حدادعادل: زندگی پیامبر(ص) نمایانگر پیوند دین و سیاست است

به گزارش گروه فرهنگ و جامعه خبرگزاری علم و فناوری آنا، آیین اختتامیه هشتمین جشنواره خاتم (ویژه پیامبر رحمت (ص)شب گذشته با حضور غلامعلی حداد عادل؛ رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، علی‌اکبر اشعری؛ رئیس جشنواره خاتم و عضو هیئت امنای خانه کتاب و ادبیات ایران، محسن چینی‌فروشان؛ مدیرعامل دفتر نشر فرهنگ اسلامی، محمدرضا شرفی خبوشان؛ دبیر علمی نهمین دوره (دوره آتی) جشنواره خاتم، داوران جشنواره و نویسندگان مطرح کشور در سرای کتابِ خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار شد.

** زندگی پیامبر (ص)، اسلام را با همه ابعادش معرفی می‌کند

غلامعلی حداد عادل، سخنان خود را با طرح این پرسش که «شناخت پیامبر (ص) چه آثاری دارد و چه نتایجی از شناختن و شناساندن پیامبر (ص) عاید دیگران می‌شود؟» آغاز کرد. وی گفت: مسلما شناخت پیامبر (ص) یک راه بسیار خوب برای شناخت خودِ اسلام است تا ما راه و رسم مسلمانی را از پیامبر (ص) بیاموزیم؛ زندگی پیامبر (ص) یعنی اسلام. رسول اکرم (ص) به یک معنا، جلوه خودِ قرآن است، یعنی وقتی گفته می‌شود قرآن ناطق، پیامبر (ص) نسخه و ترجمه دیگری از حقایق و معارف قرآنی در عالم انسانی و اجتماعی است.

وی ادامه داد: قرآن کریم هم پیامبر (ص) را اسوه، الگو، متر و معیار می‌داند. در آیاتی نیز خداوند به مسلمانان می‌فرماید که ما شما را یک ملت میانه و معتدل و دور از افراط و تفریط قرار دادیم تا شما برای دیگر ملت‌ها گواه و نمونه باشید و پیامبر (ص) نمونه‌ای است برای شما. یعنی امت اسلامی باید با مشاهده پیامبر (ص) خود را بسازد و این امت الگویی برای دیگر مردم جهان باشد. در برخی آیات نیز از پیامبر (ص) به‌عنوان شاهد و الگو در روز قیامت یاد شده است. اینها همه بر این دلالت می‌کند که هرچه بیشتر پیامبر (ص) را بشناسیم، اسلام را بهتر خواهیم شناخت. زندگی پیامبر (ص)، اسلام را با همه ابعادش معرفی می‌کند.

رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در بخش دیگری از سخنان خود با رد اندیشه سکولار گفت: اینکه پیامبر (ص) مخصوصا پس از هجرت به مدینه به‌عنوان یک دولتمرد و حاکم ظاهر می‌شوند و دقیقا به‌عنوان یک وظیفه الهی به اقتصاد، عدالت اجتماعی، آباد کردن جامعه و جنگ و صلح می‌پردازند و به طور کل جامعه را ایجاد می‌کنند، بهترین پاسخ برای کسانی است که فکر می‌کنند می‌توان مسلمان بود و اندیشه سکولار داشت. زندگی پیامبر (ص) یعنی پیوند دین و سیاست، یعنی سیاست و حکومت که ما از آن به ولایت تعبیر می‌کنیم و این معنا در متن دین است. یکی از آثار معرفی پیامبر (ص) فهم همین معناست. رسول اکرم (ص) عارفی نیست که در گوشه‌ای نشسته باشد تا رهگذری عبور کند و ایشان به او نصیحتی کند. پیامبر (ص) به تعبیر امیرالمومنین (ع): «طبیبٌ دوارٌ بطبه» است؛ یعنی کیف حاوی دارو و درمان خود را به‌دست گرفته و دنبال بیمار می‌گردد نه اینکه گوشه‌ای بنشیند تا مردم برای درس اخلاقی به سراغ ایشان بروند. پیامبر (ص) از جامعه منزوی نیستند، بلکه در متن قرار دارند. اینها همه آثاری است که بر شناخت رسول اکرم (ص) مترتب است.

