سناریوی دانشگاه آزاد برای تربیت ملوانان آینده با رویکرد فناوری/ بازطراحی سرفصل‌های درسی با بومی‌نگری

خبرگزاری علم و فناوری آنا ـ حسین بوذری؛ دانشگاه آزاد اسلامی استان هرمزگان چشم‌انداز خود را تربیت دانش‌آموختگانی متخصص با هویت ایرانی ـ اسلامی می‌داند و مأموریت این دانشگاه انجام فعالیت‌های علمی، آموزشی، پژوهشی، فناوری و مهارتی منطبق بر آمایش رشته‌ها بوده و در این راستا رشته‌هایی که بر حل مسائل ستان هرمزگان تأکید دارد مورد توجه قرار گرفته است.

رشته‌هایی مانند ماهیگیری و شیلات از قبیل پرورش میگو، پرورش ماهی در قفس، صید آبزیان، صنایع فلزی (فولاد، آلومینیوم، و...)، حوزه نفت و گاز، تولید انواع شناور‌ها و سازه‌های دریایی، فعالیت در زمینه انرژی‌های پاک مانند انرژی خورشیدی، انرژی جزر و مد و انرژی امواج، حمل و نقل به‌ویژه حمل و نقل دریایی که منطبق بر جامعه‌محوری بوده و به‌دلیل شرایط جغرافیایی هرمزگان این رشته‌های بومی مدنظر قرار گرفته‌اند.

از سویی دانشگاه آزاد اسلامی استان هرمزگان نیم‌نگاهی به توسعه رشته‌های مرتبط با فناوری داشته، به طوری که تقاضاها برای راه‌اندازی رشته‌های مرتبط با علم داده و هوش مصنوعی افزایش چشمگیری داشته و دانشگاه آزاد اسلامی استان هرمزگان اقدامات لازم را برای راه‌اندازی رشته‌ انجام داده است.

خبرنگار آنا در راستای تحلیل و بررسی رشته‌های دانشگاهی و لزوم نوسازی و بازنگری برخی رشته‌های منسوخ شده با آتسا پارساپورمعاون آموزش و تحصیلات تکمیلی دانشگاه آزاد اسلامی استان هرمزگان و واحد بندرعباس به گفت‌وگو نشسته‌ که در ادامه می‌آید:

اجرای طرح تحقیقاتی «مأموریت‌گرایی مبتنی بر آمایش دانشگاه آزاد هرمزگان»

آنا: استراتژی دانشگاه آزاد اسلامی استان هرمزگان در راستای آمایش و ساماندهی رشته‌های دانشگاهی چیست؟

پارساپور: چشم‌انداز دانشگاه آزاد اسلامی استان هرمزگان در افق آینده دانشگاهی جامع، پژوهش‌محور، جامعه‌محور، کارآفرین، سازمانی متعالی در آموزش است و یکی از معتبرترین واحد‌های دانشگاهی درسطح ملی که خروجی آن دانش‌آموختگانی متخصص با هویت ایرانی ـ اسلامی خواهد بود، دانشگاه آزاد اسلامی استان هرمزگان است.

در مرحله نخست سند آمایش دانشگاه آزاد اسلامی استان هرمزگان که مستخرج از طرح تحقیقاتی «مأموریت‌گرایی مبتنی بر آمایش دانشگاه آزاد اسلامی استان هرمزگان» بوده، آماده شده است، سپس به‌منظور تعیین استراتژی‌ها و مأموریت‌های علمی نواحی آمایشی استان هرمزگان، اسناد پشتیبان و بالادستی از قبیل نقشه جامع علمی کشور، سند راهبردی آمایش سرزمین استان هرمزگان و گروه‌های اقتصادی ۱۵گانه سهم تولید ناخالص ملی مورد ارزیابی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته‌اند و با استفاده از تلفیق اطلاعات سه سند یاد شده از یک سو و تجربیات صاحبنظران و خبرگان علمی و شناخت منطقه‌ای از ظرفیت‌ها و پتانسیل موجود استان از سوی دیگر، تمرکز موضوعی مأموریت‌های هر ناحیه برای فعالیت‌های علمی، آموزشی، پژوهشی، فناوری و مهارتی واحد‌های دانشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی استان هرمزگان تببین شده است.

این فعالیت‌های علمی متشکل از حوزه ماهیگیری و شیلات از قبیل پرورش میگو، پرورش ماهی در قفس، صید آبزیان، صنایع فلزی (فولاد، آلومینیوم، و...)، حوزه نفت و گاز، تولید انواع شناور‌ها و سازه‌های دریایی، فعالیت در زمینه انرژی‌های پاک مانند انرژی خورشیدی، انرژی جذر و مد و انرژی امواج، حمل و نقل به‌ویژه حمل و نقل دریایی و انبارداری و گردشگری ساحلی و طبیعی در سواحل و جزایر است.

