مشکلات یک خانه نوآوری و خلاق در کاشان/ «خونه نقلی» با مشکلات دست و پنجه نرم می‌کند

خبرگزاری علم و فناوری آنا- گروه علم و فناوری، میترا سعیدی کیا: خانه‌های خلاق» واحدهایی با جوهره رشد بر پایه نوآوری برای ارائه و توسعه محصولات و خدمات جدید و مدل‌های نوین کسب‌وکار هستند. این خانه‌ها که عنوان جدیدی از آن یاد می‌شود به‌تازگی وارد ادبیات و اکوسیستم نوآوری و فناوری کشور شده است.

درواقع مبدع خانه نوآوری، معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور است تا مسیر بازارسازی برای تولیدات فرهنگی و هنری کشور در جای‌جای کشور فراهم شود. این خانه‌ها علاوه بر جاذبه‌ای که برای گردشگران خارجی و داخلی ایجاد می‌کند می‌تواند برای نیروهای جوان هر منطقه‌ای اشتغال‌زا باشد.

راه‌اندازی خانه‌های خلاق و نوآوری با انعقاد تفاهم‌نامه‌ای با دانشگاه‌ها، مراکز مختلف فرهنگی هنری و علمی و … انجام می‌شود و به‌زعم معاونت علمی، یک پلتفرم جدید را برای تقویت زیست‌بوم خلاقیت و نوآوری در رشته‌های مرتبط با صنایع فرهنگی، فناوری‌های نرم و خلاق و رسانه ایجاد کرده است. راه‌اندازی و ایجاد خانه‌های نوآوری یک سیر صعودی را در پیش گرفته است.

در حال حاضر معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور مجوز فعالیت این خانه‌های نوآوری را صادر می‌کند و بر اساس آخرین اطلاعات، نزدیک به 80 خانه نوآوری با مجوز معاونت علمی، فعالیت می‌کنند.

در راستای اهمیت فعالیت این خانه‌ها، معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان سفری برای خبرنگاران از یک خانه نوآوری در کاشان ترتیب داد. این خانه که به «خونه نقلی» معروف است قدمتی مربوط به عهد قاجار دارد. شاید 150 سالی از عمر این خانه می‌گذرد اما به همت یک فرد خوش‌ذوق به جایی تبدیل شده که واقعاً کلمه نوآوری در آن خلاصه می‌شود.

اکبر رضوانیان همان فردی است که این خانه نقلی را پس از خریداری، بازسازی می‌کند تا در قالب یک خانه نوآوری عاملی برای جذب گردشگران باشد. در ادامه این گزارش به توصیف بخش‌های این خونه نقلی می‌پردازیم و پای صحبت‌های رضوانیان می‌نشینیم.

خونه نقلی؛ خونه نوآوری

«خونه نقلی» که مشخصاً در بافت قدیم شهر کاشان و کوچه‌پس‌کوچه‌ها قرار گرفته با هفت اتاق و دو سرداب، حیاط اندرونی و حیاط بیرونی، سرداب، دالان، حوض، بادگیر و ...  از 150 سال پیش برو و بیایی داشته و اکنون به‌عنوان کوچک‌ترین خانه تاریخی در کشور به  ثبت آثار ملی رسیده است.

مرمت و احیا این خانه در سال 1389 پایان و به بهره‌برداری رسید. در ساخت این خانه نوعی دیگر از هنر معماری اصیل ایرانی به کار رفته که در آن، حیاط در قسمت زیرین با درخت‌هایی در دور حوض به‌خوبی چشم‌نوازی می‌کند.

البته که تغییراتی در حالت قدیمی این خانه نوآوری به‌خوبی نمایانگر به‌روز شدن یک آثار تاریخی شده اما هنوز برای هر سن و سالی؛ از دهه‌های 40، 50، 60 و حتی 70 و 80 هم جذاب است.

این جذابیت‌ها شاید، در آن بوی خاک و گِلی که با آب‌پاشی حیاط بیرونی بلند می‌شد؛ آن درخت انجیری که سروصورت بازدیدکنندگان را نوازش می‌کرد؛ موزاییک‌هایی که با قدم گذاشتن روی آن، تداعی‌کننده حس پا گذاشتن بر جای پای افرادی که دیگر نیستند، بود؛ دم و بازدمی که روزگاری در آن خانه می‌پیچید؛ دست‌های کودکانی با لباس‌های محلی به درودیوار خانه کشیده می‌شد و بین اتاق‌ها قایم‌موشک بازی می‌کردند و... خلاصه  نشود.

اما این حس نوستالژی اکنون با نوآوری آمیخته شده و یک حس به‌روزی را به هر کسی که این خونه نقلی قدم می‌زند، القا می‌کند. فارغ از احساسات فردی در این خانه، چشم‌ها را که بیشتر باز می‌کردیم می‌دیدیم که چطور علم و دانش با یک خانه قدیمی عجین شده است. اتاق‌هایی که با میز و صندلی‌های جلسه‌ای، کولرهای گازی، کلید و پریزهای امروزی، تابلوهای جدید و ...رنگ و لعاب نویی به خود گرفته است. در این میان می‌دیدم که سرداب خانه به اتاق نمایش و اندرونی سرداب به اتاق گریم تبدیل شده است. با این وجود کماکان حس قدیمی بودن خانه در ذهن موج می‌زد.