حداد عادل در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به اینکه بهترین راه خداشناسی، پیغمبرشناسی است، گفت: شناخت پیامبر (ص) نه فقط اسلام‌شناسی، بلکه خداشناسی است، یعنی خدا را می‌توان با دیدن پیامبر (ص) باور کرد. در فلسفه یک مقام ثبوت و یک مقام اثبات داریم. مقام ثبوت یعنی بودن یک چیزی و مقام اثبات یعنی شناختن یک چیز. در اینجا بحث ما خداوند در مقام اثبات است، یعنی ما بندگان خدا را از چه راه‌هایی می‌شناسیم و از چه راه‌هایی به وجود او پی می‌بریم؟ شناخت پیامبر (ص)، یکی از راه‌های شناخت خداوند است. در هر دوره‌ای که پیامبری مبعوث شده، یک نفر در زمین ادعا کرده که با خدا از طریق وحی ارتباط دارد. اگر با دیدن پیامبر بفهمیم که از جانب خدا آمده و پیام آورده است، در این‌صورت روی دیگر سکه، قبول کردن پیام‌رسان است و اگر ادعای پیامبر را قبول کنیم و او را درست بشناسیم، در واقع پیامبر وجود خدا را اثبات می‌کند. وقتی پیامبری معجزه می‌آورد، دو فایده دارد: پیامبری او را قبول کنیم و اینکه خدایی این معجزه را به او داده است. وقتی انسان وحی را باور کند، در واقع خدا را باور کرده است. گیرنده وحی پیامبر است و فرستنده وحی خداوند. اعتقاد به خدا از راه پیامبر، راه بسیار اطمینان‌بخشی است.

وی افزود: وقتی شهریار می‌گوید: «دل اگر خداشناسی، همه در رخ علی بین/ به علی شناختم من به خدا قسم خدا را» این مصرع به طریق اولی درباره پیامبر (ص) صدق می‌کند. امیرالمومنین (ع) در نهج‌البلاغه درباره پیامبر (ص) حرف زده و این یکی از میدان‌هایی است که باید نویسندگان را به قلم زدن در آن تشویق کنیم؛ یعنی توصیف پیامبر (ص) از نگاه امیرالمومنین (ع).

رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی اضافه کرد: آیا از خودتان پرسیده‌اید که چرا در این دو سه دهه اخیر اینقدر دشمنان اسلام نسبت به شخصیت پیامبر (ص) بغض دارند و به ساحت ایشان توهین می‌کنند؟ دشمنان برای مقابله با بیداری اسلامی، سراغ شخص پیامبر (ص) رفته‌اند. در واقع اهانت به رسول اکرم (ص) و قداست‌زدایی از پیامبر (ص)، سوزاندن ریشه اعتقاد به خدا هم هست. در واقع می‌خواهند با یک تیر دو نشان بزنند و این نشان از ظرفیت مهمی در وجود پیامبر (ص) دارد. روح جامعه اسلامی، رسول اکرم (ص) است.

حداد عادل با اشاره به اینکه مسیحی‌ها در قرون وسطی برای اینکه اسلام در جامعه‌شان نفوذ نکند، بدترین تهمت‌ها را به پیامبر (ص) می‌زدند، ادامه داد: در سال ۱۳۴۶ کتابی از سوی حسینیه ارشاد منتشر شد که شهید مطهری در تألیف  آن نقش محوری داشت. در جلد دوم این مجموعه مقالات که آن زمان بهترین کتاب درباره اسلام و پیامبر (ص) بود، مقاله مفصلی در حدود ۹۰ صفحه با عنوان «اسلام از دریچه چشم مسیحیان» نوشته مجتبی مینوی درج شد که او در این مقاله قدرت تحقیقی خود را برای یک موضوع دینی به‌کار گرفته است. توصیه می‌کنم در بخش علمی جشنواره خاتم به این مقاله توجه شود. براساس محتوای این مقاله، زمانی که اروپایی‌ها متوجه دروغ‌های گفته شده درباره اسلام و پیامبر (ص) شدند، رابطه آنها با توده‌های مسلمان و ریشه‌های مسلمانی عوض شد و این موضوع را در نوشته‌های اندیشمندان بسیاری همچون آنه ماری شیمل و کارلایل می‌توان دید. پیشنهاد می‌کنم یک کتاب‌شناسی سیره پیامبر (ص) تألیف کنید. یعنی سعی کنید حداقل همه منابع فارسی که در زمینه معرفی پیامبر (ص) وجود دارد، ببینید.