آنا: با توجه به حرکت دانشگاه آزاد اسلامی به سمت دانشگاه کارآفرین و مهارت‌محوری، هنوز برخی رشته‌های دانشگاهی منسوخ شده در حال فعالیت هستند، در راستای جذب دانشجویان در رشته‌های مهارت‌آفرینی و کارآفرینی چقدر موفق بوده‌اید و رشد داشته‌اید؟

پارساپور: در این زمینه با صنایع مادر و بزرگ استان هرمزگان مانند صنعت نفت، گاز، کشتی‌سازی و نیروگاه نشست‌های متعددی برگزار کردیم و با انعقاد تفاهم‌نامه مقرر شده متناسب با نیاز صنایع مذور رشته‌های مهارتی توسعه یابند.

رشته‌های مهارتی مصوب که مجوز اجرا و راه‌اندازی آن اخذ شده، شامل رشته‌های جوشکاری، صنایع فلزی، حرارت مرکزی و تهویه مطبوع، برق - توزیع، برق - الکتریک نیروگاه، ایمنی کار و حفاظت فنی، گازرسانی، نورد فولاد، مکانیک شناور‌های صیادی، تجهیزات و ماشین‌آلات بنادر، مدیریت خدمات بندری و گردشگری هستند.

همچنین درصدد افزایش رشته‌های مهارتی و ایجاد مدارس عالی مهارتی برای برگزاری دوره‌های آموزشی کوتاه‌مدت هستیم.

تاکنون مجوز تأسیس چهار مدرسه عالی مهارتی با عناوین اقتصاد دریا، دریانوردی و حمل و نقل دریایی، سبک زندگی، معماری و ساختمان اخذ شده و اخذ مجوز مدارس عالی مهارتی جوشکاری صنعتی و زیرآب، آبزی‌پروری و علوم شیلاتی، غواصی، طراحی و دوخت، طلا و جواهر، پوست و مو نیز در دست اقدام است.

نوسازی رشته‌های دانشگاهی با اجرای سیاست مهارت‌محوری

آنا: مأموریت آینده شما در راستای نوسازی رشته‌های دانشگاهی چیست؟

پارساپور: رسالت اصلی دانشگاه آزاد اسلامی استان هرمزگان به‌عنوان یک دانشگاه پیشرو در جنوب کشور آن است که از تمام منابع انسانی، مالی و مادی خود از طریق آموزش، پژوهش، فناوری، فرهنگ‌سازی و توسعه علم به ایران اسلامی و به استان هرمزگان خدمت کند.

دانشگاه آزاد اسلامی استان هرمزگان تلاش دارد با رصد نیاز‌های جامعه و به‌روزرسانی رشته‌های دانشگاهی در راستای مسئولیت اجتماعی خود به حل مسائل جوامع محلی، منطقه‌ای، ملی و فراملی کمک کند.

در این راستا تلاش داریم از طریق برنامه‌های ﺳﺎﻣﺎﻧﺪﻫﯽ و ﺣﻔﻆ زﯾﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎی داﻧﺸﮕﺎﻫﯽ ﻣﻮﺟﻮد، ارﺗﻘﺎی ﺟﺎﯾﮕﺎه و ﻣﺮﺟﻌﯿﺖ ﻋﻠﻤﯽ داﻧﺸﮕﺎه، تقویت بُعد ﮐﺎرآﻓﺮﯾﻨﯽ و ﮐﺎرﺑﺴﺖ دﺳﺘﺎوردﻫﺎی ﭘﮋوﻫﺸﯽ در راﺳﺘﺎی ﻧﯿﺎزﻫﺎی ﻣﻨﻄﻘﻪای و ﻣﻠﯽ، بهبود ﻣﺴﺘﻤﺮ ﮐﯿﻔﯿﺖ آﻣﻮزﺷﯽ و ارﺗﻘﺎی ﺷﺎﺧﺺﻫﺎی ﮐﻤﯽ و ﮐﯿﻔﯽ داﻧﺸﮕﺎه، ﺟﺬب اﻋﻀﺎی ﻫﯿﺌﺖﻋﻠﻤﯽ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ و توان‌افزایی آنها، ﺟﺬب داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن ﻣﺴﺘﻌﺪ و ﺗﻌﺎﻟﯽ آﻣﻮزش و توسعه ﺗﺤﺼﯿﻼت تکمیلی به مأموریت آینده دانشگاه بپردازیم.

