اقتباس از آثار کهن یک دانش مستقل است

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری علم و فناوری آنا، «هفت خان اسفندیار» حکایت سفر پرماجرای اسفندیار روئین تن به قصد رهاندن خواهرانش «همای» و «به‌آفرید» از چنگ تورانیان، یکی از داستان‌های جذاب شاهنامه فردوسی به شمار می‌رود که قرار است اقتباسی آزاد از آن، در قالب یک نمایش موزیکال از چهارم اردیبهشت در تالار وحدت به روی صحنه برود.

منوچهر اکبرلو کارگردان و کارشناس تئاتر و مولف آثار مکتوب علمی در زمینه هنرهای نمایشی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری آنا درباره این اقتباس ادبی گفت: نکته اول این که بخش عمده‌ای از آثار ادبی هنری در زمینه ادبیات داستانی‌اند و بخش مهمی از آثار تئاتر و سینما نیز آثار اقتباسی هستند. نکته دوم اینکه اقتباس از آثار یک فرهنگ می‌تواند به انتقال آن فرهنگ به مخاطبان امروز، نسل بعدی و دیگر انسان‌ها نیز یاری برساند. سومین نکته حائز اهمیت به این موضوع برمی‌گردد که اگر انتخاب شخصیت‌ها، رویداد‌ها و داستان‌ها متناسب با حال و هوای زمانه، نیاز‌های فطری و سلیقه مخاطب در آن مقطع زمانی باشد، این هدف به بهترین شکل ممکن انجام خواهد شد.

** اقتباس یک دانش مستقل است

 وی ادامه داد: بنابراین در ارزیابی آثار اقتباسی از متون کهن، نخست باید به این موضوع توجه نشان کرد که قرار است تا چه میزان به روز باشد و قرار است چه نیاز فکری زمانه خود را بیان کند؟ البته ابعاد سرگرم کننده بودن آن نیز در جای خود باید مورد توجه قرار گیرد که معمولا نمایش‌های موزیکال این وجه سرگرم کنندگی را به خوبی تامین می‌کنند. بدیهی است زمانی که عناصر نمایش شامل موسیقی، داستان، سطح بازیگری و عناصر بصری مانند نور و دکور کیفیت لازم را داشته باشد به خوبی می‌توان به هدف مورد نظر که جذب مخاطب است دست پیدا کرد.

این مجری و کارشناس برنامه‌های تئاتر، با اشاره به فاکتور‌هایی که می‌تواند در زمینه جذب مخاطب برای آثار اقتباسی از ادبیات کهن موثر باشد گفت: این آثار زمانی برای مخاطب امروز جذابیت خواهد داشت و از آن استقبال می‌کنند که در زمان اجرا دو نکته را رعایت کنند. نخست تغییر مضمون و متناسب کردن آن با دغدغه‌های فکری جامعه امروز و دوم تغییر معیار‌های زیباشناسانه از دوره خلق اثر اولیه به دوران معاصر. تا زمانی که این نکات رعایت نشود اثر خلق شده مورد استقبال قرار نخواهد گرفت.

اکبرلو معتقد است در حال حاضر بسیاری از پوشش‌های اقتباسی مورد استقبال قرار نمی‌گیرد؛ چراکه نویسنده نمایشنامه، دانش کافی برای اقتباس را ندارد. او در این باره بیان کرد: دانش اقتباس خود یک دانش مستقل است که تکنیک‌ها و شگرد‌های خودش را دارد. کسی که می‌خواهد نمایشنامه آثار کهن را بنویسد باید به این دانش تسلط کافی داشته باشد. در غیر این صورت اگر تمام فاکتور‌ها رعایت شود؛ اما نویسنده اثر، علم کافی درخصوص دانش اقتباس را نداشته باشد آن اثر ماندگار، تاثیرگذار و جذاب نخواهد شد.

** اثر را با معیار نهاد تولیدکننده ارزیابی نکنیم

این نمایشنامه نویس و کارگردان تئاتر با تاکید بر این که ملاک ارزیابی یک اثر هنری سرمایه گذار آن نیست، افزود: هر نهادی که از بودجه عمومی استفاده می‌کند وظیفه دارد برای خدمت به مردم هزینه کند؛ بنابراین یک نهاد فرهنگی یا اجتماعی یا حتی نظامی اگر وارد حوزه فرهنگ می‌شود باید تولیدات‌اش در خدمت ارتقای فرهنگ عمومی باشد. تئاتر «هفت خان اسفندیار» که محصول سازمان اوج است نیز از چنین قاعده‌ای مستثنا نیست. ملاک من برای ارزیابی چنین اثری، تولید کننده و سرمایه گذار آن نخواهد بود؛ بلکه خروجی آن محصول تولید شده است که باید به شکل قابل قبولی باشد تا بتوان به آن مهر تایید زد یا از آن انتقاد کرد.

اکبرلو در پایان گفت: اینکه بخواهیم از روی سرمایه گذار کار آن را مورد داوری قرار دهیم قضاوت زود هنگام و اشتباهی است و نباید تا قبل از دیدن تئاتری که هنوز به روی صحنه نرفته است آن را صرفا با توجه به سرمایه گذارانش پیش داوری کرد.