وی افزود: هدف گرفتن شخص پیامبر (ص) در دنیای امروز به‌عنوان یک عکس‌العمل به انقلاب اسلامی در واقع هدف گرفتن ریشه‌ای است که این انقلاب از آن پدید آمده است. در واقع می‌خواهند ریشه انقلاب و اسلام را نابود کنند.

رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در پایان گفت: دفتر نشر فرهنگ اسلامی با راه‌اندازی این جشنواره، این پیام را می‌دهد که ما فقط ناشر نیستیم و سیره پیامبر (ص) به‌عنوان بهترین سرچشمه شناخت فرهنگ اسلامی در دستور کار ما است. این جشنواره که هشت سال مستمر ادامه پیدا کرده، کار مبارکی است. توصیه می‌کنم با ارزیابی این هشت دوره، نوآوری‌هایی برای ادامه و توسعه کار و شناختن و شناساندن پیامبر (ص) کشف کنید. امیدوارم این کار شما به‌صورت ظریف، زیبا، هنرمندانه، ذوقی و در عین‌حال منطقی، باعث شود که اسلام، توحید و نبوت در جامعه ما بیشتر و بهتر شناخته شود.

** امروز جامعه ما به شدت نیاز به تأسی از سیره پیامبر (ص) دارد

علی اکبر اشعری نیز در این آیین گفت: یکی از مسائل جدی جامعه ما، بحث فرهنگی است و همه بزرگان جامعه نیز نسبت به موضوع فرهنگ، سبک زندگی و پایین بودن سطح مطالعه در جامعه دغدغه دارند. لذا هشت سال پیش به این نتیجه رسیدیم که جشنواره‌ای در قالب داستان کوتاه با موضوع سیره پیامبر (ص) برگزار کنیم. امروز جامعه ما به شدت نیاز به تأسی از سیره پیامبر (ص) دارد.

وی با بیان اینکه اگر بخواهیم خواندن را ارتقاء ببخشیم، باید نویسندگی را رونق دهیم، ادامه داد: در متن جامعه نویسندگان جوانی هستند که اگر فضا و شرایط برایشان مهیا شود، می‌توانند توانمندی‌های خود را نشان دهند.

رئیس جشنواره خاتم گفت: تاکنون هشت دوره جشنواره خاتم بدون انقطاع برگزار شده و اکنون پنج هزار نفر عضو داریم. با استفاده از تجربیات دوره‌های قبل در هر دوره اتفاقات جدیدی در این جشنواره رقم می‌خورد. اکنون هیچ محدودیت جنسی، قومیتی، دینی، زبانی و... در این جشنواره نداریم. در یکی از دوره‌های گذشته جشنواره خاتم، یک دختر مسیحی به‌عنوان برگزیده معرفی شد. حتی آوازه جشنواره در فضای مجازی و خارج از مرزهای جغرافیایی کشور نیز طنین‌انداز شده و هرساله شرکت‌کنندگانی از دیگر کشورها در جشنواره خاتم حضور دارند. در کنار جشنواره نیز دوره‌های آموزشی نویسندگی و نقد داستان برگزار شده است.

اشعری با اشاره به آثار ارسالی به هشتمین دوره جشنواره خاتم، افزود: در این دوره ۳۴۶ اثر به دبیرخانه رسید که ۲۹۱ اثر مربوط به بخش کودک و نوجوان و ۵۵ اثر مربوط به حوزه بزرگسال بود. در این دوره در حوزه کودک و نوجوان پیشرفتی مشاهده نشد، ولی در حوزه بزرگسال داستان‌ها از پختگی بیشتری برخوردار بودند.

