تنش میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان هنوز تمام نشده/ پایان ماهیگیری از پشت پرده

گروه جهان خبرگزاری علم و فناوری آنا- کتایون مافی؛ پس از استقلال کشورهای مشترک‌المنافع از اتحاد جماهیر شوروی سابق، همواره در زمان اختلاف های مرزی میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان، ایران حق را به صاحبان اصلی آن سرزمین‌ها داده است؛ اما متأسفانه تنش‌های میان دو کشور، به‌تدریج رو به افزایش گذاشته و اینک این درگیری‌ها تهدیدی برای امنیت ملی کشورمان به شمار می‌رود.

اکنون بسیاری در محافل سیاسی مدعی هستند که زمزمه‌های جنگ دیگری در قره‌باغ به گوش می‌رسد. هرچند که بهانه قدیمی  جمهوری آذربایجان یعنی بازپس‌گیری اراضی قدیمی این کشور از بین رفته اما گویا مقام های آذری به دنبال عملی کردن پروژه دالان تورانی هستند.

این اقدام ناشی از برنامه «الهام علی‌اف» با متحدانش، یعنی اسرائیل و ترکیه، است و آنها به شکل جدی به دنبال ایجاد گذرگاه زنگزور در کنار مرز ایران و ارمنستان هستند.

هر چند که «ناصر کنعانی» سخنگوی وزارت خارجه ایران به نقل از مقام های این کشور اعلام کرد که دولت آذربایجان قصدی برای حمله نظامی ندارد اما به نظر می‌رسد که باکو تلاش می‌کند تا با نمایش قدرت نظامی، دولت ارمنستان را مجاب به پذیرش خواسته‌هایش کند.

 تلاش برادر بزرگ‌تر

نباید فراموش کرد که ایران همواره در نقش برادر بزرگ‌تر از نظر جغرافیایی و دارنده اقتدار سیاسی، تلاش کرده تا اختلاف ها میان دو طرف را کاهش دهد. مقام های کشورمان همواره بر گفت‌وگو میان کشورهای همسایه و منطقه تأکید داشته اند و معتقدند که امنیت همه کشورهای همسایه به یکدیگر گره‌ خورده است.

به‌علاوه، به نظر می‌رسد که هدف از این اقدام ها، برهم زدن همسایگی ایران و ارمنستان و قطع این همسایگی است، نکته‌ای که تهران به سادگی از آن نمی‌گذرد و تحقق این امر را موجب تضعیف ژئوپلیتیک می‌داند.

از سوی دیگر مقام های امنیتی کشورمان این تلاش‌ها را موجب فعالیت هسته‌های ناامن کننده جدید دانسته و تأکید می کنند که نتیجه این شرایط هزینه‌های قابل‌توجه ای برای ایران به دنبال دارد.

باید در نظر داشت که از دیرباز منطقه قفقاز، برای کشورمان از اهمیت بسیاری برخوردار بوده است و ایران از گذشته تا کنون به‌شدت از منافع سیاسی، اقتصادی و دفاعی خود در منطقه قفقاز دفاع و حمایت می‌کند.

از منظر مقام‌های کشورمان تغییر مرزهای تاریخی و جغرافیایی یکی از عوامل ایجاد فتنه در منطقه قفقاز بوده و رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز در این زمینه تأکید فرمودند که مخالف مسدود شدن مرز ایران و ارمنستان هستند.

تهدیدهای اقتصادی

تنش‌ها در این منطقه مانع از اتصال ایران از طریق ارمنستان به روسیه، بلاروس و گرجستان می‌شود و ترانزیت و تجارت منطقه‌ای کشورمان را دچار مشکل می‌کند چرا که با هر بار عبور از مرز، مشکلاتی برای کامیون‌ها، توریست‌ها و خودرو‌های عبوری، ایجاد می‌شود. کوتاه‌ترین مسیر برای اتصال ایران به این کشورها مرز 15 کیلومتری ایران با ارمنستان است.

تلاش مستقیم آذربایجان از یک سو و تحرکات حامیانش برای قطع این مسیر ترانزیتی از سوی دیگر ایران را از مسیر ترانزیتی شرق به اروپا خارج و تنها راه ارتباطی ایران با اروپا منحصر به مرز ترکیه می‌شود.

در این شرایط تأسیس خط آهن شمال جنوب و اتصال خلیج‌فارس به مرز‌های شمالی روسیه و تسهیل حمل‌ونقل کالا و مسافر نیز با مشکلات اساسی روبرو خواهد شد.

