دکتر طهرانچی: دانشگاه آزاد اسلامی به دنبال پیشگامی در علم، اثرگذاری در فرهنگ و خلق فناوری است

به گزارش گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری آنا، دکتر محمدمهدی طهرانچی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در بیست و چهارمین اجلاس شورای دانشگاه آزاد اسلامی در واحد تهران مرکزی، با تسلیت فرارسیدن سالروز شهادت امام محمدباقر (ع) گفت: تمدن اسلامی از مقطعی که پس از واقعه عاشورا و تأثیرات حوادث آن به وجود آمد، جلوه‌ای دیگر از امامت را نمایان کرد. به امام محمدباقر (ع) شکافنده و تبیین‌گر علم ابلاغ شد و فضایی به وجود آمد که بنیه علمی دوره اسلامی و فرهنگ قرآن ظهور و بروز یافت؛ به طوری که تمدن غرب با همه عظمت خود در برابر تمدن اسلامی حرفی برای گفتن نداشت.

وی ادامه داد: امام محمدباقر (ع) و بعد از ایشان امام جعفر صادق (ع) فضایی ایجاد کردند که مقدمه‌ای برای تمدن دوره اسلامی شد که در دوران امام رضا (ع) پایه‌گذاری نهایی آن صورت گرفت و این تمدن توانست ۵۰۰ سال در این سرزمین پایدار بماند.

دکتر طهرانچی در ادامه به آیه ۱۴۲ سوره اعراف اشاره کرد و گفت: در این آیه شریفه نکات قابل تأمل بسیاری وجود دارد و می‌توان آن را با واقعه غدیرخم مرتبط دانست؛ چرا که جامعه اسلامی هیچ گاه بدون رهبر نمی‌ماند، حتی زمانی که پیامبر (ص) برای یک چله جامعه را ترک می‌کند، جانشین برای جامعه می‌گذارد. پس مگر می‌شود نبی مکرم اسلام (ص) ما را بدون رهبر رها کند؟ ایشان در غدیرخم حضرت علی (ع) را به منزله هارون برای موسی تشبیه می‌کند، با این تفاوت که بعد از پیامبر اکرم (ص) دیگر پیامبری نخواهد آمد. 

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی بیان کرد: اینکه برخی اشکال می‌گیرند که چرا پیامبر (ص) پسرعموی خود را برای جانشینی معرفی کرد، در حالی که براساس حدیث منزلت پیامبر (ص) برادر خود را معرفی می‌کند (أنتَ مِنّی بِمَنزلةِ هارونَ مِنْ مُوسی، اِلّا أنـّه لانَبیّ بَعدی/ تو نسبت به من به‌منزله هارون نسبت به موسی هستی، جز این‌که بعد از من پیامبری نخواهد بود.). 

وی افزود: نکته مهم دیگر این است که امام زمان (عج) در زمان غیبت صغری و کبری نیز ما را رها نمی‌کند. راهبری جامعه اسلامی با، ولی است و در دوران غیبت نمی‌توان دست روی دست گذاشت و باید در جامعه اصلاح صورت گیرد. درمقابل این جریان که امام غایب است، نباید پیرو اهل فساد باشیم (وَأَصْلِحْ وَلَا تَتَّبِعْ سَبِیلَ الْمُفْسِدِینَ). 

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به مسئله این روز‌های جامعه و دانشگاه گفت: اگر این روز‌ها بخواهیم به یکی از مسائل در دانشگاه و جامعه بپردازیم، بدون شک موضوع حجاب است که یک درگیری فکری است؛ چرا که حجاب و پایبندی به آن نماد اسلام است. زمانی که فرانسه و ترکیه می‌خواهند دین را محدود کنند، حجاب را ممنوع می‌کنند؛ بنابراین موضوع حجاب یک بحث فکری و اجتماعی است.

دکتر طهرانچی با اشاره به دوگانگی موجود بین علم و دین تصریح کرد: مدتی بعد از انقلاب اسلامی، متولیان آموزش عالی انتخاب کردند که علم را از غرب بیاوریم و دانشگاه‌های ما در همان چارچوب دوگانه «علم و دین» غرب کار کردند. بعد‌ها به این نتیجه رسیدیم که دروس دانشگاهی نمی‌تواند راهبر ما شود و به علم و دین درکنار یکدیگر نیاز داریم و تصمیم گرفتند که با دروس معارف و با استفاده از علمای حوزه در دوره کارشناسی دانشگاه به دین بپردازند. اکنون دانشگاه‌های ما به دانشجویان بینش می‌دهند و روی گرایش هم کار می‌کنند، اما تربیت است که گرایش را می‌سازد. به همین دلیل در این مدت با کنش‌های غیرقابل قبول مواجه شدیم که نتیجه آن باید علت و معلولی بررسی شود که آیا این جمع‌پذیری (علم وارده از غرب و دین) ممکن بود یا خیر.