از سویی حرکت به سوی ایجاد و اجرای رشته‌های مهارت‌محور و بین‌رشته‌ای از اولویت‌های نوسازی رشته‌ها بوده و بازنگری سرفصل رشته‌ها متناسب با نیاز بازار کار استان هرمزگان و کشور، تأسیس رشته‌های جدید براساس تغییرات وتحولات صنعت و تکنولوژی و علوم انسانی از مأموریت‌های آینده دانشگاه آزاد اسلامی استان هرمزگان در راستای نوسازی رشته‌های دانشگاهی خواهد بود.

آنا: نحوه تعامل‌تان با سازمان فنی و حرفه‌ای چگونه است؟

پارساپور: با توجه به اهمیت موضوع مهارت‌محوری ارتباط نزدیک با سازمان فنی و حرفه‌ای استان هرمزگان در دستورکار دانشگاه قرار دارد.

مزید بر اطلاع ایجاد معاونت آموزشی و مهارتی که به قصد مدیریت تطابق و تناسب آموزش‌ها با آموزش‌های حرفه‌ای و مهارتی در دانشگاه‌های آزاد اسلامی صورت گرفته، در راستای توسعه آموزش‌های مهارتی و کارآفرینی و ارتقای کیفیت کارآمادگی دانش‌آموختگان قابل طرح است.

آنا: جایگاه رشته‌های جدید آماری (تحلیل داده و هوش مصنوعی) از منظر آینده شغلی دانشجویان چگونه است؟

پارساپور: با توجه به توسعه روزافزون فناوری هوش مصنوعی هر صنعتی قابلیت اتوماسیون و بهره‌برداری از این فناوری را دارد و تقاضای مشاغل مرتبط با علم داده و هوش مصنوعی افزایش چشمگیری داشته و استفاده از آن در بسیاری از شاخه‌های تجارت، بازرگانی و کسب و کار در طول چند سال اخیر حداقل سه برابر رشد کرده است.

بنابراین برای آینده شغلی در این حوزه پیشنهاد می‌شود که دانشجویان و علاقه‌مندان به این حوزه مهارت‌های لازم برای توسعه و نگهداری سیستم‌های هوش مصنوعی، شبکه‌های عصبی و الگوریتم‌های یادگیری ماشینی را فرابگیرند.

این موضوع دانشی به‌دلیل سرعت بالای تغییرات و نیاز صنایع برای دانشگاه و حل مسائل کشور از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

بازنگری سرفصل‌های درسی با منظر بومی‌نگری

آنا: در راستای به‌روزرسانی و تبدیل شیوه‌های سنتی و کهن مدل‌های آموزشی به شیوه‌هایی که نیاز روز جامعه است، چه اقداماتی داشته‌اید؟(تبدیل شیوه‌های سنتی و کهن به علوم روز)

پارساپور: در این باره نیازمند تحول در آموزش هستیم و ضرورت دارد رشته‌های جدید متناسب با نیاز‌های جامعه راه‌اندازی شوند.

استفاده از روش‌های آموزشی تعاملی مانند گروه کاری و دستورالعمل‌های تیمی موجب می‌شود دانشجویان بهتر بتوانند با یکدیگر در ارتباط بوده و برای حل مسائل و مسابقات ذهنی آماده شوند.

در برخی دروس می‌توان به جایگاه وظیفه‌ای (مانند هدف) هر درس توجه و در برنامه درسی این جایگاه را برای دانشجویان مشخص کرد و این موضوع به دانشجویان کمک می‌کند تا علاوه بر یادگیری مطالب به این نکته هم توجه کنند که در پایان محتوای درسی چه فایده‌ای برای خودشان و جامعه خواهد داشت.

دوران همه‌گیری بیماری کرونا و استفاده از آموزش غیرحضوری این تجربه را به همراه داشت که متوجه شویم چنانچه آموزش حضوری با آموزش غیرحضوری (آنلاین و آفلاین) تلفیق شود، افزایش بهره‌وری آموزشی را به همراه دارد که می‌تواند به افزایش کیفیت و کمیت آموزش در مقایسه با آموزش سنتی منجر شود.

آنا: برای تغییر فرآیند آموزشی در برخی دانشگاه‌ها که به شاخصه‌‌های غربی اهمیت می‌دهند و شاخصه‌های غربی در این دانشگاه‌ها پیاده می‌شود و تبدیل آن به شاخصه‌های اسلامی و ایرانی چه پیشنهادی دارید؟

پارساپور: بازنگری سرفصل‌های درسی با منظر بومی‌نگری و الزام به بازنگری رشته‌ها به‌خصوص در حوزه‌هایی که سرعت تحول آن‌ها بیش از سایر حوزه‌هاست در بازه‌های زمانی کوتاه مدت ضرورت دارد.

