مصطفی مهرآیین: متفکر انتقادی به تاریکی‌ها خیره می‌شود و نور جست‌وجو می‌کند
به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، دکتر مصطفی مهرآیین جامعه‌شناس و استاد دانشگاه درباره پیامدهای توسعه در جامعه ایران، گفت: «در درون گفتمان‌های توسعه چند رویکرد نهفته است. اول مدیریت، دوم، پرداخت ارزش‌ها و بینش‌های ایدئولوژیک و سوم برتری اقتصاد بر سیاست، اجتماع و فرهنگ است.»
او گفت: «اگر فرآیندهای توسعه در برنامه‌های توسعه پیش رفته‌اند، ما عملا با خلق یک حیات برهنه در این جامعه روبه‌رو هستیم. حیاتی که عریان در برابر خشونت ایستاده و دائما شلاق می‌خورد. حیات این جامعه به نظر من مرده است. دولت‌های بعد از انقلاب با اینکه می‌دانستند این جامعه عقیم است اما هر کدام به نوعی در پی باردارکردن آن بودند و به‌جای آنکه باردارش کنند، عقیم و عقیم‌ترش کردند.»
مهرآیین افزود: «وظیفه یک جامعه‌شناس در شرایط کنونی چیست؟ باید به جنگ چه چیز برود و باید به بررسی چه چیزی بپردازد؟ همه مصیبت‌ها از تفکرهای دوران ما بر ما عارض می‌شود. انسان واسط کسی است که با ارزش‌های دوران خود درگیر می‌شود و فرصت فاصله‌گرفتن از دورانش را پیدا می‌کند و نهایتا می‌تواند در مورد ارزش‌ها بیاندیشد. نیچه معتقد است که همه ما دچار تاریخ‌زدگی شده‌ایم، افسون تاریخ عقل ما را زائل کرده است. ما آنقدر گرفتار و انباشته در تاریخ یا به زبان ساده‌تر گرفتار در حافظ، مولوی، سعدی و ... هستیم که یادمان رفته است خود انسان کجاست. باید حداقل یک‌بار همه این ارزش‌ها را به لحاظ فکری و انتقادی کنار گذاشت تا انسان آشکار شود.»
او ویژگی‌های انسان معاصر را اینگونه برشمرد: «انسان معاصر کسی است که در دوران شکستگی‌ها زندگی می‌کند. هر متفکر انتقادی‌ای نیز این گونه است. انسان معاصر خاستگاه یک آغاز تازه است و به همه حرفهایی که دیگران انکار می‌کنند، نگاهی انتقادی دارد. اگر من یک روستایی هستم، نمی‌خواهم به روستایم آب و برق بکشید، کاش کاری می‌کردید تا چشمه‌ها زنده بمانند و آب و برق هم اصلا نمی‌آمد.»
مهرآئین گفت: «متفکر انتقادی اینگونه فکر نمی‌کند که اگر چهار آمار بالا برود اتفاقی در جامعه روی داده است. متفکر انتقادی معاصر کسی است که به درون تاریکی‌های دورانش خیره می‌شود و در درون همان سیاهی‌ها نور را جست‌وجو می‌کند. انسان معاصر و متفکر کسی است که در فاصله گفتارهای دورانش، با سکوت زندگی می‌کند یعنی با نیم‌نگاهی به ارزش‌ها یک سکوت انتقادی در برابر دورانش دارد.»
او وظیفه جامعه‌شناسان در برخورد با مسائل و مشکلات جامعه را برشمرد و گفت: «ما به عنوان یک جامعه شناس در برخورد با فرآیند توسعه باید در جاهایی با آن درگیر شویم. فرآیند توسعه را در جامعه ایفا می‌کنند و انسان بیکار می‌سازند. آدم بیکار، شهروند تو است و قانون برایش اجرا می‌شود، ولی قانون از او حمایت نمی‌کند. همه ما شهروندان این جامعه هستیم، همین که لب به حرف زدن باز کنیم می‌گویند شما تحت نظارت قانون هستید، اما وقتی می‌پرسیم که قانون نسبت به من چه فرآیند مثبتی انجام می‌دهد، جواب آن سکوت، خاموشی و بی‌صدایی است. وضعیت امروز جامعه ما به عقیده من گرفتار یک وضعیت استثنایی است. ما در همه عرصه‌ها قانون را در جامعه اجرا می‌کنیم.»
مهرآئین گفت: «این جامعه جامعه‌ای است که در واقع از ویژگی انسانی خود تهی شده و انسان‌زدایی کرده است. مصداق آن نیز در همین خودکشی‌ها، بیکاری‌ها، اعدام‌ها، طلاق افسارگسیخته و چندهمسری غیررسمی در جامعه است که بیداد می‌کند. این وضعیتی است که بر اثر توسعه بر جامعه ما در چند سال اخیر عارض شده است و قانون همه ما را تحت کنترل خود در می‌آورد ولی در واقع هیچ حمایتی هم نمی‌کند.»
او افزود: «قانون مرگ سیاست است. در بی‌ربطی قانون با زندگی و در بی‌ربطی زندگی با قانون می‌شود یک کنش دیگر را انجام داد. »
انتهای پیام/