عضو هیئت امنای دانشگاه آزاد اسلامی افزود: هر دوگانه را نمی‌توان جمع کرد، هرگاه مبانی یکی نباشد، دوگانه را نمی‌توان با هم جمع کرد و به همین دلیل در ظاهر و در کنش علم و دین با مشکل مواجه شده‌ایم و باید به «روش» برگردیم و آن را کنترل کنیم که چه اتفاقی افتاده است. 

دکتر طهرانچی ادامه داد: واقعیت این است که دانشگاه نهاد علم و فرهنگ است و دانشگاه را استاد و مدیریت و نهاد آن را ساختار و فرآیند تشکیل می‌دهد؛ بنابراین در مبنا و روش باید دقت داشته باشیم و اگر می‌خواهیم عملکرد دانشگاه درست باشد، باید به سراغ تحول مبنایی و تحول روشی برگردیم؛ ضمن آنکه تحول ساختاری و فرآیندی نیز باید اتفاق بیفتد.


وی با بیان اینکه در تحول مبنایی باید نگاه کنیم علمی که از غرب می‌گیرم، با معارف اسلامی قابل جمع است یا خیر، گفت: ما فکر می‌کنیم اگر این علم را در مبانی، گزاره و کنشگران اصلاح کنیم، در انتها علم و دین جمع‌پذیر می‌شوند و تصورمان این است که اگر اساتید انقلابی، متعهد و متخصص باشند، این رویه اصلاح خواهد شد در حالی که این‌ها موارد مربوط به داخل قطار است و ریل را باید اصلاح کرد. علم برآمده از غرب و دین در مبنا با هم جمع پذیری ندارند. اگر به ساحت، لایه، مؤلفه و ابعاد از یک سو و از سوی دیگر به پارادیم، مکتب، نظریه و گزاره نگاه کنیم، می‌بینیم که در این دو حوزه دچار خدشه هستیم و چیستی و چرایی این دو مقوله با یکدیگر همخوانی ندارد. 


دکتر طهرانچی با اشاره به «الغیب» و «الشهاده» در قرآن کریم گفت: عالم تشکیل شده از غیب و الشهاده؛ عالم نهان و آشکار است و خداوند متعال عالم الغیب و الشهاده است. عالم الغیب بر ما آشکار نمی‌شود مگر از طریق وحی که توسط پیامبران به ما رسیده است. در دنیایی که زندگی می‌کنیم، علم روز معتقد بود که یک فیزیک و یک متافیزیک داریم. غربی‌ها در دوره‌های اول متافیزیک را پذیرفته بودند، اما در دوره معاصر عالم فقط فیزیک شد و بدین ترتیب ارتباط با متافیزیک را قطع کردند. 

وی افزود: در این علم، مقالات در مجموعه‌ای منتشر می‌شود که اساساً این نگاه را دارد که علم و دین دو منشأ دارد و بشر به عالم آمد به دلیل آنکه درخت ممنوعه درخت علم بود و انتشارات علمی Elsevier درخت معرفت را به عنوان نشان خود انتخاب کرد و معتقدند هرچه از علم داریم، نتیجه خوردن درخت ممنوعه است؛ پس این علم دستاورد ما در تخلف از فرمان الهی است. 
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی ادامه داد: تضاد بین علم و دین در غرب وجود داشت، اما اکنون به جای تضاد، به سمت گفتگو رفته‌اند. البته در بحث تضاد علم و دین، این حوزه فقط مربوط به فلاسفه نبود، بلکه بسیاری از دانشمندان علوم طبیعی و علوم اجتماعی نیز حضور داشتند و اساساً مبنای علوم طبیعی و علوم اجتماعی از ابتدا این تضاد را در خود داشت. پس نتیجه می‌گیریم وقتی تضاد علم و دین در مبنا وجود داشته باشد، نمی‌توانیم این مسئله را حل کنیم. 


دکتر طهرانچی تصریح کرد: راه میانه‌ای که در دانشگاه‌های کشور در پیش گرفتیم، راه دوشخصیتی کردن دانشجویان است که دارای یک شخصیت علمی و یک شخصیت ایمانی شده‌اند. در یک کلاس نظریه تکاملی داروین را به دانشجویان می‌گوییم و در کلاس دیگر دروس معارف را به آن‌ها می‌آموزیم. این دوشخصیتی شدن جوان ایرانی به نفع دشمن است چرا که در جایی که مبانی ایمانی رسوخ می‌کند، علم غربی غالب می‌شود و جای آن را می‌گیرد. اما قرآن کریم که تبیان کل شئی است، در این باره چه می‌فرماید؟ 


وی افزود: برخلاف دیگر موجودات، انسان «شناخت کلی» دارد (وَعَلَّمَ آدَمَ الْأَسْمَاءَ کُلَّهَا). خداوند ویژگی انسان نسبت به دیگر موجودات و حتی ملائکه را شناخت کلی او قرار داده است. براساس قرآن کریم؛ خداوند متعال دو ویژگی به انسان عطا کرد که یکی از آن‌ها در آیه ۹۳ سوره نمل و دیگری در آیه ۱۳ سوره جاثیه آمده است. خداوند آیات خود را که نظام خلقت است، به انسان نشان داد و انسان می‌تواند در آن «فَارْجِعِ الْبَصَرَ» کند و آن را بشناسد و در آن دست‌ورزی کند و به تسخیر خود درآورد. 


