عاقبت همنشینی با رفیق «ناتو»/ روایت لحظه‌ای که اوکراین رودست خورد

گروه جهان خبرگزاری علم و فناوری آنا: نشست دوروزه «ویلنیوس» با حضور سران ۳۱ کشور عضو ناتو، قرار بود نمایش قدرت پیمان آتلانتیک شمالی در برابر روسیه باشد، اما شواهد بسیاری وجود دارد مبنی بر اینکه این گردهمایی حتی پیش از برگزاری در بازه زمانی ۱۱ و ۱۲ جولای ۲۰۲۴، محکوم به شکست بود تا آنجا که در لابه‌لای گزارش‌های پر آب و تاب رسانه‌هایی چون «رویترز» و «بی‌بی‌سی» که به نقل از دولتمردان غربی، سطح انتظار از ماحصل این نشست را «انتقال چهره‌ای منسجم» از یک ائتلاف نظامی عنوان می‌کردند، به‌وضوح شاهد جملاتی بودیم که تصویری تمام‌قد از یأس و استیصال، به مخاطب ارائه می‌داد.

اینکه روز سه‌شنبه، در آغاز نشست ویلنیوس، «ینس استولتنبرگ» دبیرکل ناتو از خوش‌بینی به ارسال «پیامی واضح، منسجم و مثبت درباره ترسیم مسیر عضویت اوکراین» سخن بگوید، تأثیر خدشه‌ای را که تمدید دوره دبیرکلی وی بر چهره پیمان آتلانتیک شمالی انداخت، محو نخواهد کرد.

شاید برای بعضی‌ها، احیای دوره ریاست استولتنبرگ بر ناتو به منزله تأیید توانمندی‌های او باشد، اما نه وقتی که اعضا بابت عدم اتفاق نظر درباره جانشینی که بداند با چالش «حفظ اتحاد اعضای ائتلاف در حمایت از اوکراین» چگونه مواجه شود، ناچار به انتخاب دوباره او شده باشند. 

در این نوشتار، با ارائه گزیده‌هایی از اظهارات مقام‌ها و با تکیه بر گزارش‌هایی که در رسانه‌های آمریکایی و اروپایی منتشر شده، تلاش می‌کنیم تا تصویری بدون روتوش از شرکای غربیِ کی‌یف در جنگی به تصویر بکشیم که اگرچه غیرمستقیم، اما به‌شدت برایشان فرسایشی شده است.

اظهارات متناقض و اعتراف‌های ناخواسته

یک روز قبل از برگزاری نشست ناتو به میزبانی شهر «ویلنیوس» کشور لیتوانی، وبگاه «پولیتیکو» در گزارشی از اختلاف شدید اعضای پیمان آتلانتیک شمالی درخصوص هزینه‌های حمایت از اوکراین در نبرد با روسیه خبر داد. آن‌ها از این نگران هستند که مبادا حمایت از اوکراین، ناتو را از موضوعات مهم دیگر دور نگه دارد.

این گزارش در مغایرت با ادعای «جیک سالیوان» مشاور امنیت ملی کاخ سفید است که می‌گوید «ما می‌خواهیم تا هر زمان که لازم باشد از اوکراین حمایت کنیم و مقادیر استثنائی از تسلیحات و قابلیت‌ها را در اختیارش قرار دهیم».

نه تنها ۳۱ عضو ناتو درباره تأمین هزینه‌های جنگ اوکراین تردید دارند، بلکه این به تنشی داخلی در ایالات متحده هم تبدیل شده است

حتی «جو بایدن» رئیس‌جمهور آمریکا هم ناخواسته حرفی می‌زند که به منزله تأیید گزارش پولیتیکو است. وی در مصاحبه با «سی‌ان‌ان» می‌گوید: «ضروری است که بمب‌های خوشه‌ای به کی‌یف داده شود، زیرا گلوله‌های ۱۵۵ میلیمتری توپخانه‌ای بسیار اندک است. این جنگ به مهمات وابسته است، مهمات آن‌ها (اوکراینی ها) رو به اتمام است و ما هم کم داریم». 

اکنون جمهوری‌خواهان این طور استدلال می‌کنند که اظهارات بایدن به‌منزلۀ بی مبالاتی در حفاظت از اسرار نظامی است و ثابت می‌کند که کارزار ارائه میلیارد‌ها دلار تسلیحات به کی‌یف، «دفاع آمریکا» را تضعیف کرده است. 

با این اوصاف، نه‌تنها ۳۱ عضو ناتو درباره تأمین هزینه‌های جنگ اوکراین تردید دارند، بلکه این به تنشی داخلی در ایالات متحده هم تبدیل شده است.

در ادامۀ اعتراف‌های ضمنی به ناکارآمدی کارزار غرب علیه روسیه، این جمله استولتنبرگ را هم اضافه کنیم که می‌گوید: «روسیه پاسخ مناسب خشونت خود را دریافت نکرده و سران کشور‌های عضو ناتو باید درباره روش‌هایی برای ساختن اوکراینی قوی و ارائه نقشه راهی برای هموار کردن مسیر عضویت این کشور تلاش کنند».

این اعترافی ضمنی است مبنی بر اینکه ادعای «تحمیل شکست سنگین» به روسیه چندان معتبر نیست و همین به اصطلاح «نقشه راه» هم یکی از نشانه‌هایی است که «ریاکاری» توأم با استیصال ناتو و در عین حال، «خیال خام» اوکراین برای پیوستن به این پیمان نظامی را به رخ می‌کشد.

