«موسیقی عاشیقی» در جشنواره نواحی بررسی شد

به گزارش گروه فرهنگ و جامعه خبرگزاری علم و فناوری آنا، صبح پنجشنبه ۸ تیر ۱۴۰۲ سومین نشست پژوهشی شانزدهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران با موضوع «موسیقی عاشیقی» در مجموعه فرهنگی «وارنا» شهر گنبد کاووس برگزار شد.

در این نشست عاشیق ایمران حیدری پیشکسوت عاشیقی و پژوهشگر حوزه هنر عاشیقی به بیان تاریخچه‌ای از عاشیق‌ها پرداخت و گفت: عاشیق‌ها در ادوار مختلف با عناوین گوناگونی از جمله «یارسان» معرفی می‌شدند؛ مدتی، اما از بعد از ظهور اسلام و تسلط آن بر مناطق آذری نشین، کلمه «عاشیق» رواج پیدا کرد.

به گفته او، اوزان‌ها که موسیقیدان بودند، اجداد عاشیق‌ها هستند و این دو گروه نیز در دوره‌ای حدود ۴۰۰ سال با یکدیگر هم دوره بودند، اما اوزان‌ها که عمدتا داستان‌سرا بودند به سمت انقراض رفتند و عاشیق‌ها تعالی پیدا کردند چراکه عاشیق‌ها نسلی از خنیاگران بودند که جنبه موسیقایی قوی‌تری نسبت به اوزان‌ها داشتند، نزد مردم جای خود را باز کردند.

این پیشکسوت هنر عاشیقی با بیان اینکه «عاشیق‌ها دنباله همان خنیاگران هستند» ادامه داد: خنیاگران هنرمندانی بداهه‌ساز و بداهه‌نوازی بودند که کارشان روایت تاریخ و سرودن داستان‌های حماسی و انتقال سینه به سینه به نسل‌های بعدی بود. شرط عاشیقی ۶ دانگ بودن است به این معنا که آن‌ها باید ۶ ویژگی خاص خود را داشته باشند؛ عاشیق‌ها جزئی از هنرمندان هستند که خوانندگی نوازندگی، ادبیات، سجایای اخلاقی و رقص منحصر به خود را دارند و خودشان ساز خود را درست می‌کردند.

حیدری قوپوز را ساز اصلی عاشیق‌ها معرفی کرد و گفت: ۸۰ آهنگ وجود دارد که برای همه عاشیق‌ها شناخته شده است که به آن موسیقی عاشیقی کلاسیک گفته می‌شود، اما در کنار آن‌ها هر منطقه آهنگ‌های مخصوص به خود را دارند مثلاً در تبریز، زنجان و شهر‌های دیگر آهنگ‌هایی وجود دارد که خاص خودشان است و آهنگ‌های محلی نامیده می‌شوند.

او همچنین با تاکید بر اینکه عاشیقی یک صنعت ادبی است، درباره آینده حیات این صنعت اظهار کرد: قدیمی‌ترین نشانه‌ای که از هنر عاشیقی پیدا شده از زمان سومریان بوده است و بین‌النهرین خاستگاه اصلی عاشیق‌ها بوده است بنابراین معتقدم که پدیده‌ای که این همه سال قدمت دارد، هیچ‌گاه از بین نمی‌رود. اوزان‌ها پس از دوره‌ای دیگر پاسخگوی نیاز‌های مردم نبودند بنابراین منقرض شدند و عاشیق‌ها به وجود آمدند. عاشیق‌ها از زمان پیدایش همواره درگیر دگردیسی بوده‌اند و این صنعت هیچ گاه از بین نخواهند رفت، اما متحول خواهند شد.

این عاشیق پیشکسوت با بیان اینکه شاهد ظهور نسل جدیدی از هنرمندان هستیم و این هم اقتضای زمان است و نمی‌توان جلوی آن را گرفت، عنوان کرد: وقتی جامعه پیشرفت می‌کند و علمی می‌شود و فضای مجازی توسعه می‌یابد، هنر نیز تحت تأثیر قرار می‌گیرد. در فرآیند تحولی که از صنعت عاشیقی مشاهده می‌کنیم، درمی‌یابیم که هر روز جنبه ادبیات عاشیقی ضعیف‌تر، اما جنبه موسیقایی آن هر روز قوی‌تر می‌شود. امکان دارد در آینده نسل جدیدی از عاشیق‌ها پدید بیایند که با آنچه که در گذشته وجود داشته و حتی امروز وجود دارد، متفاوت باشند، اما همچنان این صنعت وجود خواهد داشت.

حیدری در پایان صحبت‌های خود در این نشست تخصصی راهکاری برای حفظ موسیقی عاشیقی ارائه کرد و گفت: قطعا تدریس رشته‌های موسیقی نواحی در دانشگاه‌ها جهت ثبت این موسیقی و انتقال آن به نسل جوان راهکاری است که می‌تواند به حفظ این موسیقی کمک بسیاری کند. معتقدم که آکادمیک کردن موسیقی نواحی بزرگترین خدمتی است که می‌توان به این موسیقی کرد.
محمدعلی مرآتی (دبیر جشنواره موسیقی نواحی ایران) نیز در این نشست در سخنانی کوتاه به بیان توضیحاتی درباره تحول در موسیقی پرداخت و گفت: از منظر موسیقی‌شناسی در تاریخ موسیقی عموماً برای موسیقی پیشرفت قائل نمی‌شویم؛ بلکه معتقدیم که بر اساس تاریخ یک موسیقی متحول می‌شود، حال ممکن است این تحول به آن موسیقی اضافه کند یا از آن کم کند.

او با بیان اینکه «امروز هیچ آهنگسازی در موسیقی غربی نمی‌تواند، مدعی شود که موسیقی که او می‌سازد از بتهوون پیشرفته‌تر است» ادامه داد: در موسیقی دستگاهی ایران، اساتید امروز نمی‌توانند بگویند که از میان اساتید تار، افرادی پیشرفته‌تر از استاد علی اکبر شهنازی می‌نوازد. این شرایط در حوزه موسیقی نواحی نیز حاکم است؛ بنابراین در هر دوره‌ای، هر بزرگی می‌تواند یک تجلی از موسیقی را به عرش ببرد و ثبتی از موسیقی را انجام دهد.

بخش منطقه‌ای شانزدهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران، در دو بخش «نشست‌های پژوهشی» و «اجرا‌های صحنه‌ای» به دبیری محمدعلی مرآتی و در یک گستره ملی به همت دفترموسیقی معاونت امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، توسط انجمن موسیقی ایران و با همکاری ادارات کل فرهنگ و ارشاد استان‌های سراسر کشور به‌صورت غیررقابتی، طی روز‌های ششم الی بیست و سوم تیر ماه به میزبانی ۵ استان گلستان (۶ الی ۸ تیر)، چهارمحال و بختیاری (۱۰ تا ۱۲ تیر)، آذربایجان شرقی (۱۴ تا ۱۶ تیر)، کرمانشاه (۱۷ تا ۱۹ تیر) و کرمان (۲۱ تا ۲۳ تیر) در حال برگزاری است.