در ادامه قدم زدن روی موزاییک‌های حیاط و پله‌های بلند آجری - سنگی و عبور از کنار ایوان‌های پر از گلدان و درو پنجره‌های چوبی وارد اتاقی شدیم که اکبر رضوانیان به‌عنوان صاحب خونه نقلی به استقبال آمد. این استاد دبیرستان صحبت‌های خود را از علاقه به خرید یک خانه قدیمی با همراهی همسرش آغاز کرد.

وی در ادامه توضیح می‌داد که سعی کردیم مجوزهای لازم را برای راه‌اندازی این خونه نقلی اخذ کنیم تا بتوانیم در قالب یک خانه نوآوری فعالیت داشته باشیم. وی در صحبت‌هایش اشاره می‌کند که این خونه نقلی تاکنون میزبان سورنا ستاری و روح اله دهقانی فیروزآبادی معاونان سابق و کنونی علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهوری و بسیاری از افراد شاخص، هنرمند، گردشگر ایرانی و خارجی کشور بوده است.

وی همچنین توضیح می‌دهد که بخشی از این مرکز به اقامتگاه بوم گردی و بخش دیگر آن با مجوز وزارت ارشاد به تماشاخانه تبدیل شده است. البته که غرفه سنتی فروشگاه صنایع‌دستی، غرفه کارگاه صنایع‌دستی، غرفه اجاره دوچرخه از دیگر بخش‌های این خونه نقلی هستند.

 صاحبِ «خونه نقلی» می‌گوید: ما سعی داریم با برگزاری برخی رویدادها همچون جشنواره عروسکی خلاق، جشنواره نقالی، ایونت های خلاق، برنامه‌های دورهمی و ... در توسعه فرهنگ قدم برداریم.

مشکلات خونه نقلی

رضوانیان در خلال معرفی بخش‌های خونه نقلی و امید به کاری که با علاقه شروع کرده گلایه‌هایی هم که سد راهی برای فعالیتش در این خانه نوآوری بوده، داشت که کاری  از دستش بر نمی‌آید و فقط آن‌ها را مطرح کرد.

وی برخی مشکلات مربوط به فیلتر شدن برخی نرم‌افزارها و محدودیت‌های شبکه‌های اجتماعی، پاندمی کرونا، تحریم‌ها و وضعیت اقتصادی کشور، عدم توریست پذیری، عدم حمایت و معرفی شدن به گردشگران و ... را جز مصائب خود در حیطه کاری خود دانست.

صاحب خونه نقلی در مورد جذب توریسم این چنین می‌گوید که زمان رونق گردشگری در کاشان، معمولاً در ۳ ماه اول سال است ولی در حال حاضر با رکود گردشگر مواجهیم. اوج ورود توریسم خارجی به خونه نقلی طی سال‌های 93 تا 97 بود اما اکنون می‌توان گفت به جد توریسم خارجی جز گردشگران چینی و روسی نداریم. شاید در نقطه صفر جذب توریسم خارجی قرار داریم.

رضوانیان گلایه دیگر خود از محدودیت‌های شبکه‌های اجتماعی را این چنین بیان می‌کند که این محدودیت موجب شده تا بسیاری از استارت‌آپ‌ها نتوانند فعالیت‌های خود را ادامه دهند به گونه‌ای که گروه‌هایی بر بستر شبکه‌های اجتماعی راه‌اندازی شده بودند، ابزارهای بازاریابی خود را در حوزه‌های صنایع‌دستی، گردشگری و هنری از دست داده‌اند.

وی که می‌گوید این خونه نقلی، متعلق به خودم است و حمایتی از سوی ارگانی نمی‌شود تأکید می‌کند لازم است شیوه‌های حمایتی از این اماکن خصوصی تغییر کند تا بتوانیم آن طور که شایسته است ذیل خانه‌های نوآوری گام برداریم.

همچنین رضوانیان شرایط تحریم و اقتصادی کشور را مؤثر در کاهش فعالیت خانه‌های نوآوری همچون خونه نقلی می‌داند و معتقد است مشکل عدم ورود توریست، شرایط اقتصادی و تحریم دست ما نیست، اما دست از تلاش بر نمی‌داریم؛ اما شاید بد نباشد بگوییم که در زمان تحریم بهترین زمینه صادراتی کشور می‌توانست صنایع‌دستی باشد، چون این اقلام جز محصولات تحریمی نیستند، ولی متأسفانه ما کمترین میزان صادرات در این زمینه را به خود اختصاص داده‌ایم.

صراحتی که به توسعه فرهنگ منتهی می‌شود

مصائب و مشکلات یک خانه نوآوری به‌صورت خلاصه از زبان صاحب خونه نقلی بیان شد؛ البته که صراحت در کلام رضوانیان وجود داشت اما در پس پرده کلام این فعال اکوسیستم نوآوری و فناوری، توسعه فرهنگ بوم‌گردی بر پایه نوآوری بود.  شاید در برخی مواقع خلاقیت، یک موضوع تکراری باشد اما ترویج فرهنگ و توسعه صنایع‌دستی ایران در دنیا یک موضوعی مهم و پراهمیت است که رضوانیانِ نوعی به‌تنهایی نمی‌تواند آن را سرپا کند. این نیاز به یک وفاق و زبان مشترکی دارد که علاوه بر تلاش خانه‌های نوآوری از سوی مراجع بالادستی حل می‌شود.