در ارائه سرفصل‌های درسی برنامه‌ریزی‌های درسی و فرآیند‌های آموزشی نیازمند ارائه الگویی متناسب با الگوی پیشرفت اسلامی - ایرانی هستیم که در آن هم فرآیند‌ها متناسب با تعالیم قرآن و اسلام و میهن عزیزمان ایران باشد و هم به‌روز باشد.

همچنین برای دستیابی به چنین الگویی در ابتدا لازم است با نظر و دیدگاه اسلام و قرآن، قوانین جمهوری اسلامی و مدنظر قرار دادن شرایط جهانی در زمینه پیشرفت در آموزش آشنا شویم.

بیشترین تأکید دین مقدس اسلام بر فراگیری علم و دانش و تفکر و تعقل و تدبر است، بنابراین پیشنهاد می‌شود در دانشگاه‌ها کلاس‌هایی با عنوان آموزش با رویکرد اسلامی - ایرانی با حضور استادان متخصص این حوزه، تدوین و سرفصل آن ایجاد شود.

برای تأمین منابع آموزشی با شاخصه‌های اسلامی نیز می‌توان از کتب، مقالات و درگاه‌های اینترنتی معتبر در حوزه مذکور استفاده کرد. تشکیل گروه‌های تحقیقاتی و پژوهشی با موضوعاتی مرتبط با ارزش‌های دینی - ملی موجب می‌شود دانشجویان بهتر بتوانند به موضوعاتی که با شاخصه‌های اسلامی سازگار هستند، علاقه‌مند شوند و نتایج حاصل را به اشتراک بگذارند.

آنا: آیا در حرکت به سمت مهارت‌محوری به ایده‌آل‌ها دست پیدا کرده‌اید؟

پارساپور: با توجه به نوپا بودن، هنوز به ایده‌آل واقعی نرسیده‌ایم. با تبلیغات گسترده و برگزاری جلسات توجیهی و برنامه‌های گردش دانش‌آموزان در دانشگاه و بازدید امکانات دانشگاهی و صنایع بزرگ استان هرمزگان درصدد جذب و جلب توجه این عزیزان هستیم.

از طریق ارتباط مؤثر دانشگاه با صنعت و جامعه با اجرای طرح‌های تحقیقاتی توسط اعضای هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی استان هرمزگان تعدادی از مشکلات صنایع گوناگون، ادارات و موسسات برطرف شده است.

همچنین توانسته‌ایم با برگزاری دوره‌های آموزشی‌ تخصصی برای سازمان‌ها و صنایع ازجمله سازمان نظام مهندسی ساختمان استان هرمزگان، اداره‌کل استاندارد و شهرداری نقش مؤثری داشته باشیم و دانشگاه آزاد اسلامی استان هرمزگان با فعال و پویاتر کردن مراکز رشد، هسته‌های فناور، حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان، ارتباط با صنایع مختلف استان هرمزگان در زمینه تربیت دانش‌آموختگان و به‌کارگیری آنان در ادارات سطح استان که بسیاری از آنان نیز جزء کارآفرینان مطرح هستند موفق عمل کرده است.

آنا: چند درصد رشته‌های منسوخ شده دانشگاه متبوع شما کنار گذاشته شده‌اند و چه رشته‌های جدید تأسیس کرده‌اید؟

پارساپور: رشته‌های استان هرمزگان با سرفصل منسوخ کنار گذاشته شده و حتی رشته‌های قدیمی با سرفصل‌های جدید در حال اجرا و تدریس هستند.

با پیگیری‌های صورت گرفته در سال گذشته و سال جاری رشته‌های مهارتی زیادی (فوق‌الاشاره) و رشته‌های جدید در مقطع کارشناسی ارشد و کارشناسی در دانشگاه آزاد اسلامی استان هرمزگان و واحد بندرعباس اضافه شده که عبارتند از کارشناسی ارشد (مهندسی ایمنی، بهداشت و محیط‌زیست HSE، مهندسی صنایع - سیستم‌های تولید و خدمات، روانشناسی سلامت، حسابداری مدیریت، حسابرسی) و کارشناسی (علوم ورزشی، مهندسی شیمی، مهندسی نفت، مهندسی ایمنی صنعتی، مهندسی برق - قدرت).