبودن ایشان و شناخته نشدن ایشان در بین مردم است.

این استاد حوزه علمیه مروی اظهار داشت: در روایات امام زمان (عج) به حضرت یوسف تشبیه شده است. وجه شباهت ایشان به حضرت یوسف، شناخته نشدن ایشان است. زمانی که برادران حضرت یوسف بعد از سال‌ها دوری، نزد عزیز مصر که برادرشان یوسف بود، آمدند، برادرشان را نشناختند، اما یوسف همه آنان را شناخت. قرآن می‌فرماید: «وَ جاءَ إِخْوَةُ یُوسُفَ فَدَخَلُوا عَلَیْهِ فَعَرَفَهُمْ وَ هُمْ لَهُ مُنْکِرُونَ»؛ و برادران یوسف آمدند و بر او وارد شدند. پس او آنان را شناخت و آنان او را نشناختند.

وی افزود: در مورد امام زمان (عج) همین شباهت گفته شده است که مردم ایشان را می‌بینند، ولی نمی‌شناسند، اما حضرت مردم را می‌شناسند؛ امام صادق (ع) می‌فرمایند: «صَاحِبَ‏ هَذَا الْأَمْرِ یَتَرَدَّدُ بَیْنَهُمْ‏ وَ یَمْشِی فِی أَسْوَاقِهِمْ وَ یَطَأُ فُرُشَهُمْ وَ لَا یَعْرِفُونَهُ حَتَّی یَأْذَنَ اللَّهُ لَهُ أَنْ یُعَرِّفَهُمْ نَفْسَهُ کَمَا أَذِنَ لِیُوسُفَ حَتَّی قَالَ لَهُ إِخْوَتُهُ‏ أَ إِنَّکَ لَأَنْتَ یُوسُفُ قالَ أَنَا یُوسُفُ» ‏؛ صاحب این امر، در میان آنان، راه می‌رود و در بازارهایشان رفت‌وآمد می‌کند، روی فرش‌هایشان گام برمی‌دارد و آنان او را نشناسند تا اینکه خداوند او را اجازه فرماید که خودش را معرفی کند همان‌گونه که خداوند یوسف را اجازه فرمود، در آن هنگام که برادرانش به او گفتند: آیا حتماً تو خود، یوسف هستی؟ پاسخ داد: آری من یوسفم. با توجه به این معنا از غیبت چگونگی تصرف امام و کیفیت امامت ایشان در دوران غیبت به خوبی واضح می‌شود.