دکتر طهرانچی با بیان اینکه خداوند در آیه ۲۳ سوره نجم مفهوم دیگری را تحت عنوان «أَسْمَاءٌ سَمَّیْتُمُوهَا» مطرح می‌کند، گفت: این بدین معنی است که انسان می‌تواند قاعده کلی را بر پدیده‌ها نامگذاری کند و علم «أَسْمَاءٌ» است که آن را «سَمَّیْتُمُوهَا» می‌کنیم. یعنی بشر می‌تواند جریان فکر بیافریند، اما آنجا که «ما أَنْزَلَ اللَّهُ بِها مِنْ سُلْطانٍ إِنْ یَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ» باشد یعنی جایی که خداوند علم را به بشر نداده است، انسان اشتباه می‌کند. آنچه در دنیاست، انسان می‌تواند آن را نامگذاری (خلق نظریه) کند. 

وی افزود: اصل نظریه این است که قاعده کلی را بر گزاره جزئی قرار می‌دهیم. پدیده‌ها طبیعی، انسانی، اجتماعی و متافیزیکی بوده و گزاره‌ها تجربی، تحلیلی و مابعدالطبیعی هستند. 
عضو هیأت امنای دانشگاه آزاد اسلامی خاطرنشان کرد: قالب نظریه یا Science است یا Humanity یا مطالعات دینی. این نشان می‌دهد که نظریه‌ها شقه شقه شده است. مطالعات دین که راجع به مابعدالطبیعه سخن می‌گوید، کنار گذاشته شده و امر دین را به عنوان یک امر تاریخی تلقی می‌کنند و آن را یک امر مستمر زندگی نمی‌دانند. در رویکرد غرب، دین مستقل از علم وجود دارد و ما هم این علم مستقل را گرفته‌ایم و بدون هیچ دخل و تصرفی به دانشجویان خود می‌آموزیم و نتیجه چه می‌شود؟ 


وی با اشاره به آیات شریفه سوره اعراف، یوسف و نجم گفت: در این آیات شریفه بیان شده است که انبیاء آمدند و به انسان گفتند که چه کسی را بپرستید، اما انسان‌ها درمقابل آن غیظ و غضب را پیش گرفتند و در علمی که آفریدند، مجادله کردند. در سوره یوسف نیز اشاره می‌شود که علم به حکم وصل می‌شود و از آن سبک زندگی به وجود می‌آید و این حکم در مقابل دین قرار دارد. این مسیر، علمی برای بشر درست می‌کند که «ولکن اکثر الناس لایعلمون» است. در سوره نجم نیز آمده است که این علم شبه ظن می‌آورد و بینش را ظن و گرایش را هوای نفس می‌کند. 


دکتر طهرانچی با بیان اینکه جایی که علم توانایی شناخت کامل ندارد، ظن است، گفت: این علم را نمی‌توان با علم ناب اسلامی ترکیب کرد، چرا که سقف پرواز علم غرب، این دنیاست و آنچه نام آن را علم گذاشته‌اند و به آن افتخار می‌کنند، سطحی از دانش است. واقعیت علم غرب این است که رابطه خداوند خالق رب العالمین را با دنیا قطع کرده و کل دنیا را در انسان، طبیعت و جامعه می‌بیند و ما می‌خواهیم این تفکر و نگاه را با دروس معارف اصلاح کنیم. این در حالی است که خداوند متعال، پدیده باران را نشانه‌ای برای قوم «یعقلون» می‌داند، یعنی باران نیز یک مبحث علمی است. (اشاره به آیه ۱۰۴ سوره بقره) این موضوع یعنی دانشگاهیان می‌توانند درباره این پدیده تحقیق کنند که چگونه باران تشکیل می‌شود. (اشاره به آیه ۹ سوره فاطر) در مبانی غرب «وَاللَّهُ الَّذِی أَرْسَلَ الرِّیاحَ‌...» وجود ندارد، چرا که خدای آن‌ها خالق رب العالمین نیست. 


رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه می‌خواهیم رابطه علم و ایمان را به تلازم برسانیم، اظهار کرد: بحث علم و ایمان از تعارض شروع شد و اکنون در استقلال مانده است که باید این رابطه را به تلازم برسانیم. اینکه علم ما نمی‌تواند جوانان را در محیط علمی توجیه کند، مشکل علت و معلولی دارد که باید آن را بررسی کنیم و کار‌های زیادی در این زمینه انجام دهیم، چرا که غرب ۳۰۰ سال بیشتر از ما روی این موضوعات کار کرده است. 


دکتر طهرانچی با اشاره به لزوم تحول در دانشگاه گفت: تحول شعار نیست، بلکه یک بحث جدی است و باید به تحول مبنایی و روشی بپردازیم. سؤالی که مطرح می‌شود این است که آیا می‌توان در تحول مبنایی و روشی به عالم مجرد رفت؟ خیر، باید به دانشگاه برگشت و استادان و مدیران به باور تحول برسند. در دانشگاه آزاد اسلامی معتقدیم که در تحول و تعالی، استاد و مدیریت، ساختار و فرایند و مبنا و روش باید متحول شویم. 


وی با بیان اینکه نظام استادی دانشگاه باید متحول شود، اظهار کرد: اولین گام تحول در نظام استادی است، چرا که به استادی که به دانشگاه تعلق نداشته باشد، نمی‌توان سخن از تحول گفت. باید با همه توان برای تحول در نظام استادی ورود کنیم تا تعلق استاد به دانشگاه را افزایش داده و ارتقا کیفیت و جلب رضایت جامعه مخاطب دانشگاه را در نظر داشته باشیم. دانشجویان باید به درک این واقعیت برسند که دانشگاه برای آن‌ها جان می‌دهد و با همه توان در اختیار آنهاست. 


رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به طراحی نظام هیأت علمی وابسته و نظام ارکان علمی در این دانشگاه افزود: دانشگاه آزاد اسلامی به دنبال پیشگامی در علم، اثرگذاری در فرهنگ و خلق فناوری است و در این مسیر دانشکدگان، استاد وابسته، دستیار آموزشی و آمایش، پیاده سازی خواهد شد. همه تحولات دانشگاه آزاد اسلامی، دارای مبناست. 


 باید در تمام واحد‌ها طرح استاد وابسته و دستیار آموزشی اجرایی شود

دکتر طهرانچی با اشاره به تابستان پرتحرک دانشگاه آزاد اسلامی تصریح کرد: از ابتدای تیر تا شهریور کار‌های زیادی در دانشگاه داریم و باید در تمام استان‌ها و واحد‌ها طرح استاد وابسته و دستیار آموزشی اجرایی شود. همه ارکان دانشگاه با همه توان باید طرح آمایش اقتصادی، اجتماعی، اداری و تدوین بودجه منطبق با برنامه را انجام دهند. در تابستان پرتحرک دانشگاه آزاد اسلامی «اجرایی سازی طرح دستیار آموزشی»، «پیاده‌سازی طرح هیأت علمی وابسته»، «تدوین طرح مأموریت‌گرایی مبتنی بر آمایش»، «تحول در نظام اداری»، «اجرای طرح دانشگاهیار در ازای تخفیف شهریه»، «تعیین پروژه‌های محوری واحد‌ها منطبق بر زیست بوم»، «تدوین بودجه برنامه محور ۱۴۰۳-۱۴۰۲» در تمام استان‌ها انجام خواهد شد. 


رئیس دانشگاه آزاد اسلامی با تأکید بر اینکه رشد در ازای حرکت منطبق با برنامه ایجاد می‌شود، گفت: بودجه دانشگاه بازی با اعداد نیست، معتقدیم بودجه بی برنامه مانند برنامه کشت دیم است. برنامه شکار فرصت‌هاست و فرهنگ‌سازی، بسترسازی و پیاده‌سازی برنامه تحول و تعالی پیمان مشترک مدیران دانشگاه آزاد اسلامی است و دیگر در دانشگاه برنامه بی بودجه و بودجه بی برنامه نخواهیم داشت. 


دکتر طهرانچی در پایان گفت: ما به وعده نصرت الهی ایمان داریم و اثر وضعی اعمالمان را در سرنوشت دانشگاه مؤثر می‌دانیم. در دوره‌ای که در دانشگاه گذشت، عنایت الهی را به چشمان خود دیدیم. امروز ایمان و امید سرمایه جوان ایرانی در محافظت از انقلاب اسلامی در این جنگ ترکیبی پیچیده است. ما وعده کرده ایم که لحظه‌ای از جوش و خرورش نایستیم، چرا که غفلت ما در این تنگه اُحد، خسارت‌های بی‌شماری به همراه خواهد داشت. از خداوند متعال می‌خواهیم در این معرکه یاری‌گر ما باشد که جز او هیچ پناهی نداریم.