وی افزود: یکی از ضروریات جامعه ما، انجام کار جمعی در حوزه فرهنگ است که کمتر صورت می‌گیرد. در دوره‌های پیشین و به‌ویژه در این دوره از جشنواره خاتم، نهادهایی همچون معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، همکاری خوبی داشتند.

این عضو هیأت امنای خانه کتاب و ادبیات ایران در پایان سخنان خود گفت: در این دوره پس از تشکیل جلسه هیأت علمی، محمدرضا شرفی خبوشان به‌عنوان دبیر علمی نهمین جشنواره خاتم انتخاب شد. امیدواریم با حضور ایشان جشنواره از رونق بیشتری برخوردار شود.

** جشنواره خاتم به‌معنای واقعی یک کارزار است

در بخش دیگری از این آیین، محمدرضا شرفی خبوشان گفت: داستان و شخصیت والای پیامبر اکرم (ص) تناسبات شگفت‌انگیزی دارد؛ چنانکه ماهیت داستان یعنی رویارویی قهرمان با دشواری‌ها و موانع و سپس پیروز شدن بر موانع و اثبات حقانیت. این روال را در زندگی پیامبر (ص) شاهد هستیم. داستان به‌نوعی آیین و روش زیستن می‌آموزد؛ یعنی ایجاد یک مدینه. پیامبر (ص) مهاجرت کرد تا بسازد و امری را برپا کند. در داستان نیز نویسنده مدینه‌ای را می‌سازد تا شرایطی را در جامعه خود برپا کند. 

وی افزود: کارکرد اصلی جشنواره خاتم، برپایی یک کار جمعی دینی است، چراکه نوشتن برای پیامبر (ص) تنها یک امر هنری صرف نیست، بلکه ادای دینی است به کسی که برای او یگانه عالم است، او را دوست دارد و به او محبت می‌ورزد. در نتیجه یکی از محورهای جشنواره خاتم، ساختن یک هنگامه جمعی است. در این هشت دوره، چه نوقلمان و چه نویسندگان حرفه‌ای برای نمایش الفت و عشق درونی خود به ساحت پیامبر (ص) قلم به‌دست گرفته‌اند. این جشنواره در دوره‌های مختلف خود با برگزاری دوره‌های آموزشی در کنار محور مسابقه نشان داده که رویدادی پویاست. همچنین خروجی این جشنواره تاکنون نزدیک به ۳۰ جلد کتاب بوده است. چنین جشنواره‌ای با این ویژگی‌ها، برای حوزه فرهنگ و میراث مکتوب فرهنگ اسلامی، جای امیدواری است.

این نویسنده در ادامه گفت: در سال ۱۳۹۴ دشمنان اسلامی برای هجمه به ساحت پیامبر (ص) توطئه‌ای برپا کردند که نیاز به عکس‌العملی از سوی اهالی فرهنگ و جامعه نویسندگان داشت. این جشنواره همچنان به‌روز است و همچنان در کارکرد خود اثبات می‌کند که نویسندگان مسلمان و حتی نویسندگان ادیان دیگری که به ساحت متعالی و بزرگ پیامبر اکرم (ص) واقف هستند، این رویکرد را دارند که با قلم خود وارد عرصه رویارویی با دشمنان اسلام شوند. بنابراین این جشنواره به‌معنای واقعی، یک کارزار است از جهت جنبه عمومی آن، جنبه نشر اثر، تأثیرگذاری، عکس‌العمل آن به دنیای پیرامون و فراهم کردن زمینه مشارکت دیگران در پیوند امر داستان و سیره نبوی.

شرفی خبوشان همچنین بیان کرد: امیدوارم جشنواره خاتم در دوره نهم شاهد حضور گسترده قشرهای مختلف باشد، چنانکه هدف جشنواره هم همین است. با ادامه تجربیات هشت دوره پیشین و افزودن روش‌ها و شیوه‌های نو و تازه‌تر و گسترده‌تر کردن کارگاه‌های آموزشی و همراهی با علاقه‌مندان در زمینه قلم زدن در این عرصه، در سال جدید و جشنواره نهم شاهد تولید و انتشار آثار فاخر و تاثیرگذاری بیشتر این جشنواره باشیم.