ماهیگیران همیشه در صحنه

آتش‌افروزی در منطقه قفقاز ازجمله خواب‌های آشفته رژیم صهیونیستی برای ایران است. سفرهای مقام‌های این رژیم به باکو و به دنبال آن بازگشت تحرکات نظامی در منطقه نشان می‌دهد که صهیونیست‌ها به دنبال ناامن کردن منطقه هستند. در این شرایط پای ایران نیز به تنش‌ها باز و ایران نیز دچار بحران و التهاب می‌شود.

اظهارات کارشناسان نظامی کشورمان مبنی بر پروازهای متعدد هواپیماهای ترابری رزمی ارتش جمهوری آذربایجان و حضور در پایگاه‌های نظامی رژیم صهیونیست تأکیدی بر این مدعاست.

علاقمندی واشینگتن

این تنها صهیونیست‌ها نیستند که به ادامه این تنش‌ها علاقمندند، بلکه آمریکایی‌ها نیز به دلیل گرفتاری ناتو در اوکراین، مایل‌اند تا جبهه جدیدی برای روسیه در منطقه قفقاز باز کنند.

از سوی دیگر واشینگتن با همراهی کنشگرانی چون رژیم صهیونیستی، ناتو، ترکیه و انگلیس تلاش می‌کند با مهره علی‌اف و جمهوری آذربایجان بازی کند و زمینه‌چینی جهت توسعه ناتو به شرق را فراهم آورد.

ترکیه نیز به دنبال توسعه نفوذ خود در منطقه قفقاز و به‌ویژه آسیای مرکزی از مجرای دالان تورانی و اتصال مستقیم به جمهوری آذربایجان است تا آنجا که در سال‌های گذشته، سرمایه‌گذاری‌های گسترده‌ای را هم در این عرصه انجام داده است.

آرزوهای بزرگ

کارشناسان و تحلیلگران اقتصادی پیش‌بینی می‌کنند که ‌تنش های فعلی در قفقاز ادامه‌دار خواهد بود چرا که آرزوی علی‌اف این است که نخجوان را به خاک اصلی آذربایجان متصل کند و ترکیه از طریق نخجوان به جمهوری آذربایجان و شرق خزر وصل شود.

در این میان آرزوی همیشگی اسرائیل نیز این است که در این منطقه آتش بر پا کند.

این گروه تأکید دارند که هیچ‌یک از این کشور‌ها بدون هماهنگی یا رضایت ایالات‌متحده، وارد درگیری دو طرف نمی‌شوند و آمریکا نیز در آستانه انتخابات، تمایلی ندارد به‌جز جنگ روسیه و اوکراین هیچ تنش جدیدی را در منطقه متحمل شود.

اگر در این میان، ارمنستان به دنبال وارد کردن نیروهای نظامی آمریکایی یا ناتو به بهانه دفاع در برابر جمهوری آذربایجان باشد، حتماً ایران مخالفت خود را با حضور این نیروها اعلام خواهد کرد.

ایران می‌داند که راه مطلوب برای حل این مناقشات مذاکرات دیپلماتیک است. به‌ویژه آنکه شرایط کنونی روسیه به‌گونه‌ای است که می‌خواهد هم‌زمان هم ارمنی‌ها راضی باشند، هم ترکیه ناراحت نشود و هم ایران احساس خطر نکند.

این شرایط واکنش قاطع ایران را می‌طلبد و لازم است مقام های کشورمان با رویکردهای خود پیام‌های لازم را به تمام بازیگران منطقه‌ای ارسال کنند.

از جمله موضوعات مطرح در این پیام، یادآوری این نکته است که اگر واقعاً بنا باشد کشوری در قفقاز جنوبی ادعاهای تاریخی داشته باشد آن ایران است که کشورهای کنونیِ این حوزه در قالب قراردادهای تاریخی به اجاره چند دهه‌ای درآمده بودند (و از خاک ایران جدا افتادند) و البته که دوره زمانی این قراردادها نیز به سر آمده و اگر بنا بر استدلال تاریخی باشد، این بخش‌های جدا افتاده از کشورمان بایستی بار دیگر به ایران ملحق شوند.

اگر بنا باشد باکو با استناد به ادعاهای واهی بخواهد طرح‌های نادرست را به پیش برد، این مسئله بدعتی خطرناک در منطقه ایجاد و منافع ایران ایجاب می‌کند تا در برابر آن ایستادگی کند.