کشف و نامگذاری یک گونه ماهی ۱۲ میلیون ساله به نام یک جانباز شیمیایی

به گزارش گروه جامعه خبرگزاری علم و فناوری آنا، نتایج شش سال تحقیقات مستمر یک گروه تحقیقاتی بین المللی متشکل از محققین ایرانی، آلمانی و ترکیه‌ای بر روی ماهیان گلچراغ یا دکترفیش در حوضه آبریز رودخانه دجله در کشور‌های ایران، ترکیه و عراق در قالب یک مقاله پژوهشی با کشف یک گونه ناشناخته از این گروه ماهیان منتشر شد.

دکتر سیدحامد موسوی ثابت عضو هیات علمی گروه شیلات دانشگاه گیلان و سرپرست این تحقیق مشترک اعلام کرد این پروژه تحقیقاتی با همکاری دکتر سهیل ایگدری (از دانشگاه تهران)، دکتر مریم صائمی (فارغ التحصیل دکتری دانشگاه گیلان)، دکتر جنید کایا (محقق دانشگاه رجب طیب اردوغان ترکیه) و دکتر یورگ فرایهوف (ماهی شناس موزه تاریخ طبیعی برلین) انجام شد و یک ماهی ناشناخته از این گروه که دارای پراکنش بومی نسبتا وسیعی در کشور‌های ایران، عراق و ترکیه است برای اولین بار به دنیای علم جانورشناسی معرفی شد.

در بخشی از این مقاله که به دلایل نامگذاری این گونه جدید پرداخته است چنین بیان شده است که «این گونه جدید به افتخار رضا موسوی ثابت، پدر نویسنده اول مقاله، رزمنده‌ای که در منطقه کشف این ماهی در زمان جنگ ایران و عراق بوسیله سلاح‌های شیمیایی مجروح شده است، نامگذاری می‌شود. ما این گونه جدید را به احترام و یادبود تمام قربانیان ایرانی و عراقی سلاح‌های شیمیایی طی جنگ هشت ساله عراق علیه ایران (۱۹۸۰-۱۹۸۸) نامگذاری کرده ایم».

مقاله مرتبط با توصیف ماهی گلچراغ رضا (Garra rezai) در یکی از معتبرترین مجلات جانور شناسی جهان (Zootaxa) در سال ۲۰۲۲ به انتشار رسیده است و به مناسبت نهم اردیبهشت روز جهانی بزرگداشت قربانیان سلاح‌های شیمیایی برای اولین بار اطلاع رسانی عمومی می‌شود.

موسوی ثابت در این خصوص افزود، نامگذاری گونه‌های جدید در راستای احترام به مفاخر و بزرگان امری مرسوم در علوم زیستی است، بطوریکه در ایران برخی ماهیان بومی توسط کاشفان ایرانی و خارجی به افتخار فردوسی، حافظ، سعدی، شیخ بهایی، رئیسعلی دلواری، امیرکبیر، استاد شجریان، علی دایی، محیطبان شهید پرهام، و ... نامگذاری شده اند.

البته بنظر می‌رسد این نخستین بار است که نام علمی یک گونه جانوری به نام یک جانباز شیمیایی و با دیدگاه بزرگداشت قربانیان سلاح‌های کشتار جمعی نامگذاری می‌شود.

موسوی ثابت تصریح کرد، این گونه با قدمت تکاملی بیش از 12 میلیون سال، قدیمی‌ترین گونه شناخته شده از این گروه از ماهیان در منطقه غرب آسیا است. ماهیان جنس گارا از حدود بیست میلیون سال قبل از شرق آسیا منشا گرفته اند و به تدریج قلمرو پراکنش خود را به سمت غرب گسترش داده اند. انتخاب نام «رضا» برای این ماهی بآ اتفاق نظر محققین همکار در تیم تحقیقاتی ما صورت گرفت، بطوریکه این تلاش‌های چندین ساله علمی را ادای دینی از طرف جامعه علمی برای پاسداشت و یادبود قربانیان سلاح‌های شیمیایی می‌دانیم.

لازم به ذکر است، روز ۲۹ آوریل (برابر با ۹ اردیبهشت) بر اساس مصوبه کنفرانس کشور‌های عضو کنوانسیون سلاح‌های شیمیایی و تصویب سازمان ملل متحد به عنوان «روز بزرگداشت قربانیان سلاح‌های شیمیایی» نامگذاری شده است. همچنین روز ۳۰ نوامبر برابر با ۹ آذر، در تقویم سازمان ملل متحد با عنوان «روز بزرگداشت همه قربانیان جنگ شیمیایی» نام‌گذاری شده است.