حرکت امام باقر(ع) در نهضت و جنبش علمی چگونه بود؟

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا نصوری معاون فرهنگ، آموزش و پژوهش بنیاد فرهنگی مهدی موعود (عج) در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگ و جامعه خبرگزاری علم و فناوری آنا با اشاره به اینکه امام محمد باقر (ع) چند سفارش مهم برای منتظران دارند، بیان داشت: این سفارشات امام باقر (ع) را می‌توانیم راهبرد‌های امام باقر (ع) در مهدویت ببینیم، یکی بحث شناخت امام زمان (عج) است که ایشان می‌فرمایند: اگر کسی شناخت به امام نداشته باشد و بمیرد، پیش افتادن امر ظهور یا عقب افتادن امر ظهور به او ضرری نمی‌رساند، کسی که به معرفت امامش بمیرد، همانند کسی است که در خیمه امامش باشد.

نیاز به صبر در دوران غیبت

وی افزود: یکی از راهبرد‌های اصلی حضرت (ع) این است که شما در مسیری حرکت کنید که شناخت، ولی خدا و حجت خدا برای شما مهم باشد. در راهبرد دوم، امام باقر (ع) می‌فرمایند: این مسیر شناخت، به دست آوردن و حفظ کردن این شناخت، نیاز به صبر در دوران غیبت دارد که حضرت (ع) اشاره به آخرین آیه سوره آل عمران می‌کند: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَ صابِرُوا وَ رابِطُوا وَ اتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ» و می‌فرمایند: «إِصْبِرُوا عَلَی أَدَاءِ الْفَرَائِضِ»؛ یعنی مومن در به جا آوردن امور واجب باید تحمل داشته باشد.

حجت‌الاسلام نصوری ابراز داشت: مراد امام باقر (ع) این است که انجام واجبات و وظایف فردی سخت است، انسان باید خودش را بسازد که این نیاز به صبر و بردباری دارد. باید تحمل کرد وغیبت نکرد، تهمت نزد، این گناه نکردن خودش سخت است یا مثلاً انجام واجبات، نمازی بخواند که «تَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْکَرِ» باشد. صبر در دوران غیبت یعنی وظایف فردی خودتان را خوب انجام بدهید و این نیاز به صبر و بردباری دارد.

چرا در برابر دشمن باید شکیبا بود

وی گفت: امام باقر (ع) در ادامه می‌فرماید: «وَ صَابِرُوا عَدُوَّکُمْ»؛ در برابر دشمن هم پایدار و شکیبا باشید، یعنی امام (ع) می‌فرماید علاوه بر وظایف فردی، باید وظایف اجتماعی را هم دنبال کنید تا بتوانید در برابر دشمنان امام خودتان هم ثابت قدم باشید و پایدار باشید. «وَ رَابِطُوا إِمَامَکُمْ الْمُنْتَظَر»؛ رابطه خود را با امام زمان خود نگهدار، پایداری داشته باش، یعنی مراقبه کن، محافظت کن که مبادا رابطه با امام خراب شود.

معاون فرهنگ، آموزش و پژوهش بنیاد فرهنگی مهدی موعود (عج) اظهار داشت: طبق نظر باقر آل محمد (ص)، یک فرد منتظر باید حس حضور امام را در زندگی خودش داشته باشد، دوری از امیال شیطانی و نفسانی بکند. این دومین راهبردی است که امام می‌گوید، بعد از شناخت به امام، صبر در دوران غیبت است.

امام باقر (ع) چه کسانی را دروغگو خطاب کردند

وی ادامه داد: سومین راهبرد امام باقر (ع) برای منتظران در ذیل روایتی است که مرحوم شیخ طوسی در کتاب «الغیبه» آورده است که آن هم عدم تعیین زمان در زمان غیبت است. امام باقر (ع) می‌فرماید: برای ظهور امام زمان (عج) زمان تعیین نکنید که روایت دارد «وقد سألَه الفُضَیلُ: هَل لهذا الأمرِ وقتٌ؟ قال: کَذَبَ الوَقّاتونَ، کَذَبَ الوَقّاتونَ، کَذَبَ الوَقّاتونَ» فضیل از امام می‌پرسد آیا برای امر فرج وقتی تعیین شده است؟ حضرت سه بار می‌گوید: کذب الوقاتون، کذب الوقاتون، کذب الوقاتون، این یکی از راهبرد‌هایی است که امام باقر (ع) خطاب به منتظران دارند.