ناتو؛ دری که بسته ماند

پیش از برگزاری نشست ویلنیوس، خبر روزنامه «تلگراف» مبنی بر «مخالفت آلمان با عضویت اوکراین در ناتو»، بُرد رسانه‌ای بلندی داشت. ماجرا از این قرار بود که دولت برلین از سایر اعضای پیمان آتلانتیک شمالی خواسته بود که به جای عضویت، روی «اعطای تضمین‌های امنیتی» به کی‌یف تمرکز کنند. 

استدلال آلمان این بود که ناتو باید واقع‌بین باشد و به تعهد خود مبنی بر عدم پذیرش عضوی که درگیر جنگ است، پایبند بماند.

اگر ناتو عضویت اوکراین را که در حال جنگ با روسیه است، بپذیرد؛ آن وقت طبق ماده ۵ پیمان آتلانتیک شمالی، ناگزیر از درگیری مستقیم با روسیه می‌شود و این می‌تواند به آغاز جنگ جهانی سوم و چه بسا جنگ هسته‌ای منجر شود.

البته، بلافاصله مشخص شد که فارغ از هیاهوی رسانه‌ها، «جو بایدن» رئیس جمهور آمریکا هم نظر مشابهی دارد چراکه در مصاحبه با «سی‌ان‌ان» گفته بود: فکر نمی‌کنم در میانه جنگ درباره پیوستن اوکراین به ناتو اتفاق نظر وجود داشته باشد و بهترین روشِ جایگزین، استناد به «مدل اسرائیل» است.

بایدن در توضیح این مدل گفته بود: «آمریکا آماده خواهد بود تا در حالی که روند پیوستن اوکراین به ناتو ادامه دارد، امنیت آن کشور را تأمین کند. یعنی همان امنیتی که ما برای اسرائیل فراهم می‏ کنیم؛ به این شکل که تسلیحات مورد نیاز آن‌ها را تأمین می‌کنیم تا به ظرفیت دفاع از خودشان بیفزایند، این کار برای این است که آتش‌بس یا توافق صلح به وجود بیاید».

اینکه بگوییم اوکراین در یک «زمان نامعلوم» به ناتو می‌پیوندد، مصداق عبارت معروف «شاید وقتی دیگر» است که معادل صادقانه اش می‌شود «هیچ وقت»

اما در ادعایی جالب‌تر، دبیرکل ناتو می‌افزاید: اگرچه عضویت اوکراین در ناتو حتمی است، اما «نمی‌توانیم جدول زمانی» برای آن تعیین کنیم.

مشاور امنیتی کاخ سفید هم عین این مطلب را تکرار می‌کند و می‌گوید: مسیر اصلاحات برای پیوستن اوکراین به ناتو تدوین خواهد شد، اما نمی‌توانم جدول زمانی برای آن تعیین کنم.

اینکه بگوییم اوکراین در یک «زمان نامعلوم» به ناتو می‌پیوندد، مصداق عبارت معروف «شاید وقتی دیگر» است که معادل صادقانه‌اش می‌شود: «هیچ وقت».

جالب اینجا است که وقتی به عقب و زمان آغاز جنگ اوکراین باز می‌گردیم، با استدلال مشابهی روبه‌رو می‌شویم. با این تفاوت که آن موقع، غرب برای اینکه روسیه را به چالش بکشد، با این توجیه که در‌های ناتو به روی همه باز است و نمی‌تواند مانع از تمایل اوکراین برای عضویت شود، کی‌یف را به «ارائه درخواست» ترغیب کرد و همین مقدمه آغاز جنگ شد.

«شاید وقتی دیگر» جمله‌ای است که هیچ کس به اندازه «ولودیمیر زلنسکی» رئیس جمهور اوکراین، سنگینی بار آن را درک نمی‌کند. با این حال، وی شهرت و حتی بقای خود را تا حد زیادی در گرو جنگیدن با روسیه می‌بیند و ترجیح می‌دهد ریاکاری متحدان غربی را نادیده بگیرد.

اما کنایه بایدن مبنی بر جایگزین کردن عضویت با مدل اسرائیلی، دورنمای تلخی را برای آینده اروپا به تصویر می‌کشد. به این ترتیب، در قاره سبز شاهد حضور رژیمی هستیم که جز «تفنگ» زبان دیگری را نمی‌فهمد و دائم دنبال یارکشی و ایجاد تنش است. آمریکا با تحویل بمب‌های خوشه‌ای به کی‌یف و ترغیب متحدانش به ارائه موشک‌های دوربرد، تانک‌های تهاجمی و انواع و اقسام تسلیحات دیگر، اوکراین را به بشکه باروت اروپا تبدیل می‌کند، اما با عدم پذیرش عضویت آن در ناتو، خود را از صحنه انفجار بیرون نگه می‌دارد.

با این همه، دست رد ناتو به سینه زلنسکی آن قدر سنگین بود که وی طاقت نیاورد و در جریان نشست «ویلنیوس» بگوید: «عدم آمادگی برای تعیین جدول زمانی برای پیوستن اوکراین به ناتو»، به منزله «ضعف» تلقی خواهد شد.

درست همین‌جاست که «بن والاس» وزیر دفاع انگلیس به ابزار تهدید متوسل می‌شود و به طور تلویحی می‌گوید که زلنسکی باید قدردان باشد تا حمایت غرب ادامه پیدا کند.

وی به‌وضوح به نارضایتی قانونگذاران جمهوری‌خواه کنگره آمریکا از هزینه گزاف کمک به اوکراین اشاره کرده و هشدار می‌دهد که اگر آن‌ها ناسپاسی کی‌یف را ببینند، به دولت دموکرات واشنگتن فشار خواهند آورد. 

با این اوصاف، این تصویرِ تمام‌قد ضعف است که موجب می‌شود «ماریا زاخارووا» سخنگوی وزارت خارجه روسیه به خود جرئت بدهد و بگوید: نشست ویلینوس حتی قبل از آنکه آغاز شود، شکست خورده بود.