طلایی‌ترین ستون اسلام به روایت باقر آل محمد (ص)

حجت‌الاسلام نصوری تصریح کرد: امام باقر (ع) به منتظران می‌گوید که در دوران غیبت تلاشتان را برای بسترسازی یا همان تعبیری که حضرت آقا دارد آمادگی برای ظهور کنید، دنبال تعیین زمان نروید که این آسیب دارد، چهارمین راهبرد که بسیار مهم است این است که حضرت (ع) می‌فرماید: «بُنِیَ الإسلامُ على خَمْسٍ: عَلى الصَّلاةِ، و الزَّکاةِ، و الصَّومِ، و الحَجِّ، و الوَلایةِ، و لَمْ یُنادَ بِشَیْءٍ کَما نُودِیَ بالوَلایة»؛ اسلام بر پنج پایه استوار است: نماز، زکات، روزه، حج و ولایت؛ و بر هیچ چیز به اندازه ولایت تأکید نشده است، یعنی محوری‌ترین فرمایش امام باقر (ع) «ولایت» است. ولایتمداری به نوعی ستاره دنباله داری است که بعد از معرفت، محبت و اطاعت ایجاد می‌شود.

۲ بالی که فرد ولایتمدار را رشد می‌دهد

وی افزود: این ولایتمداری معمولا ۲ رکن دارد که انسان باید این ۲ رکن را دنبال کند، رکن اول؛ ارتباط با خدا یعنی توحید محوری است. رکن دوم؛ رابطه با ولایتمداران و با دوستداران اهل بیت (ع) است که فرد ولایتمدار باید این ۲ تا بال را داشته باشد تا پرواز کند و صعود کند و در نهایت به سمت خدا برود.

«منتظران» شریک غم و شادی یکدیگرند

این استاد مرکز تخصصی مهدویت خاطرنشان کرد: جالب است یک شخصی از امام باقر (ع) سوال می‌کند که افراد زیادی برای یاری شما در کوفه هستند ـ حالا حضرت (ع) در مدینه هست ـ چرا قیام نمی‌کنید؟ پاسخ امام باقر (ع) جالب است نمی‌گوید میزان معرفتشان، میزان محبتشان یا میزان اطاعتشان چقدر است، از آن شخص سؤال می‌کند: این افراد چقدر با هم ارتباط دارند؟ چقدر با هم ارادت دارند؟ ارادت به ما کافی نیست، با خودشان چطور برخورد می‌کنند.

وی ادامه داد: امام باقر (ع) مطرح می‌کند هر وقت این افراد بتوانند با هم برادر باشند، یعنی ثروتمندان به فقیران توجه کنند، قدرتمندان به ضعیف‌ها توجه کنند، زنده‌ها یاد اموات باشند، در منازل با هم ارتباط داشته باشند، این امور موجب زنده شدن امر ما می‌شود که مراد بحث ولایت محوری و ولایتمداری است.

کادرسازی امام باقر (ع) و مشکلاتی که حل شد

حجت‌الاسلام نصوری با اشاره به خدمات امام باقر (ع) در دوران امامتشان بیان داشت: حرکت امام محمد باقر در نهضت و جنبش علمی ایجاد کادرسازی و نیروسازی بود. افرادی مثل محمد بن مسلم ۳۰ هزار حدیث از امام داشت یا جابر جعفی ۷۰ هزار حدیث از امام باقر (ع) مطرح کرده است. این در حالی بود که در دوران امام باقر (ع) جریان حدیث‌گرایی رو به رشد بود که شیخ طوسی ۴۶۲ شاگرد از امام باقر (ع) معرفی می‌کند.

وی گفت‌: در کنار این فعالیت‌ها حضرت (ع) مبارزه با انحرافاتی نظیر تقابل با اندیشه خوارج، غالیان و ... را داشتند. «مغیره بن سعید» کسی بود که خداوند را دارای جسم می‌دانست که این نوع تفکرات نیاز به مبارزه داشت. مبارزه با افراد بدعت گذار و علمای منحرف را امام باقر (ع) انجام دادند. مثل «ابوحنیفه» که اهل قیاس بود؛ بنابراین امام باقر (ع) با کادرسازیشان به مقابله با انحرافات پرداختند که در آن زمان حضرت (ع) «زراره»، «ابوحمزه ثمالی» و ... را تربیت کردند. پس این راهبرد خوبی است که ما بتوانیم در دوران فعلی تلاش و کوششمان را در مسیری قرار دهیم که بتوانیم کادرسازی و شبکه‌سازی کنیم که این از انتظارات امام باقر (ع) است.